Wymagania dla kabli i przewodów wynikające z rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady Unii Europejskiej nr 305/2011 z dnia 9 marca 2011 (CPR)
Rys. Ilość wydzielanego dymu przez palące się przewody o różnych izolacjach, rys. Julian Wiatr
Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady Unii Europejskiej nr 305/2011 z dnia 9 marca 2011 nazywane jest Construction Products Regulation (w skrócie CPR), wymusza na wszystkich producentach kabli oferujących swoje wyroby na rynku Unii Europejskiej, badanie wyrobów pod względem reakcji na ogień. Jego celem jest podniesienie bezpieczeństwa budynków przez stosowanie przebadanych i sklasyfikowanych przewodów oraz kabli elektrycznych stosowanych do budowy instalacji elektrycznych.
Zobacz także
WAGO ELWAG Sp. z o.o. Jak zacząć przygodę ze złączkami listwowymi w rozdzielnicy budynkowej?
Instalacje elektryczne w budynkach mieszkalnych stały się ostatnio znacznie bardziej złożone niż kilkanaście, a nawet kilka lat temu. Korzystamy dzisiaj z większej liczby urządzeń zasilanych energią elektryczną,...
Instalacje elektryczne w budynkach mieszkalnych stały się ostatnio znacznie bardziej złożone niż kilkanaście, a nawet kilka lat temu. Korzystamy dzisiaj z większej liczby urządzeń zasilanych energią elektryczną, a nierzadko w domach mieszkalnych mamy również do czynienia z mniej lub bardziej zaawansowanymi systemami automatyki.
WAGO ELWAG Sp. z o.o. Jak dobrać właściwy sposób otwierania zacisku?
W sprężynowych złączkach listwowych występują trzy warianty otwierania zacisków: z otworem montażowym, za pomocą przycisku i dźwigni. Ostatnio przedstawiliśmy złączki z dźwignią, dostępne wyłącznie w rodzinie...
W sprężynowych złączkach listwowych występują trzy warianty otwierania zacisków: z otworem montażowym, za pomocą przycisku i dźwigni. Ostatnio przedstawiliśmy złączki z dźwignią, dostępne wyłącznie w rodzinie WAGO TOPJOB® S. Tym razem szczegółowo omówimy pozostałe dwa warianty: przycisk i otwór montażowy.
WAGO ELWAG Sp. z o.o. Najbardziej intuicyjny montaż przewodów na szynie
Złączki listwowe są dziś podstawowym komponentem każdej nowoczesnej rozdzielnicy. Wśród dostępnych na rynku rozwiązań szczególną uwagę zwracają te produkty, które gwarantując pewność połączenia skracają...
Złączki listwowe są dziś podstawowym komponentem każdej nowoczesnej rozdzielnicy. Wśród dostępnych na rynku rozwiązań szczególną uwagę zwracają te produkty, które gwarantując pewność połączenia skracają czas montażu i czynią je bardziej intuicyjnym. Wszystkie te warunki spełniają złączki listwowe TOPJOB® S z dźwignią.
Klasyfikacja ogniowa wyrobów budowlanych
Norma PN-EN 13501-1+A1:2010 Klasyfikacja ogniowa wyrobów budowlanych i elementów budynków. Część 1: Klasyfikacja na podstawie wyników badań reakcji na ogień [27], określa zasady kwalifikacji wyrobów budowlanych i elementów budynków ze względu na ich reakcję na ogień (tab. 1.).
Wprowadzenie takiego podziału umożliwia ocenę wpływu poszczególnych materiałów na szybkość rozwoju pożaru oraz szybkość i szkodliwość wydzielanych toksyn będących produktami rozkładu termicznego spalanych materiałów.
Charakterystyka wybranych materiałów izolacyjnych stosowanych do budowy przewodów i kabli elektrycznych
Dla potrzeb oceny przewodów i kabli elektrycznych pod względem rozprzestrzeniania płomienia oraz emisji spalin, która charakteryzuje przeźroczystość, toksyczność i korozyjność prowadzi się badania i ocenia poszczególne wskaźniki. Do najważniejszych należą:
1. Palność materiału określana za pomocą wskaźnika tlenowego LIO (ang. Limiting Oxygen Index). Wskaźnik ten stanowi wyrażone w procentach najmniejsze stężenie tlenu w mieszaninie z azotem wprowadzonej w temperaturze, do aparatu służącego wyznaczaniu LIO, przy którym palenie się materiału w określonych warunkach badania jest zaledwie podtrzymywane. W zależności od wartości wskaźnika LIO charakteryzuje się materiał izolacji jako:
LIO < 23 – materiał łatwo zapalny, rozprzestrzeniający płomień,
LIO 24-28 – materiał trudno zapalny w małym stopniu rozprzestrzeniający płomień
LIO 29-35 – materiał organicznie niezapalny, samogasnący nierozprzestrzeniający płomienia
LIO > 36 – materiał niezapalny co jest równoznaczne z nierozprzestrzenianiem płomienia
Przykładowe wartości wskaźnika LIO oraz temperatury topnienia wybranych materiałów przedstawia tabela 2.
Tab. 2. Wskaźnik LIO oraz temperatura topnienia wybranych materiałów stosowanych do budowy kabli i przewodów
2. Dymotwórczość – określa ilość dymów powstających przy spalaniu przewodów lub kabli. Dym jest to rozproszony aerozolowy unoszący się w powietrzu składającym się z fazy rozpraszającej (ośrodek gazowy) oraz fazy rozproszonej zawierającej drobiny w stanie ciekłym, oraz drobiny w stanie stałym, które mogą być oblepione substancją smolistą. Skład chemiczny dymu zależy od spalanego materiału. Ogólnie można powiedzieć, że dym stanowi niespalone cząstki materiału, które przy silnym napływie powietrza do objętego pożarem pomieszczenia mogą ulegać detonacyjnemu spalaniu zwanego rozgorzeniem. Określa się całkowita ilość wydzielanego dymu z próbki objętej badaniem oraz intensywność jego wydzielania w czasie 1 minuty.
3. Gęstość optyczna dymu – parametr badany w celu oceny możliwości orientowania się ludzi podczas ewakuacji w płonącym budynku. Wyznacza się go zgodnie z wymaganiami normy PN-EN 61034 Pomiar wielkości dymów wydzielanych przez palące się przewody lub kable w określonych warunkach [28].
Badanie polega na przepuszczaniu wiązkę światła o wyjściowej światłości kierunkowej I0 przez dym znajdujący się w komorze badawczej na odcinku d = 2150 mm. O ekstynkcji decyduje współczynnik tłumienia α, zależny od gęstości optycznej dymu. Na bazie uzyskanych danych oblicza się wskaźnik z wykorzystaniem poniższego wzoru i porównuje z wartościami określonymi w normie:
Za wynik pozytywny wstępnie można uznać:
przy spalaniu pojedynczego przewodu: I > 0,7·I0,
przy spalaniu wiązki przewodów lub kabli: I > 0,5·I0.
4. Toksyczność – obrazuje stopień zagrożenia ludzi uwięzionych w płonącym budynku oraz ratowników. Gazy pożarowe wskutek powstające wskutek termicznego rozkładu materiałów palnych zawierają szereg trujących substancji, wśród których szczególnie niebezpieczny jest tlenek węgła CO oraz dwutlenek azotu NO2. Płonący polichlorek wydziela chlor Cl, chlorowodór HCl. Szczególnie niebezpieczne są poliuretany, które podczas spalania wydzielają cyjanowodór HCN, potocznie nazywany kwasem pruskim, którego śmiertelną dawka wynosi 1 mg/1 kg masy ciała człowieka. Dym może wytwarzać substancje narkotyczne oraz podrażniające. Rozgrzane cząstki dymu wdychane przez człowieka oprócz zatrucia prowadzą do poparzeń narządów wewnętrznych.
5. Korozyjność spalin – miarą zagrożenia wrażliwego wyposażenia obiektu wtórnymi następstwami pożaru. Zagorzenie korozyjne jest nieduże, jeżeli roztwór wodny, w próbie wykonanej zgodnie z wymaganiami normy PN-EN 60754-2:2014-11 Badanie gazów wydzielających się podczas spalania materiałów pobranych z kabli i przewodów. Część 2: Oznaczanie kwasowości (przez podanie pH) i konduktywności [26], ma pH większy niż 4,3 oraz konduktywność elektryczną mniejszą niż 10 μS/mm.
Polichlorek winylu bez specjalnych dodatków jest materiałem palnym, łatwo zapalnym, rozprzestrzeniającym płomień. Po wprowadzeniu zmiękczaczy w ilości (20–45)% jest stosowany jako polwinit na izolację powłok i przewodów Około 60% masy stanowi chlor, który jest gazem silnie trującym. Rozgrzany wydziela chlor (Cl) oraz chlorowodór (HCl), który w połączeniu z wodą tworzy kwas solny. W temperaturze 200–300°C zachodzi piroliza czyli rozpad termiczny cząstek związku chemicznego o większej masie na cząstki o mniejszej masie. W czasie pożaru, spalające się zmiękczacze wydzielają czarny nieprzejrzysty dym oraz toksyczne gazy. Masa wytwarzanego kwasu solnego sięga 20% masy spalanego polwinitu. Masa spalanego 1 kg polwinitu całkowicie zadymia pomieszczenie o kubaturze 500 m3. W czasie pożaru chlorowodór ze związkami wapnia tworzy sole dyfundujące w głąb betonu atakujące zbrojenie. Powstające opary chlorowodoru powodują korozję wszystkich metalowych elementów wyposażenia budynku. W celu zmniejszenia propagacji płomienia stosuje się polwinit trudno zapalny z ograniczonym rozprzestrzenianiem płomienia (oznaczenie: FR – Flame Retardant). Ten rodzaj polwinitu zawiera dodatki zwane powszechnie uniepalniaczami, które w temperaturze (200–300)°C uwalniają parę wodną odbierającą ciepło w endotermicznej reakcji dehydratacji.
Politetrafluoroetylen (PTFE, teflon) – zawiera fluor oraz inhibitory palności na bazie bromu. Właściwości tego materiału są podobne do polichlorku winylu.
Guma etylenowo-propylenowa EPR – odporna na przeginanie i przemieszczanie. Jest przydatna w instalacjach górniczych oraz tymczasowych.
Tworzywa bezhalogenkowe1 – wykonywane są na bazie czystych węglowodorów. Podczas pożaru nie wydzielają halogenów oraz siaki i nie tworzą kwasów (HCl lub HBr). Ich rozkładowi termicznemu towarzyszy wydzielanie pary wodnej oraz dwutlenku węgla. Ilość chloru wydzielanego w czasie spalania nie przekracza 0,2% a fluoru 0,1%. Wydzielanie toksycznych gazów jak np. CO jest minimalne.
Dawki śmiertelne prowadzące do śmierci człowieka w ciągu 30 minut:
- Fluorowodór 100 ppm,
- Chlorowodór 500 ppm.
Spalanie 10 m przewodu o izolacji PVC wydziela około 300 l chlorowodoru, co jest równoważne 4000 ppm w pomieszczeniu o powierzchni 50 m2.
Graficznie ilość wydzielanego dymu przez przewody/kable o izolacji bezhalogenkowej w tle izolacji zawierającej halogenki przedstawia rysunek 1.
Guma silikonowa – w temperaturze przekraczającej 600°C ulega ceramizacji, zachowując właściwości izolacyjne.
Polietylenowinyloacetat EVM – materiał niezapalny, nierozprzestrzeniający płomienia, zawiera dodatki uwodnionego tlenku glinu lub magnezu, wskaźnik tlenowy LIO = 38.
Polieteroeteroketon PEEK – materiał organicznie niezapalny, samogasnący nierozprzestrzeniający płomienia. Jest to tworzywo termoplastyczne o wskaźniku tlenowym LIO = 35.
Wymagania stawiane przewodom i kablom elektrycznym
Szczegóły dotyczące badań wyrobów oraz zasad klasyfikacji są określone w dwóch normach PN-EN 13501-6:2014 Klasyfikacja ogniowa wyrobów budowlanych i elementów budynków – Część 6: Klasyfikacja na podstawie wyników badań reakcji na ogień kabli elektrycznych [25] oraz PN-EN 50575:2015 Kable i przewody elektroenergetyczne, sterownicze i telekomunikacyjne. Kable i przewody do zastosowań ogólnych w obiektach budowlanych o określonej klasie odporności pożarowej [23]. Normy te odnoszą się do konkretnych metod badawczych określających reakcję na ogień wyrobów oraz przywołują zasady klasyfikacji wyrobów. Określenie klasy reakcji na ogień opiera się przede wszystkim na badaniu zgodnie z normą PN-EN 50399 [29] oraz PN-EN 60332-1-2:2010 Badania palności kabli i przewodów elektrycznych oraz światłowodowych. Część 1-2: Sprawdzanie odporności pojedynczego izolowanego przewodu lub kabla na pionowe rozprzestrzenianie się płomienia. Metoda badania płomieniem mieszankowym 1 kW [30]. Badania pozwalają na sklasyfikowanie wyrobów w jednej z poniższych klas:
Aca, B1ca, B2ca, Cca, Dca, Eca, Fca
Współcześnie stosowane materiały pozwalają na produkcję kabli, których reakcja na ogień mieści się w klasach od Fca (najniższa) do B2ca (najlepsza). Dlatego też w najbliższym czasie będą dostępne na rynku kable i przewody sklasyfikowane w jednej z poniższych klas:
B2ca, Cca, Dca, Eca, Fca.
Dodatkowo normy PN-EN 13501-6 [27] i PN-EN 50575 [23] wprowadzają możliwość klasyfikacji dodatkowej1 pozwalającej szczegółowo opisać reakcję wyrobów na ogień. Klasyfikacja dodatkowa opisuje gęstość dymu emitowanego przez kable i przewody podczas pożaru, kwasowość produktów spalania oraz możliwość spadania gorących kropli z palącego się materiału. Kryteria klasyfikacji oparte zostały na wynikach badań wg norm PN-EN 50399 [29], PN-EN 60754 [26] oraz PN-EN 61034-2 [28]:
Wydzielanie dymu według PN-EN 50399 [29]:
s1 ⇔ TSP1200 s < 50 m2 i max SPR < 0,25 m2/s
s1a ⇔ s1 oraz transmitancji2 T > 80% – ocenianej według PN-EN 61034-2
s1b ⇔ s1 oraz transmitancji 60% ≤ T ≤ 80% – ocenianej według PN-EN 61034-2
s2 ⇔ TSP1200s < 400 m2 i max SPR < 0,15 m2/s
s3 ⇔ nie s1 lub s2
Kwasowość według PN-EN 60754 [26]:
a1 – konduktywność < 2,5 μS/mm i pH > 4,3
1 Do halogenków zaliczamy grupę minerałów obejmujących chlorki, fluorki, bromki i jodki, a więc sole kwasów fluorowodorowego, chlorowodorowego (solnego), bromowodorowego i jodowodorowego. Bezhalogenkowość nie jest wymagana przez CPR. O stosowaniu przewodów i kabli bezhalkogenkowych decydują względy bezpieczeństwa.
2 Dodatkowe wymagania dotyczą klas B1ca; B2ca; Cca oraz Dca
3 Transmitancja, termin występujący w normie [25]: T[%]=I/I0·100% – stosunek promieniowania (światła) I przepuszczonego przez substancję do promieniowania (światła) padającego I0. W treści publikacji zdefiniowana jako gęstość optyczna dymu, badana zgodnie z wymaganiami normy [28].
a2 – konduktywność < 10 μS/mm i pH > 4,3
a3 – nie a1 lub a2.
Płonące krople i odpady według PN-EN 50399 [29]:
d0 – brak płonących kropli i odpadów w ciągu 1200 s
d1 – brak płonących kropli i odpadów płonących dłużej niż 10 s w ciągu 1200 s
d2 – nie d0 lub d1
W ten sposób otrzymujemy pełną klasyfikację reakcji na ogień kabla lub przewodu, która może wyglądać przykładowo w następujący sposób:
B2ca , s1a, d0, a1
Powyższy przykład pokazuje najwyższą możliwą w tej chwili klasyfikację dla kabli i przewodów zbudowanych w oparciu o materiały izolacyjne termoplastyczne.
Dodatkowo, norma PN-EN 50575-2015 Kable i przewody elektroenergetyczne, sterownicze i telekomunikacyjne. Kable i przewody do zastosowań ogólnych w obiektach budowlanych o określonej klasie odporności pożarowej [23] opisuje szczegółowo, jakie jednostki badawcze mają brać udział w badaniach wyrobów, w jaki sposób producent klasyfikuje wyrób i jakie dokumenty potwierdzające klasyfikację mają zostać dostarczone przez producenta przy wprowadzaniu wyrobu na rynek Unii Europejskiej.
Wyroby sklasyfikowane w najwyższych klasach muszą zostać przebadane przez Jednostkę Notyfikowaną z zastosowaniem systemu oceny 1+. Wiąże się to ze stałym nadzorem produkcyjnym w zakładzie produkcyjnym. System oceny 1+ ma zastosowanie przy wyrobach sklasyfikowanych jako:
B2ca, Cca,
Obecnie w Polsce działają dwie Jednostki Notyfikowane1 mogące dokonać oceny wyrobów w systemie 1+. Zakres krajowych systemów obejmujących działania producenta związane z oceną i weryfikacją stałości właściwości użytkowych wyrobu budowlanego, a także zakres tej oceny i weryfikacji, przeprowadzanej na zlecenie producenta przez jednostkę certyfikującą lub laboratorium badawcze akredytowane zgodnie z Ustawą z dnia 13 kwietnia 2016 r. o systemach oceny zgodności i nadzoru rynku [Dz.U. z 2016 roku poz. 542] został określony w § 4 Rozporządzenie Ministra Infrastruktury i Budownictwa z dnia 17 listopada 2016 r. w sprawie sposobu deklarowania właściwości użytkowych wyrobów budowlanych oraz sposobu znakowania ich znakiem budowlanym [Dz.U. z 2016 roku poz. 1966].
Wyroby o klasie reakcji na ogień Dca, Eca, są klasyfikowane przez Laboratorium Notyfikowane z zastosowaniem systemu oceny 3. System 3 nie wymaga stałego nadzoru produkcyjnego przez jednostkę certyfikującą. Obecnie w Polsce działają dwa Laboratoria Notyfikowane mogące dokonywać klasyfikacji kabli z zastosowaniem systemu oceny 3.
Wyroby o najniższej klasie reakcji na ogień Fca2, są klasyfikowane w systemie oceny 4, czyli na podstawie badań przeprowadzonych przez producenta bez udziału Jednostki Notyfikowanej lub Laboratorium Notyfikowanego.
Producent, wprowadzając kabel lub przewód elektryczny na rynek, który będzie przeznaczony do stosowania jako wyrób budowlany, oprócz obowiązków wynikających z Dyrektywy Niskonapięciowej w odniesieniu do wyrobów znakowanych znakiem CE, będzie zobowiązany do przedstawienia Deklaracji Właściwości Użytkowych, ang. Declaration of Performance (DoP), wynikających z postanowień CPR [8]. W odniesieniu do wyrobów znakowanych znakiem dokument ten nazywa się Krajową Deklaracją Właściwości Użytkowych i jest oznaczany w skrócie jako KDWU Dokument ten opisuje klasę reakcji na ogień wyrobu oraz niezbędne informacje opisujące sposób uzyskania klasyfikacji. Zakres informacji, które muszą zostać umieszczone w DoP szczegółowo opisuje norma PN-EN 50575 [23]. Każdy z wyrobów będzie musiał być oznakowany w sposób jednoznacznie opisujący jego klasę reakcji na ogień. Wzory etykiet dla kabli i przewodów zostały przedstawione w normie PN-EN 50575 [23]. Od 1 lipca 2017 roku kable i przewody muszą ocechowane w zakresie deklarowanej klasy reakcji na ogień. Brak Deklaracji Własności Użytkowych na kabel lub przewód jako wyrób budowlany wyprodukowanych po tym terminie skutkuje brakiem możliwości wprowadzenia na rynek Unii Europejskiej jako wyrób budowlany, a w konsekwencji brakiem możliwości zastosowania kabla/przewodu w obiekcie budowlanym. Należy jednak pamiętać, że wymóg ten dotyczy jedynie kabli do stosowania w budynkach jako element tego budynku. Nie ma obowiązku badania i klasyfikowania kabli, które nie są wyrobami budowlanymi (nie są częścią instalacji budynku) lub mają zastosowanie poza obiektami budowlanymi (np. przewody stosowane do budowy instalacji pojazdów samochodowych).
Rozporządzenie CPR pozostawia krajom członkowskim kwestię określenia wymagań dla typów/rodzajów budynków i nie narzuca żadnych wymagań w stosunku do kabli/przewodów przez powiązanie ich z typami budynków. Przyjęcie określonego typu przewodu lub kabla w budynku może wynikać z analizy ryzyka prowadzonej przez projektanta lub z innych dokumentów formalno-prawnych. Każdy z krajów członkowskich ma wprowadzić odpowiednie wymagania dla budynków we własnym zakresie. Pierwsze propozycje zostały określone przez Polską Izbę Gospodarczą Elektrotechniki (PIGE), co zaowocowało wprowadzeniem normy N SEP-E 007:2017-09 Instalacje elektryczne i teletechniczne w budynkach. Dobór kabli i innych przewodów ze względu na ich reakcję na ogień [24], określającą wymagania minimalne klas reakcji na ogień dla kabli w różnych rodzajach budynków. Norma ta znacznie ułatwi pracę projektantów, gdyż obecnie ogólne wskazania w tym zakresie można znaleźć w § 258. Rozporządzenia Ministra Infrastruktury [2], z którego wynika zakaz używania pewnej grupy kabli i przewodów z uwagi na palność, dymotwórczość i toksyczność. Ponieważ klasa reakcji na ogień kabla lub przewodu jest ściśle powiązana z materiałami niemetalicznymi użytymi do jego produkcji, należy się spodziewać, że wymagania przypisane budynkom będą określały jakie materiały będą używane do produkcji kabli i przewodów instalacyjnych. Rodzaj materiału konstrukcyjnego ma wpływ zarówno na klasę reakcji na ogień jak i na klasyfikacje dodatkowe. W tabelach 3–6 zostały przedstawione wymagania podstawowe oraz dodatkowe, jakie muszą spełnić kable i przewody zakwalifikowane do odpowiedniej klasy reakcji na ogień.
Tab. 4. Wymagania dodatkowe dla klas B1; B2; C oraz D reakcji na ogień w zakresie przejrzystości dymu według PN-EN 50399 [29]
Tab. 5. Wymagania dodatkowe dla klas B1; B2; C oraz D reakcji na ogień w zakresie odczynu kwasowego według PN-EN 60754-2-214-11 [26]
Tab. 6. Wymagania dodatkowe dla klas B1; B2; C oraz D reakcji na ogień w zakresie częstości powstawania płonących cząstek według PN-EN 50399 [29]
Rozporządzenie CPR [8] nie dotyczy kabli i przewodów z podtrzymaniem funkcji (FE180/PH90/E90), ponieważ norma PN-EN 50575 [23] zharmonizowana z tym rozporządzeniem wyłącza je ze swojego zakresu. Do klasyfikowania kabli bezpieczeństwa pożarowego powstanie osobna norma. Norma PN-EN 50575 [23] ze swojego zakresu wyłącza kable i przewody stosowane w instalacjach bezpieczeństwa niezależnie od tego, czy pracują w obwodach, którym stawia się wymaganie odporności ogniowej, czy też nie.
Norma nie obejmuje swym zakresem kabli i przewodów stosowanych w instalacjach bezpieczeństwa niezależnie od tego, czy mają odporność ogniową, czy nie. Dopóki nie zostaną one objęte klasyfikacją obowiązują w stosunku do nich dotychczasowe regulacje krajowe, czyli są dopuszczane do stosowania na podstawie aktualnych Aprobat Technicznych i Świadectw Dopuszczenia wydanych przez CNBOP-PIB. Rozporządzenie wprowadza obowiązek wystawiania od 1 lipca 2017 roku Deklaracji Właściwości Użytkowych przez producenta na podstawie klasyfikacji przeprowadzanej przez Laboratorium Notyfikowane lub Notyfikowaną Jednostkę Certyfikującą. Powstały nowe etykiety produktowe. Wymagania w zakresie klas reakcji na ogień dla przewodów i kabli przeznaczonych do stosowania w budynkach zgodnie z normą N SEP-E-007:2017-09 Instalacje elektryczne i teletechniczne w budynkach. Dobór kabli i innych przewodów ze względu na ich reakcję na ogień [24], przedstawiają tabela 7 oraz tabela 8.
Tab. 7. Klasa reakcji na ogień przewodów i kabli ogólnego przeznaczenia instalowanych poza drogami ewakuacyjnymi w budynkach [24]
Tab. 8. Klasa reakcji na ogień przewodów i kabli ogólnego przeznaczenia instalowanych na drogach ewakuacyjnych w budynkach [24]
Dla kabli i przewodów o klasie reakcji na ogień Aca, B1ca, B2ca, Cca producent zobowiązany jest do uzyskania certyfikatu stałości właściwości użytkowych. Kable i przewody wyprodukowane po 1 lipca 2017 roku muszą być zgodne z normą PN-EN 50575, a ich zastosowanie w budynku jest możliwe po uzyskaniu Deklaracji Właściwości a ich zastosowanie w budynku jest możliwe po uzyskaniu Deklaracji Właściwości Użytkowych i oznakowaniu znakiem. Informacja zamieszczona na etykiecie wyrobu musi być zgodna z załącznikiem ZZ normy PN-EN 50575, którego wzór jest uzależniony od systemu oceny, jakiemu został poddany przewód lub kabel. Sklasyfikowane w najwyższych klasach muszą zostać przebadane przez Jednostkę Notyfikowaną z zastosowaniem systemu oceny 1+. Wiąże się to ze stałym nadzorem produkcyjnym w zakładzie produkcyjnym realizowanym przez jednostkę certyfikującą. System oceny 1+ ma zastosowanie przy wyrobach sklasyfikowanych jako: B2ca; Cca. Wyroby o klasie reakcji na ogień Dca, Eca, są klasyfikowane przez Laboratorium Notyfikowane z zastosowaniem systemu oceny 3. System 3 nie wymaga stałego nadzoru produkcyjnego przez jednostkę certyfikującą.
Wyroby o najniższej klasie reakcji na ogień Fca, są klasyfikowane w systemie oceny 4, czyli na podstawie badań przeprowadzonych przez producenta bez udziału Jednostki certyfikującej lub laboratorium notyfikowanego, ale nie są dopuszczone do stosowania w budynkach.
Zawartość etykiety wyrobu zgodnie z [23]
Oznakowanie CE, składające się z symbolu „CE”:
Nr identyfikacyjny jednostki certyfikujące (tylko system 1+): xxxx
Nr identyfikacyjny notyfikowanego laboratorium badawczego(tylko system 3): xxxx
Nazwa i rejestrowy adres producenta lub znak identyfikacyjny:
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Dwie ostanie cyfry roku w którym oznakowanie naniesiono po raz pierwszy: xx
Nr referencyjny DWU nadawany przez producenta:
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Nr normy europejskiej wg. OJEU: EN 50575:2014
Unikatowy kod identyfikacyjny typu wyrobu nadawany przez producenta:
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Zamierzone zastosowanie jak określono w mającej zastosowanie Normie Europejskiej:
Dostawa energii oraz zastosowania komunikacyjne w budynkach i innych obiektach budowlanych mające na celu ograniczenie powstawania i rozprzestrzeniania się ognia i dymu
Klasa deklarowanych właściwości użytkowych: Reakcja na ogień: B2ca-s1,d1,a1 Informacja o substancjach niebezpiecznych: brak.
Klasa reakcji na ogień przewodów i kabli przeznaczonych do stosowania w budynkach przedstawiają tabele 7. oraz 8.
Rozporządzenie CPR [8], wymaga by najniższą klasą reakcji na ogień, przewodu lub kabla, możliwą do stosowania w budynkach była klasa Eca. Przyjęcie wyższej kasy reakcji na ogień dla przewodów lub kabli, jeżeli nie została określona w SIWZ-ie, powinno wynikać z analizy ryzyka prowadzonej przez projektanta. Norma N SEP-E 007:2017-09 [24] nie jest normą do obowiązkowego stosowania. Przedstawione w niej wymagania należy przyjmować na zasadach wiedzy technicznej. Wymagania dotyczące klasy reakcji na ogień dla przewodów i kabli układanych wzdłuż dróg ewakuacyjnych w budynkach WW, W, ZL, PM oraz IN zostały przyjęte bez dogłębnej analizy uzasadniającej ich stosowanie. Stan ten doprowadził do rozpoczęcia w 2018 roku prac 55 KT PKN mających na celu opracowanie normy państwowej określającej wymagania dotyczące stosowania w budynkach przewodów i kabli o określonej klasie reakcji na ogień w zależności od spodziewanych zagrożeń pożarowych.1
Literatura
- Ustawa o ochronie przeciwpożarowej [tekst jednolity: Dz. U. z 2017 roku poz. 736]
- Rozporządzeniu Ministra Infrastruktury z 12 kwietnia 2002 roku w sprawie warunków technicznych jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie [Dz. U. z 2015 roku poz.1422].
- Rozporządzenie Ministra Łączności z 21 kwietnia 1995 roku w sprawie zasilania energią elektryczną obiektów budowlanych łączności [Dz. U. Nr 50/1995 poz. 271].
- Rozporządzeniu Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 20 czerwca 2007 r. w sprawie wykazu wyrobów służących zapewnieniu bezpieczeństwa publicznego lub ochronie zdrowia i życia oraz mienia, a także zasad wydawania dopuszczenia tych wyrobów do użytkowania [Dz. U. 2007 nr 143 poz. 1002 z późniejszymi zmianami].
- Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 7 czerwca 2010, w sprawie ochrony przeciwpożarowej budynków innych obiektów i terenów [Dz. U. Nr 109/2010 poz. 719].
- Rozporządzenie Ministra Infrastruktury i Budownictwa z dnia 17 listopada 2016 roku, w sprawie sposobu deklarowania właściwości użytkowych wyrobów budowlanych oraz sposobu znakowania ich znakiem budowlanym Dz. U. z 2016 roku poz. 1966].
- Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z 24 lipca 2009 roku w sprawie przeciwpożarowego zaopatrzenia w wodę oraz dróg pożarowych [Dz. U. Nr 124/2009 poz. 1030].
- Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady Unii Europejskiej nr 305/2011 z 9 marca 2011 r. ustanawiające zharmonizowane warunki wprowadzania do obrotu wyrobów budowlanych i uchylające Dyrektywę Rady 89/106/EWG.
- Ustawa dnia 7 lipca 1994 roku – Prawo budowlane [tekst jednolity: Dz, U. z 2019 roku
- PN-EN 12101-10:2007 Systemy kontroli rozprzestrzeniania się dymu i ciepła – część 10: Zasilanie.
- PN-IEC 60364-5-56:1999 Instalacje elektryczne w obiektach budowlanych. Dobór montaż wyposażenia elektrycznego. Instalacje bezpieczeństwa.
- PN-HD 60364-5-56:2010 Instalacje elektryczne w obiektach budowlanych. Dobór i montaż wyposażenia elektrycznego. Instalacje bezpieczeństwa.
- PN-EN 54-4: 2002 Systemy sygnalizacji pożarowej. Część 4: Zasilacze.
- PN-EN 12101-10: 2007 Systemy kontroli rozprzestrzeniania dymu i ciepła. Część 10: Zasilacze.
- PN SEP-E 005 Dobór przewodów elektrycznych do zasilania urządzeń, których funkcjonowanie jest niezbędne w czasie pożaru.
- PN-EN 1363-2:2001 Badanie odporności ogniowej. Część 2: Procedury alternatywne i dodatkowe.
- PN-HD 60364-4-41:2009 Instalacje elektryczne niskiego napięcia. Część 4-41. Instalacje dla zapewnia bezpieczeństwa Ochrona przed porażeniem elektrycznym.
- PN-EN 50160;2010 Parametry jakościowe napięcia w publicznych sieciach rozdzielczych.
- ISO8528-5 Zespoły prądotwórcze prądu przemiennego napędzane silnikiem spalinowym tłokowym. Zespoły prądotwórcze.
- PN-EN 62040-1:2009 Systemy bezprzerwowego zasilania (UPS). Część 1. Wymagania ogólne i wymagania dotyczące bezpieczeństwa UPS. Aneks M (normatywny). Wentylacja przedziałów bateryjnych.
- PN-EN 60896-21: 2007 Baterie ołowiowe stacjonarne. Część 21.: Typy wyposażone w zawory. Metody badań.
- PN-EN 60896-11:2007 Baterie ołowiowe stacjonarne. Część 11. Ogólne wymagania i metody badań.
- PN-EN 50575-2015-03 Kable i przewody elektroenergetyczne, sterownicze i telekomunikacyjne. Kable i przewody do zastosowań ogólnych w obiektach budowlanych o określonej klasie odporności pożarowej.
- SEP-E-007:2017-09 Instalacje elektryczne i teletechniczne w budynkach. Dobór kabli i innych przewodów ze względu na ich reakcję na ogień.
- PN-EN 13501-6:2014 Klasyfikacja ogniowa wyrobów budowlanych i elementów budynków – Część 6: Klasyfikacja na podstawie wyników badań reakcji na ogień kabli elektrycznych.
- PN-EN 60754-2:2014-11 Badanie gazów wydzielających się podczas spalania materiałów pobranych z kabli i przewodów. Część 2. Oznaczanie kwasowości (przez podanie pH) i konduktywności.
- PN-EN 13501-1+A1:2010 Klasyfikacja ogniowa wyrobów budowlanych i elementów budynków. Część 1. Klasyfikacja na podstawie wyników badań reakcji na ogień.
- PN-EN 61034-2:2010:2014-02 Pomiar gęstości dymów wydzielanych przez palące się przewody lub kable w określonych warunkach. Część 2. Metoda badania i wymagania.
- PN-EN 50399: 2011 Wspólne metody badania palności przewodów i kabli. Pomiar wydzielania ciepła i wytwarzania dymu przez kable podczas sprawdzania rozprzestrzeniania się płomienia. Aparatura probiercza, procedury, wyniki.
- PN-EN 60332-1-2:2010 Badania palności kabli i przewodów elektrycznych oraz światłowodowych. Część 1-2: Sprawdzanie odporności pojedynczego izolowanego przewodu lub kabla na pionowe rozprzestrzenianie się płomienia. Metoda badania płomieniem mieszankowym 1 kW.
- PN-B 02852:2001 Ochrona przeciwpożarowa budynków. Obliczanie obciążenia ogniowego oraz względnego czasu trwania pożaru.
- J. Wiatr; M. Orzechowski – Instalacje elektryczne do zasilania urządzeń elektrycznych, których funkcjonowanie jest niezbędne w czasie pożaru – Grupa Medium 2016 – wydanie I.
- M. T. Sarniak - Budowa i eksploatacja systemów fotowoltaicznych – Grupa Medium Warszawa 2015 – wydanie I
- J. Wiatr; M. Orzechowski – Przeciwpożarowy wyłącznik prądu. Mity a rzeczywistość. - elektro.info nr 1-2/2017 –cz. 1; elektro.info nr 3/2017 – cz. -2.
- R. Lenartowicz, J. Fangrat –Instalacje zasilające urządzenia bezpieczeństwa pożarowego – ITB Warszawa 2016
- J. Wiatr; M. Orzechowski – Instalacje elektryczne do zasilania urządzeń elektrycznych, których funkcjonowanie jest niezbędne w czasie pożaru – Grupa Medium 2016 – wydanie I.
- Z. Łęgosz – Potrzeby własne w elektroenergetyce - OPBEE – materiał konferencyjne, Szklarska Poręba 11-13 grudnia 2011
- Poradnik projektanta Systemów Sygnalizacji Pożaru – cz. II – SITP Warszawa 2009
- J. Wiatr, M. Orzechowski – Poradnik Projektanta Elektryka – Grupa Medium Warszawa 2012, wydanie V
- J. Wiatr, A. Boczkowski, M. Orzechowski – Ochrona przeciwporażeniowa oraz dobór przewodów i ich zabezpieczeń w instalacjach elektrycznych niskiego napięcia – DW MEDIUM Warszawa 2010 - wydanie I
- J. Wiatr – Podstawy projektowania przydomowych elektrowni fotowoltaicznych – wykład dla słuchaczy Podyplomowych Studiów Politechniki Wrocławskiej – maj 2018 roku
- T. Sutkowski – Rezerwowe i bezprzerwowe zasilanie w energię elektryczną. Urządzenia i układy. – COSiW SEP 2007
- M. Abramowicz, R. G. Adamski – Bezpieczeństwo pożarowe budynków. Część I. – SGSP 2001
- R. Chybowski, P. Kustra, W Jaskółowski – Wpływ grubości tynku na funkcjonalność pojedynczego przewodu elektrycznego poddanego oddziaływaniu promieniowania cieplnego.
- M. Konecki – Wpływ szybkości wydzielania i emisji dymu na rozwój pożaru w układzie pomieszczeń – Warszawa 2007
- M. Profit-Sczepańska Wybrane zagadnienia z chemii ogólnej, fizykochemia spalania i rozwoju pożarów – Kraków 1994
- P. Tofiło – konspekt do wykładu dla studentów SGSP – r. a. 2012/2013
- www.fizyka.wip.pcz.pl – 16.07.2017
- www.aval.com.pl -19.07.2017
- Karta katalogowa akumulatora EPL 210-12 – www.aval.com.pl - 28.07.2017
- Opracowanie 323/Z5 do pracy Nr 0500038 Instytutu Łączności – Państwowy Instytut Badawczy, Warszawa grudzień 2008
- Materiały firmy Agregaty Polska
- J. Wiatr, M. Orzechowski – Instalacje eklektyczne do zasilania urządzeń elektrycznych, których funkcjonowanie jest niezbędne w czasie pożaru. Zagadnienia wybrane – Grupa Medium 2016
- Katalog wyrobów firmy CERBEX 2019
- J. Wiatr – Statystyki pożarów za lata 2001 – 2019 – elektro.info nr 4/2020