Przeciwpożarowy wyłącznik prądu
Aspekty formalne i praktyczne
Możliwe konfiguracje przeciwpożarowego wyłącznika prądu. Źródło: opracowanie własne CNBOP-PIB. Każda poprawnie zaprojektowana i wykonana instalacja PWP w obiekcie budowlanym powinna zapewniać funkcjonalność urządzenia uruchamiającego, urządzenia sygnalizującego oraz urządzenia wykonawczego
Na bezpieczeństwo obiektów budowlanych składa się wiele czynników. W polskich przepisach prawa [1] zapisano, iż obiekt budowlany jako całość oraz jego poszczególne części – wraz ze związanymi z nim urządzeniami budowlanymi – należy, biorąc pod uwagę przewidywany okres użytkowania, projektować i budować w sposób określony w przepisach, w tym techniczno-budowlanych, oraz zgodnie z zasadami wiedzy technicznej. Należy przy tym zapewnić spełnienie podstawowych wymagań dotyczących obiektów budowlanych, które zostały wymienione w załączniku nr I do Rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 305/2011 z dnia 9 marca 2011 r., ustanawiającego zharmonizowane warunki wprowadzania do obrotu wyrobów budowlanych i uchylającego dyrektywę Rady 89/106/EWG [2].
Zobacz także
mgr inż. Piotr Wasiucionek Zgodnie z warunkami technicznymi, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie [1], „Przeciwpożarowy wyłącznik prądu, odcinający dopływ prądu do wszystkich obwodów, z wyjątkiem obwodów zasilających instalacje i urządzenia, których funkcjonowanie jest niezbędne podczas pożaru, należy stosować w strefach pożarowych o kubaturze przekraczającej 1000 m3 lub zawierających strefy zagrożone wybuchem.
![Zgodnie z warunkami technicznymi, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie [1], „Przeciwpożarowy wyłącznik prądu, odcinający dopływ prądu do wszystkich obwodów, z wyjątkiem obwodów zasilających instalacje i urządzenia, których funkcjonowanie jest niezbędne podczas pożaru, należy stosować w strefach pożarowych o kubaturze przekraczającej 1000 m3 lub zawierających strefy zagrożone wybuchem.](https://www.elektro.info.pl/media/cache/full/data/202402/pwp-fot1.jpg)
Zgodnie z warunkami technicznymi, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie [1], „Przeciwpożarowy wyłącznik prądu, odcinający dopływ prądu do wszystkich obwodów, z wyjątkiem obwodów zasilających...
Zgodnie z warunkami technicznymi, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie [1], „Przeciwpożarowy wyłącznik prądu, odcinający dopływ prądu do wszystkich obwodów, z wyjątkiem obwodów zasilających instalacje i urządzenia, których funkcjonowanie jest niezbędne podczas pożaru, należy stosować w strefach pożarowych o kubaturze przekraczającej 1000 m sześc. lub zawierających strefy zagrożone wybuchem.*)
mgr inż. Łukasz Gorgolewski Przeciwpożarowy wyłącznik prądu w świetle regulacji prawnych i normatywnych
Wymagania dotyczące przeciwpożarowego wyłącznika prądu (PWP) i zasady jego stosowania zawarto w kilkunastu aktach prawnych oraz kilku polskich normach – zarówno tych powołanych, jak i niepowołanych. Dokumenty...
Wymagania dotyczące przeciwpożarowego wyłącznika prądu (PWP) i zasady jego stosowania zawarto w kilkunastu aktach prawnych oraz kilku polskich normach – zarówno tych powołanych, jak i niepowołanych. Dokumenty te nie zawsze są ze sobą skoordynowane.
mł. bryg. mgr inż. Piotr Musielak Instalacje i urządzenia, których funkcjonowanie jest niezbędne podczas pożaru, zasilane sprzed przeciwpożarowego wyłącznika prądu (PWP)
W niniejszym artykule autor stara się odpowiedzieć na pytanie: jakie urządzenia i instalacje, które muszą funkcjonować podczas pożaru, powinny być zasilane sprzed przeciwpożarowego wyłącznika prądu, na...
W niniejszym artykule autor stara się odpowiedzieć na pytanie: jakie urządzenia i instalacje, które muszą funkcjonować podczas pożaru, powinny być zasilane sprzed przeciwpożarowego wyłącznika prądu, na czym polega zasada zapewnienia ciągłości dostawy energii elektrycznej lub przekazu sygnału przez czas wymagany do uruchomienia i działania urządzenia oraz w jaki sposób wymagania te powinny być realizowane w obiekcie budowlanym.
W rozwinięciu punktu 2. załącznika omawianego przepisu, które nie znalazło się w ustawie, a które dotyczy bezpieczeństwa pożarowego (punkt 1. dotyczy nośności i stateczności obiektów), czytamy, iż obiekty budowlane muszą być zaprojektowane i wykonane w taki sposób, aby:
- w przypadku wybuchu pożaru została zachowana przez określony czas nośność konstrukcji,
- było ograniczone powstawanie i rozprzestrzenianie się ognia i dymu,
- było ograniczone rozprzestrzenianie się ognia na sąsiednie obiekty budowlane,
- osoby znajdujące się wewnątrz mogły opuścić obiekt budowlany lub być uratowane w inny sposób oraz aby
- było uwzględnione bezpieczeństwo ekip ratowniczych.
Za realizację tego celu, postawionego poprzez przepis europejski w krajowej ustawie [1], odpowiada między innymi instalacja przeciwpożarowego wyłącznika prądu (PWP), zbudowana z zestawu przeciwpożarowego wyłącznika prądu (ZPWP) lub wymienionych również w artykule elementów składowych PWP. Zagadnieniu PWP poświęcona będzie seria artykułów, którą przygotowali eksperci CNBOP-PIB.
W niniejszym artykule, który stanowi wstęp do funkcjonowania wyrobu na tzw. rynku wyrobów budowlanych, zostaną opisane podstawy wprowadzenia do obrotu oraz przybliżone wybrane aspekty procesu powstawania Krajowej Oceny Technicznej dla PWP. W kolejnych artykułach w tej serii prezentowane będą wybrane zagadnienia dotyczące funkcjonalności PWP oraz aspekty badań laboratoryjnych, realizowanych przez laboratorium Centrum Naukowo-Badawczego Ochrony Przeciwpożarowej – Państwowego Instytutu Badawczego. Ponadto autorzy opiszą wybrane właściwości zestawów oraz elementów składowych PWP, które mają istotny wpływ na bezpieczeństwo ekip ratowniczych, jak również zostaną zaproponowane standardy w zakresie projektowania, wykonania i eksploatacji instalacji PWP w obiektach budowlanych.
Wyrób budowlany a zestaw
Definicja wyrobu budowlanego w polskich przepisach prawa [5] zaczerpnięta jest wprost z rozporządzenia [2]. Poprzez „wyrób budowlany” należy rozumieć wyrób budowlany, o którym mowa w art. 2 pkt 1 rozporządzenia nr 305/2011. I tak, przytaczając wymieniony artykuł: „wyrób budowlany” oznacza każdy wyrób lub zestaw wyprodukowany i wprowadzony do obrotu w celu trwałego wbudowania w obiektach budowlanych lub ich częściach, którego właściwości wpływają na właściwości użytkowe obiektów budowlanych w stosunku do podstawowych wymagań dotyczących obiektów budowlanych.
W definicji pojawia się rozróżnienie na „wyroby” i „zestawy”, i choć sama definicja zestawu nie znalazła się w polskim przepisie, to samo wymienienie zestawu w definicji wyrobu budowlanego powoduje, iż zastosowanie ma wprost definicja, która jako osobna pojawia się w przepisie europejskim.
„Zestaw” [2] oznacza wyrób budowlany wprowadzony do obrotu przez jednego producenta jako zestaw co najmniej dwóch odrębnych składników, które muszą zostać połączone, aby mogły być włączone (zastosowane) w obiektach budowlanych.
W świetle Rozporządzenia Ministra Infrastruktury i Budownictwa w sprawie sposobu deklarowania właściwości użytkowych wyrobów budowlanych oraz sposobu znakowania ich znakiem budowlanym [6], za wyrób budowlany w przypadku PWP uznaje się zarówno jego podzespoły (elementy składowe), jak i zestawy. Producenci mają więc możliwość wprowadzenia do obrotu elementów PWP lub zestawów PWP, natomiast projektanci wobec powyższego mają większą liczbę dostępnych konfiguracji tego wyrobu na potrzeby projektowania instalacji PWP. W wymienionym rozporządzeniu [6] przeciwpożarowy wyłącznik prądu wymieniono w grupie 10. „Stałe urządzenia przeciwpożarowe (wyroby do wykrywania i sygnalizacji pożaru, wyroby do kontroli rozprzestrzeniania ciepła i dymu oraz tłumienia wybuchu , systemy ewakuacyjne”. Podział zaprezentowano na rysunku.
Zestawy przedstawione na rysunku nie są wymienione wprost w rozporządzeniu [6], a są konsekwencją różnego zestawiania objętych przepisem elementów składowych. Można zauważyć, że oprócz 3 zestawów zawierających urządzenie wykonawcze, rysunek przedstawia jedną nietypową konfigurację, tj. zestaw: urządzenie uruchamiające (UU PWP) i urządzenie sygnalizujące (US PWP). Taki zestaw wyczerpuje zamierzone zastosowanie wyrobu, sztywno zapisane w przepisie [6] jako służące „do zastosowania w obiektach budowlanych”. Nie realizuje jednak całości funkcjonalności PWP. Mając na uwadze zapis Rozporządzenia Ministra Infrastruktury w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie [7], konieczne jest doprecyzowanie, iż zamierzonym zastosowaniem PWP jest odcięcie (rozłączenie) dopływu prądu do wszystkich obwodów – z wyjątkiem obwodów zasilających instalacje i urządzenia, których funkcjonowanie jest niezbędne podczas pożaru. Zestaw złożony wyłącznie z urządzenia uruchamiającego i urządzenia sygnalizującego – choć byłby przeznaczony „do zastosowania w obiektach budowlanych” – nie mógłby realizować swojej podstawowej funkcji rozłączania dopływu prądu. A jak przytoczono na wstępie za ustawą Prawo budowlane, obiekt budowlany jako całość oraz jego poszczególne części, wraz ze związanymi z nim urządzeniami budowlanymi, należy projektować i budować w sposób określony w przepisach, w tym techniczno-budowlanych. W takim wypadku zestaw UU PWP oraz US PWP musi być w projekcie, a następnie w instalacji, uzupełniony o certyfikowane urządzenie wykonawcze (przedstawione na rysunku 1. jako element składowy PWP – urządzenie wykonawcze). Każda poprawnie zaprojektowana i wykonana instalacja PWP w obiekcie budowlanym powinna zapewniać funkcjonalność urządzenia uruchamiającego, urządzenia sygnalizującego oraz urządzenia wykonawczego. Zgodnie z obowiązującymi przepisami prawa instalacje PWP powinny być konfigurowane na podstawie zbadanych i dopuszczonych do stosowania w ochronie przeciwpożarowej zarówno elementów składowych, zestawów elementów składowych, jak i ich różnych możliwych kombinacji – w zależności od wielkości, oczekiwanych funkcjonalności dodatkowych oraz stopnia skomplikowania obiektu budowlanego, w którym występuje PWP.
Co warte podkreślenia, z punktu widzenia szeroko rozumianej oceny zgodności, nie ma znaczenia, czy w obiekcie budowlanym przeciwpożarowy wyłącznik prądu zestawiany jest z trzech osobnych elementów składowych, zestawu dwóch elementów składowych i jednego elementu składowego, czy dostarczany jest na podstawie jednej deklaracji dla zestawu PWP składającego się już z trzech ww. elementów składowych. Formalnie wszystkie trzy rozwiązania są tak samo poprawne i tak samo możliwe do zastosowania, o ile ich połączenie zostanie zaprojektowane, a następnie wykonane przez osobę, która posiada niezbędną wiedzę, umiejętności i doświadczenie, aby ukończyć pracę w sposób satysfakcjonujący i bezpieczny (projektowanie PWP zostanie przedstawione w jednym z kolejnych artykułów).
Kolejnym ważnym zagadnieniem, które relatywnie często wybrzmiewa, są zapytania o konkretne definicje wyrobów czy – jak w omawianym przypadku – elementów składowych PWP. Definicji takich w odniesieniu do PWP nie ma w obowiązujących przepisach. Funkcjonalności wyrobu PWP opisane są w specyfikacjach technicznych. W ochronie przeciwpożarowej są przykłady pełnego opisania takich definicji na przykład dla systemów sygnalizacji pożarowej – tam definicje podzespołów ujęte są zarówno w normie EN 54-1, jak i konkretnych normach zharmonizowanych. W przypadku PWP definicji tej należy poszukiwać w obszarach praktyki zamierzonego zakresu zastosowania. Z praktyki Instytutu wynika jednak, iż jako urządzenie wykonawcze PWP należy rozumieć podzespół, który uruchomiony (wysterowany) lokalnie (np. dźwignią) lub zdalnie (za pomocą urządzenia uruchamiającego), bezpośrednio odpowiada za realizację funkcji odcięcia (rozłączenia) dopływu prądu do wszystkich obwodów, z wyjątkiem obwodów zasilających instalacje i urządzenia, których funkcjonowanie jest niezbędne podczas pożaru. Urządzeniem uruchamiającym będzie łatwo rozpoznawalny i prosty w użyciu podzespół PWP, którego zadaniem jest umożliwienie zdalnego spowodowania zadziałania urządzenia wykonawczego (samodzielnego lub będącego częścią zestawu). Podzespołowi temu należą się dwa dodatkowe wyjaśnienia.
Uwaga 1:
Każde z urządzeń uruchamiających, dla których CNBOP-PIB wydało Krajową Ocenę Techniczną, posiada diody sygnalizujące oznaczone odpowiednio jako „dozór” i „uruchomienie”. Są to jednak formy informacji dodatkowej i nie należy ich traktować równocześnie jako urządzenia sygnalizującego (opis poniżej). Uszkodzenie toru transmisji (przerwa lub zwarcie) do urządzenia wykonawczego jest sygnalizowane poprzez zgaszenie tych wskaźników świetlnych.
Uwaga 2:
Urządzenia uruchamiające badane są wyłącznie do uruchamiania ręcznego wciśnięcia przycisku (pęknięcie szyby nie może powodować zranienia osoby uruchamiającej – wciskającej przycisk). Młotek, który może pojawić się jako wyposażenie opcjonalne, nie jest objęty zakresem wydawanych KOT.
Urządzeniem sygnalizującym będzie łatwo rozpoznawalny podzespół PWP, którego zadaniem jest informowanie ekip ratowniczych, iż w obiekcie rozłączony został dopływ prądu do wszystkich obwodów, z wyjątkiem obwodów zasilających instalacje i urządzenia, których funkcjonowanie jest niezbędne podczas pożaru. Istotną różnicą w stosunku do systemów sygnalizacji pożarowej jest kolor sygnalizacji.
Uwaga 3:
Za informowanie ekip ratowniczych o fakcie nieodłączenia zasilania odpowiada kolor czerwony, natomiast o fakcie prawidłowego zadziałania PWP (odcięcie dopływu prądu do wszystkich obwodów, z wyjątkiem obwodów zasilających instalacje i urządzenia, których funkcjonowanie jest niezbędne podczas pożaru), informuje kolor zielony.
