Eksploatacja instalacji elektrycznych tymczasowych - część 2

Instalacje elektryczne na placach budowy i/lub rozbiórki powinny być zaprojektowane, wykonane, utrzymywane i użytkowane w sposób niestwarzający zagrożenia pożarowego i wybuchowego oraz aby nie narażały pracowników na porażenie prądem elektrycznym i nie powodowały innych szkodliwych skutków. Projekt, konstrukcję i wybór materiałów oraz urządzeń ochronnych w instalacji tymczasowej należy dostosować do typu, rodzaju i mocy rozdzielanej energii, warunków zewnętrznych oraz do poziomu kwalifikacji osób mających dostęp do instalacji. Ponadto wszystkie prace związane z podłączeniem, sprawdzaniem, konserwacją oraz naprawą instalacji i urządzeń elektrycznych powinny być wykonywane przez osoby posiadające odpowiednie uprawnienia.

Znajdujące się na terenach placów budowy i/lub rozbiórki lub w ich pobliżu napowietrzne linie elektroenergetyczne, których ze względów techniczno-ekonomicznych nie można usunąć lub zastąpić liniami kablowymi, stanowią jedno z największych zagrożeń bezpieczeństwa. Dlatego nie jest dopuszczalna lokalizacja stanowisk pracy, składowisk wyrobów i materiałów lub maszyn i urządzeń budowlanych bezpośrednio pod napowietrznymi liniami elektroenergetycznymi lub w odległości liczonej w poziomie od skrajnych przewodów, mniejszej niż: 3 m – dla linii o napięciu znamionowym nieprzekraczającym 1 kV; 5 m – dla linii o napięciu znamionowym powyżej 1 kV, lecz nieprzekraczającym 15 kV; 10 m – dla linii o napięciu znamionowym powyżej 15 kV, lecz nieprzekraczającym 30 kV; 15 m – dla linii o napięciu znamionowym powyżej 30 kV, lecz nieprzekraczającym 110 kV i 30 m – dla linii o napięciu znamionowym powyżej 110 kV [2].

Podobnie w czasie wykonywania robót budowlanych z zastosowaniem żurawi lub urządzeń załadowczo-wyładowczych należy zachować odpowiednie odległości, mierzone do najdalej wysuniętego punktu urządzenia wraz z ładunkiem. Przy wykonywaniu robót budowlanych przy użyciu maszyn lub innych urządzeń technicznych, bezpośrednio pod linią wysokiego napięcia, należy uzgodnić bezpieczne warunki pracy z jej użytkownikiem, zachować szczególną ostrożność i przestrzegać ściśle zasad pracy w pobliżu stref niebezpiecznych. Ponadto takie prace wymagają nadzoru przez kierownictwo budowy.

Rozdzielnice budowlane na terenie budowy, jak wspomniano, lokalizuje się w odległości nie większej niż 50 m od odbiorników energii elektrycznej i zabezpiecza się przed dostępem nieupoważnionych osób. Połączenia przewodów elektrycznych z urządzeniami mechanicznymi wykonuje się w sposób zapewniający bezpieczeństwo pracy osób obsługujących takie urządzenia. Ponadto zabezpiecza się je przed uszkodzeniami mechanicznymi. Miejsca wykonania robót, drogi na terenie budowy, dojścia i dojazdy w czasie wykonywania robót powinny być dostatecznie oświetlone.

Ważnym zagadnieniem jest dopuszczenie tymczasowych instalacji elektrycznych do eksploatacji, a w trakcie budowy wykonywanie wymaganych prac konserwacyjnych i modernizacyjnych oraz wymaganych pomiarów i badań.

Okresowa kontrola stanu stacjonarnych urządzeń elektrycznych pod względem bezpieczeństwa powinna odbywać się co najmniej jeden raz w miesiącu, natomiast kontrola stanu i oporności izolacji tych urządzeń, co najmniej dwa razy w roku [2]. Ponadto taką kontrolę należy przeprowadzić przed uruchomieniem urządzenia po dokonaniu zmian i napraw części elektrycznych i mechanicznych lub przed uruchomieniem urządzenia, w sytuacji gdy urządzenie było nieczynne przez ponad miesiąc oraz przed uruchomieniem urządzenia po jego przemieszczeniu [2].W przypadku zastosowania urządzeń ochronnych różnicowoprądowych w instalacji elektrycznej należy sprawdzić ich działanie każdorazowo przed przystąpieniem do pracy. Kopie zapisu pomiarów skuteczności zabezpieczenia przed porażeniem prądem elektrycznym powinny znajdować się u kierownika budowy.

Dokonywane naprawy i przeglądy urządzeń elektrycznych powinny być odnotowane w książce konserwacji urządzeń. W rozdziale 8 poświęconym maszynom i innym urządzeniom technicznym rozporządzenia [2] zamieszczono szereg podstawowych i szczegółowych wymagań, które należy uwzględnić na etapie montażu, eksploatacji i obsługi maszyn i urządzeń elektrycznych (dla których energia elektryczna stanowi źródło napędu) oraz elektronarzędzi na placach budowy i/lub rozbiórki. Najważniejsze z nich przedstawiono poniżej.

Maszyny i inne urządzenia techniczne oraz narzędzia zmechanizowane powinny być montowane, eksploatowane i obsługiwane zgodnie z instrukcją producenta oraz spełniać wymagania określone w przepisach dotyczących systemu oceny zgodności. Maszyny i inne urządzenia techniczne, podlegające dozorowi technicznemu, mogą być używane na terenie budowy tylko wówczas, jeżeli wystawiono dokumenty uprawniające do ich eksploatacji. Takie dokumenty powinny być dostępne dla organów kontroli w miejscu eksploatacji maszyn i urządzeń.

Wykonawca, użytkujący maszyny i inne urządzenia techniczne, niepodlegające dozorowi technicznemu, udostępnia organom kontroli dokumentację techniczno-ruchową lub instrukcję obsługi tych maszyn lub urządzeń. Ponadto zapoznaje pracowników z dokumentacją przed dopuszczeniem ich do wykonywania robót.Maszyny i inne urządzenia techniczne eksploatuje się, konserwuje i naprawia zgodnie z instrukcją producenta, w sposób zapewniający ich sprawne funkcjonowanie.

Takie maszyny i inne urządzenia techniczne powinny być: utrzymywane w stanie zapewniającym ich sprawność; stosowane wyłącznie do prac, do jakich zostały przeznaczone oraz obsługiwane przez przeszkolone osoby. Przeciążanie maszyn i innych urządzeń technicznych ponad dopuszczalne obciążenie robocze jest zabronione, z wyjątkiem przeciążeń dokonanych w czasie badań i prób. W przypadku stwierdzenia w czasie pracy uszkodzenia maszyny lub innego urządzenia technicznego należy je niezwłocznie unieruchomić i odłączyć dopływ energii.

Na stanowiskach pracy przy stacjonarnych maszynach i innych urządzeniach technicznych powinny być dostępne instrukcje bezpiecznej obsługi i konserwacji, z którymi zapoznaje się osoby upoważnione do pracy na tych stanowiskach. Maszyny i inne urządzenia techniczne przed rozpoczęciem pracy i przy zmianie obsługi powinny być sprawdzone pod względem sprawności technicznej i bezpiecznego użytkowania.

W przypadku maszyn i innych urządzeń technicznych, dla których prowadzona jest wymagana dokumentacja, sprawdzenie potwierdza się wpisem do tej dokumentacji. Dokonywanie napraw i czynności konserwacyjnych sprzętu zmechanizowanego będącego w ruchu jest zabronione. Używanie zarówno uszkodzonych narzędzi, jak i przewodów elektrycznych jest zabronione. Ponadto wszelkie samowolne przeróbki narzędzi są zabronione.

Elektronarzędzia należy kontrolować zgodnie z instrukcją producenta. Wyniki kontroli powinny być odnotowywane i przechowywane przez kierownika budowy lub inną upoważnioną osobę. Uczestnicy procesu budowlanego współdziałają ze sobą w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy w procesie przygotowania i realizacji budowy. Bezpośredni nadzór nad bezpieczeństwem i higieną pracy na stanowiskach pracy sprawują odpowiednio kierownik robót oraz mistrz budowlany, stosownie do zakresu obowiązków.

Najważniejszą normą określającą wymagania techniczne dotyczące instalacji elektrycznych na placach budowy i rozbiórki jest norma PN-HD 60364-7-704:2010 Instalacje elektryczne niskiego napięcia. Część 7-704: Wymagania dotyczące specjalnych instalacji lub lokalizacji. Instalacje na terenie budowy i rozbiórki [6].

Norma dotyczy tymczasowych instalacji stałych lub ruchomych na terenie placów budowy i/lub rozbiórki w czasie realizacji prac budowlanych, lub rozbiórkowych takich jak: budowa nowych obiektów budowlanych; remonty, przebudowy, rozbudowy, rozbiórki istniejących obiektów budowlanych lub części obiektów budowlanych; prace inżynieryjne; roboty ziemne lub i inne podobne prace.

Wymagania zawarte w normie dotyczą zapewnienia bezpieczeństwa i higieny pracy, a w szczególności:

• zasilania placu budowy i/lub rozbiórki w energię elektryczną,
• wyznaczenia stref ochronnych placu budowy,
• wyboru miejsc i montażu oprzewodowania, urządzeń oraz aparatury rozdzielczej i sterowniczej,
• wymagań ogólnych o ochronie przeciwporażeniowej na placu budowy i/lub rozbiórki według PN‑HD 60364-4-41:2017-09 [4],
• zasad eksploatacji narzędzi ręcznych o napędzie elektrycznym, eksploatacji urządzeń i instalacji elektrycznych na placu budowy i/lub rozbiórki.

Ochrona przeciwporażeniowa na terenie budowy i/lub rozbiórki musi spełniać wymagania ogólne zawarte w normie PN-HD 60364-4-41:2017-09 [4]. Wymagania szczegółowe zawarte w normie [6] uzupełniają, modyfikują lub zastępują wymagania ogólne. Ważną normą określającą wymagania techniczne dotyczące instalacji elektrycznych niskiego napięcia jest norma wielozeszytowa PN-IEC 60364 Instalacje elektryczne w obiektach budowlanych [3] składająca się z 6 części, z których szczególnie istotne są: część 3 – Ustalanie ogólnych charakterystyk, część 4 – Ochrona zapewniająca bezpieczeństwo i część 5 – Dobór i montaż wyposażenia elektrycznego.

Rozdzielnice (zestawy ACS) stosowane na placach budowy i/lub rozbiórki są rozdzielnicami niskiego napięcia. Muszą więc spełniać wymagania normy PN-EN 61439-4:2013-06 Rozdzielnice i sterownice niskonapięciowe. Część 4: Wymagania dotyczące zestawów przeznaczonych do instalowania na terenach budów (ACS) [9]. Określają one: warunki eksploatacji, wymagania konstrukcyjne, cechy techniczne oraz zakres i rodzaj wymaganych badań dotyczących rozdzielnic i sterownic niskiego napięcia przeznaczonych do stosowania na terenach budowy i/lub rozbiórki. Na placach budowy i/lub rozbiórki eksploatuje się powszechnie narzędzia ręczne o napędzie elektrycznym. Muszą one spełniać wymagania normy PN-EN 60745-1:2006 Narzędzia ręczne o napędzie elektrycznym. Bezpieczeństwo użytkowania. Część 1: Wymagania ogólne [8].

Inne instalacje tymczasowe

Tymczasowe instalacje elektryczne mogą dotyczyć imprez plenerowych oraz innych obiektów, urządzeń rozrywkowych i straganów na terenie targów, wesołych miasteczek i cyrków. Najważniejszą normą określającą wymagania techniczne takich instalacji tymczasowych jest norma PN‑HD 60364-7-740:2009 Instalacje elektryczne w obiektach budowlanych. Część 7-740: Wymagania dotyczące specjalnych instalacji lub lokalizacji. Tymczasowe instalacje elektryczne obiektów, urządzeń rozrywkowych i straganów na terenie targów, wesołych miasteczek i cyrków [7].

Sprawdzenia okresowe

Eksploatacja tymczasowych instalacji elektrycznych obejmuje prace w zakresie jej obsługi, konserwacji, remontów, montażu i kontrolno-pomiarowym. Może być wykonywana na placach budowy i/lub rozbiórki jedynie przez osoby uprawnione, posiadające odpowiednie kwalifikacje (dla rodzajów prac i stanowisk pracy w zakresie Świadectw Kwalifikacyjnych G1 serii „E” Eksploatacja i G1 serii „D” Dozoru) i upoważnione przez prowadzącego eksploatację do wykonywania określonych czynności lub prac eksploatacyjnych [13]. Dla każdej budowy powinny być określone imienne wykazy osób uprawnionych i upoważnionych.

Prowadzącym eksploatację i odpowiedzialnym za nią na placach budowy i/lub rozbiórki może być jednostka organizacyjna, osoba prawna lub osoba fizyczna, zajmującą się eksploatacją własnych lub powierzonych jej, na podstawie zawartej umowy, urządzeń elektroenergetycznych [12]. Użytkowanie tymczasowych instalacji elektrycznych na terenie dużej budowy i/lub rozbiórki prowadzi się zgodnie z instrukcją (standardami) eksploatacji, którą opracowuje i aktualizuje prowadzący eksploatację. Instrukcja ta określa zasady dokonywania oględzin, przeglądów, oceny stanu technicznego oraz konserwacji urządzeń i instalacji elektrycznej na placach budowy i/lub rozbiórki.

Instrukcja (standardy) eksploatacji powinna zawierać:

• charakterystykę urządzeń elektroenergetycznych;
• opis, w niezbędnym zakresie, układów automatyki, pomiarów, sygnalizacji, zabezpieczeń i sterowania;
• zestaw rysunków, schematów i wykresów z opisami zgodnymi z obowiązującym nazewnictwem;
• opis czynności związanych z uruchomieniem, obsługą w czasie pracy i zatrzymaniem urządzenia elektroenergetycznego w warunkach normalnej pracy tego urządzenia;
• zasady postępowania w razie awarii oraz zakłóceń w pracy urządzenia;
• wymagania w zakresie konserwacji, napraw, remontów urządzeń elektroenergetycznych oraz terminy przeprowadzania przeglądów, prób i pomiarów;
• wymagania bezpieczeństwa i higieny pracy oraz przepisów przeciwpożarowych dla danej grupy urządzeń elektroenergetycznych, obiektów;
• wymagania kwalifikacyjne dla osób zajmujących się eksploatacją urządzeń elektroenergetycznych;
• identyfikację zagrożeń dla zdrowia i życia ludzkiego oraz dla środowiska naturalnego związanych z eksploatacją danego urządzenia elektroenergetycznego;
• organizację prac eksploatacyjnych;
• wymagania dotyczące środków ochrony zbiorowej lub indywidualnej, zapewnienia asekuracji, łączności oraz innych technicznych lub organizacyjnych środków ochrony stosowanych w celu ograniczenia ryzyka zawodowego [12].

Po wykonaniu nowej tymczasowej instalacji elektrycznej, rozbudowaniu jej lub modernizacji, a przed przekazaniem do użytkowania, instalację poddaje się sprawdzeniu odbiorczemu, w celu potwierdzenia spełnienia wymagań bezpieczeństwa określonych w przepisach i normach. Podobnie postępuje się po jej remoncie lub naprawie. Sprawdzenie okresowe wykonuje się w celu ustalenia, czy tymczasowa instalacja elektryczna jest w stanie technicznym pozwalającym na jej dalsze bezpieczne użytkowanie.

Sprawdzenie ochrony przeciwporażeniowej w instalacji niskiego napięcia przeprowadza osoba posiadająca świadectwo kwalifikacyjne na stanowisku dozoru w zakresie kontrolno-pomiarowym do urządzeń, instalacji i sieci elektroenergetycznych o napięciu nie wyższym niż 1 kV [12]. Sprawdzenia odbiorcze i okresowe instalacji elektrycznych niskiego napięcia polegają na przeprowadzeniu oględzin instalacji oraz wykonaniu prób, badań i pomiarów, potocznie określanych mianem „pomiarów ochrony przeciwporażeniowej”. Takie sprawdzenie powinno być wykonywane zgodnie z normą PN-HD 60364-6:2008 Instalacje elektryczne niskiego napięcia. Część 6: Sprawdzanie [5].

Oględziny tymczasowej instalacji elektrycznej przeprowadza się przed wykonaniem prób i po odłączeniu zasilania instalacji. W ich ramach sprawdza się: czy zainstalowane urządzenia spełniają wymagania odpowiednich norm wyrobu (sprawdzenie instrukcji producenta, oznakowania); czy zostały właściwie dobrane i zainstalowane zgodnie z instrukcjami producenta oraz, czy nie mają widocznych uszkodzeń pogarszających stan bezpieczeństwa.

Oględziny obejmują następujące sprawdzenia (jeśli mają one zastosowanie):

• sposób ochrony przed porażeniem prądem elektrycznym;
• występowanie przegród ogniowych i innych środków zapobiegających rozprzestrzenianiu się ognia oraz ochrony przed skutkami działania ciepła;
• dobór przewodów z uwagi na obciążalność prądową i spadek napięcia;
• dobór i nastawienie urządzeń zabezpieczających i sygnalizacyjnych;
• występowanie i prawidłowe umieszczenie właściwych urządzeń do odłączania izolacyjnego i łączenia;
• dobór urządzeń i środków ochrony, właściwych ze względu na wpływy zewnętrzne;
• prawidłowe oznaczenia przewodów neutralnych i ochronnych;
• przyłączenie łączników jednobiegunowych do przewodów fazowych;
• obecność schematów, napisów ostrzegawczych lub innych podobnych informacji;
• oznaczenie obwodów, urządzeń zabezpieczających przed prądem przetężeniowym, łączników, zacisków itp.;
• poprawność połączeń przewodów;
• występowanie i ciągłości przewodów ochronnych, w tym przewodów ochronnych połączeń wyrównawczych głównych i połączeń wyrównawczych dodatkowych;
• dostępność urządzeń, umożliwiająca wygodną obsługę, identyfikację i konserwację.

Oględziny powinny uwzględniać sprawdzenie wszystkich wymagań szczególnych określonych w normie [6]. Pomiary i próby przeprowadza się po wykonaniu oględzin. Obejmują one następujące pomiary i próby (jeśli mają one zastosowanie):

• sprawdzenie ciągłości przewodów;
• pomiar rezystancji izolacji instalacji elektrycznej;
• pomiar skuteczności ochrony za pomocą samoczynnego wyłączenia zasilania;
• ochrona za pomocą układów SELV, PELV lub separacji elektrycznej;
• sprawdzenie działania urządzeń ochronnych różnicowoprądowych;
• ochrona uzupełniająca;
• sprawdzenie biegunowości;sprawdzenie kolejności faz;próby funkcjonalne i operacyjne;
• spadek napięcia.

Skuteczność samoczynnego wyłączenia zasilania za pomocą urządzeń ochronnych różnicowoprądowych należy sprawdzić przeprowadzając próbę działania urządzenia za pomocą przycisku „TEST”, a następnie mierząc prąd różnicowy I_Δ, przy którym urządzenie ochronne różnicowoprądowe zadziała [12]. Prąd ten nie powinien być większy od znamionowego prądu różnicowego I_Δn. Zaleca się w uzasadnionych sytuacjach wypadkach również sprawdzenie wymaganych czasów zadziałania urządzeń ochronnych różnicowoprądowych. Po sprawdzeniu tymczasowej instalacji elektrycznej powinien być sporządzony protokół, który stanowi sprawozdanie z wykonanych czynności z określeniem, czy instalacja została wykonana zgodnie z wymaganiami odpowiednich norm i przepisów.

Protokół sprawdzenia ochrony przeciwporażeniowej powinien zawierać wyniki wymienionych oględzin i prób. Zapisy w protokole powinny umożliwiać identyfikację każdego sprawdzonego obwodu z jego urządzeniami ochronnymi i wynikami odpowiednich prób. Wszystkie uszkodzenia, pogorszenia stanu, wady lub niebezpieczne warunki powinny być odnotowane w protokole. Odnotowane powinny być również znaczące ograniczenia zakresu sprawdzenia i ich przyczyny.

Kopie protokołów sprawdzenia ochrony przeciwporażeniowej przechowuje kierownik budowy. Sprawdzanie działania urządzeń ochronnych różnicowoprądowych, każdorazowo przed przystąpieniem do pracy, wykonuje upoważniona osoba i odnotowuje ten fakt w książce konserwacji urządzeń.

Zapewnienie bezpieczeństwa podczas eksploatacji tymczasowych instalacji elektrycznych na terenie prowadzonych robót budowlanych, a więc za ich właściwy stan techniczny, ich utrzymanie i właściwe prowadzenie eksploatacji spoczywa na wszystkich uczestnikach procesu budowlanego, w rozumieniu przepisów Prawa budowlanego [1]: inwestora, inspektora nadzoru inwestorskiego, projektanta oraz kierownika budowy lub kierownika robót. Przy czym obowiązki te są zróżnicowane dla poszczególnych uczestników procesu budowlanego. Ponadto dotyczy to wykonawcy prac budowlanych, mimo że nie jest wyszczególniony jako uczestnik procesu budowlanego.

Inwestor organizuje proces budowy (robót budowlanych) z uwzględnieniem zawartych w przepisach zasad bezpieczeństwa i ochrony zdrowia. Zapewnia m.in. opracowanie projektu budowlanego i stosownie do potrzeb, innych projektów i objęcie kierownictwa budowy przez kierownika budowy oraz opracowanie planu bezpieczeństwa i ochrony zdrowia (BIOZ) [12].

Kierownik budowy organizuje budowę i kieruje nią w sposób zgodny z projektem i pozwoleniem na budowę, przepisami, w tym techniczno-budowlanymi oraz przepisami bezpieczeństwa i higieny pracy; koordynuje realizacje zadań zapobiegających zagrożeniom bezpieczeństwa i ochrony zdrowia; sporządza plan BIOZ, koordynuje działania zapewniające przestrzeganie zasad bezpieczeństwa i ochrony zdrowia zawartych w przepisach oraz określonych w planie BIOZ; wstrzymuje roboty budowlane w przypadku stwierdzenia możliwości powstania zagrożenia, realizuje decyzje i zalecenia wpisane do dziennika budowy [12]. Ponadto m.in. prowadzi dokumentację budowy, przechowuje kopie protokołów sprawdzenia ochrony przeciwporażeniowej oraz wyznacza osoby odpowiedzialne za rejestrowanie i przechowywania wyników kontroli elektronarzędzi [12].

Kierownik budowy ma prawo wystąpić do inwestora o zmiany w rozwiązaniach projektowych, jeżeli są one uzasadnione koniecznością zwiększenia bezpieczeństwa realizacji robót budowlanych lub usprawnienia procesu budowy. Przytoczone obowiązki i prawa kierownika budowy stosuje się odpowiednio do kierowników robót. Wykonanie obowiązków kierownika budowy i kierowników robót można powierzyć wyłącznie osobie posiadającej odpowiednie uprawnienia budowlane i aktualną przynależność do organu samorządu zawodowego [12].

Wykonawca opracowuje instrukcję bezpiecznego wykonywania robót budowlanych (IBWR). Zgodnie z tą instrukcją wykonuje się prace budowlane na budowie, a jej zapisy powinny wynikać i mieć odzwierciedlenie w planie BIOZ, który ma charakter nadrzędny. Przed przystąpieniem do robót budowlanych wykonawca zapoznaje z instrukcją pracowników w zakresie wykonywanych przez nich prac. IBWR uwzględnia m.in. zagadnienia związane z wykonywaniem robót w pobliżu instalacji elektroenergetycznych.

Badania okresowe są przeprowadzane bez demontażu lub z częściowym demontażem według wymagań opartych na próbach i testach zawartych w arkuszu normy PN-HD 60364‑6:2008 Instalacje elektryczne niskiego napięcia. Część 6: Sprawdzanie [5].

Podstawowe wymagania dotyczące badań i ich terminy są określone w rozporządzeniu [2]. Okresowa kontrola stanu stacjonarnych urządzeń elektrycznych pod względem bezpieczeństwa powinna odbywać się, jak wspomniano, co najmniej jeden raz w miesiącu, natomiast kontrola stanu i oporności izolacji tych urządzeń, co najmniej dwa razy w roku. Dodatkowo taką kontrolę należy przeprowadzić przed uruchomieniem urządzenia po dokonaniu zmian i napraw części elektrycznych i mechanicznych lub przed uruchomieniem urządzenia, w sytuacji, gdy urządzenie było nieczynne przez ponad miesiąc oraz przed uruchomieniem urządzenia po jego przemieszczeniu. W przypadku zastosowania urządzeń ochronnych różnicowoprądowych w instalacji elektrycznej, jak wspomniano, należy sprawdzić ich działanie każdorazowo przed przystąpieniem do pracy.

Kopie zapisu pomiarów skuteczności zabezpieczenia przed porażeniem prądem elektrycznym powinny znajdować się u kierownika budowy, a informacje o dokonywanych przeglądach urządzeń elektrycznych powinny być odnotowane w książce konserwacji urządzeń. Terminowość badań i pomiarów uwzględniająca specyfikę konkretnego placu budowy wynikać powinna z zapisu w planie BIOZ [12]. Warunki środowiskowe panujące na placu budowy mogą stwarzać większe zagrożenia dla sprawności sprzętu i bezpieczeństwa jego użytkowania. Dlatego czasookresy przeprowadzania badań okresowych są zależne nie tylko od rodzaju i charakteru urządzeń elektrycznych, ale od warunków środowiskowych, w jakich urządzenia są eksploatowane.

Zestawienie terminów badań i pomiarów urządzeń i instalacji jest jedną z podstawowych informacji zawartych w instrukcji bezpiecznego prowadzenia robót oraz w części elektrycznej planu BIOZ [12]. Powinny być ustalone z uwzględnieniem wpływu warunków środowiskowych w oparciu o obowiązujące regulacje prawne oraz zgodnie z zasadami wiedzy technicznej.

Po zakończeniu prób i badań należy sporządzić protokół – sprawozdanie. Sprawozdanie powinno zawierać informacje, które pozwolą powtórzyć badania, oraz porównać wyniki badań. Ponadto powinno zawierać ich ocenę, wypływające wnioski i zalecenia do wykonania. Sporządzona dokumentacja powinna wyraźne umożliwiać identyfikację osób, które wykonywały pomiary i je nadzorowały. Powinien być ponadto określony termin następnego badania.

Kopia protokołu-sprawozdania powinna znajdować się, jak wspomniano, u kierownika budowy. Wszelkie dokonywane naprawy i przeglądy urządzeń elektrycznych powinny być odnotowywane w książce konserwacji instalacji i urządzeń.

Wnioski

Wymagania i zalecenia dotyczące eksploatacji tymczasowych instalacji elektrycznych na placach budowy i/lub rozbiórki określone są w krajowych regulacjach prawnych oraz przedmiotowych normach. Znajdują swoje odzwierciedlenie w ważnych dokumentach budowy: planie bezpieczeństwa i ochrony zdrowia, instrukcji bezpiecznego wykonywania robót budowlanych oraz instrukcji (standardach) eksploatacji instalacji elektroenergetycznej na terenie budowy.

Prawidłowa eksploatacja tymczasowych instalacji elektrycznych na placach budowy i/lub rozbiórki oraz jej elementów wymaga dokonywania oględzin, przeglądów, oceny stanu technicznego oraz konserwacji urządzeń i instalacji elektrycznej na placach budowy i/lub rozbiórki. Bardzo ważna jest okresowa kontrola stanu instalacji elektrycznej, stacjonarnych urządzeń elektrycznych oraz elektronarzędzi użytkowanych na placach budowy i/lub rozbiórki pod względem bezpieczeństwa, oraz prowadzenie właściwej dokumentacji technicznej i jej bieżącej aktualizacji. Przedstawione informacje i zalecenia pozwalają na przypomnienie tej problematyki i prawidłową eksploatację tymczasowych instalacji elektrycznych na placach budowy i/lub rozbiórki.

Literatura

1. Ustawa z dnia 7 lipca 1994 r. Prawo budowlane (Dz. U. z 2013 r. poz. 1409 z późn. zm.).
2. Rozporządzenia Ministra Infrastruktury z 06.02.2003 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy podczas wykonywania robót budowlanych (Dz. U. z 2003 r. Nr 47, poz. 401).
3. PN-IEC 60364. Instalacje elektryczne w obiektach budowlanych. 
4. PN-HD 60364-4-41:2017-09 Instalacje elektryczne niskiego napięcia — Część 4-41: Ochrona dla zapewnienia bezpieczeństwa. Ochrona przed porażeniem elektrycznym. 
5. PN-HD 60364-6:2008 Instalacje elektryczne niskiego napięcia – Część 6: Sprawdzanie.
6. PN-HD 60364-7-704:2010 Instalacje elektryczne niskiego napięcia – Część 7-704: Wymagania dotyczące specjalnych instalacji lub lokalizacji – Instalacje na terenie budowy i rozbiórki. 
7. PN-HD 60364-7-740:2009 Instalacje elektryczne w obiektach budowlanych – Część 7-740: Wymagania dotyczące specjalnych instalacji lub lokalizacji – Tymczasowe instalacje elektryczne obiektów, urządzeń rozrywkowych i straganów na terenie targów, wesołych miasteczek i cyrków 
8. PN-EN 60745-1:2006 Narzędzia ręczne o napędzie elektrycznym. Bezpieczeństwo użytkowania. Część 1: Wymagania ogólne.
9. PN-EN 61439-4:2013-06 Rozdzielnice i sterownice niskonapięciowe – Część 4: Wymagania dotyczące zestawów przeznaczonych do instalowania na placu budowy (ACS).
10. Danielski L., Konieczny J.: Instalacje elektryczne na terenach budów. Elektro Info, nr 3 marzec 2012, str. 24-26.6/2015, str. 66-72.
11. Markiewicz H.: Instalacje elektryczne. Wydanie 8, WNT, Warszawa, 2014.
12. Piórkowski S.: Budownictwo. Instalacje elektryczne w budowie, Państwowa Inspekcja Pracy, Warszawa, 2015.
13. Walczak S.: Zasilanie placu budowy w energię elektryczną. Seminarium szkoleniowe SEP, 23.03.2011. 
14. Karty katalogowe, materiały i specyfikacje techniczne firm: PRE Edward Biel, EL-BIG, ELGAT, Elektromet.

Chcesz być na bieżąco? Zapisz się do naszego newslettera!