Cele i zasady certyfikacji wyrobów elektrotechnicznych
Objectives and principles of certification of electrotechnical products
Cele i zasady certyfikacji wyrobów elektrotechnicznych, fot. pixabay.com
Urządzenia elektryczne o wymaganej niezawodności i o parametrach spełniających wymagania pracy w określonym miejscu sieci elektroenergetycznej umożliwiają pewność zasilania odbiorców. Spełnienie wymagań konstrukcyjnych i badań typu wymaganych przez normy produktowe jest potwierdzeniem parametrów urządzeń elektroenergetycznych. W potwierdzeniu tych wymagań pomocą służy ocena zgodności wyrobów.
Zobacz także
Farnell Projekty w trudnych warunkach przemysłowych
Zastosowanie skomplikowanych urządzeń elektronicznych i czujników do ulepszania i rozszerzania procesów produkcji, obróbki skrawaniem i procesów produkcyjnych w zastosowaniach przemysłowych jest możliwe...
Zastosowanie skomplikowanych urządzeń elektronicznych i czujników do ulepszania i rozszerzania procesów produkcji, obróbki skrawaniem i procesów produkcyjnych w zastosowaniach przemysłowych jest możliwe tylko wtedy, gdy wszystkie komponenty przetrwają w trudnym środowisku. Systemy muszą wytrzymywać gorące, wilgotne i trudne warunki oraz niszczące pola elektryczne i magnetyczne. Specyficzne warunki środowiskowe, w których produkt jest używany, wpływają na jego specyfikacje. Takie specyfikacje należy...
dr inż. Karol Kuczyński Ograniczenie strat w transformatorach rozdzielczych – co możemy jeszcze zrobić?
Straty w sieci energetycznej różnią się znacznie w poszczególnych krajach na całym świecie. Liczby wahają się od mniej niż 4% do ponad 20%. W większości krajów daje to możliwość znacznych oszczędności....
Straty w sieci energetycznej różnią się znacznie w poszczególnych krajach na całym świecie. Liczby wahają się od mniej niż 4% do ponad 20%. W większości krajów daje to możliwość znacznych oszczędności. Transformatory rozdzielcze są wykorzystywane do przekształcania energii elektrycznej ze średniego napięcia – poziomu, na którym energia jest przesyłana lokalnie i dostarczana do wielu odbiorców przemysłowych – do poziomu niskiego napięcia – zazwyczaj wykorzystywanego przez konsumentów indywidualnych...
dr inż. Waldemar Chmielak Opatentowana metoda ultraszybkiego wykrywania zwarć w liniach SN z wykorzystaniem fal wielokrotnie odbitych
Dystrybucja energii elektrycznej realizowana jest w wielu przypadkach rozległymi i rozproszonymi liniami napowietrznymi wysokiego i średniego napięcia. Dość powszechne w tego typu liniach zasilających...
Dystrybucja energii elektrycznej realizowana jest w wielu przypadkach rozległymi i rozproszonymi liniami napowietrznymi wysokiego i średniego napięcia. Dość powszechne w tego typu liniach zasilających są zwarcia doziemne, które – z uwagi na stosunkowo niską wartość prądów zwarciowych, wynikającą zarówno z izolowanego punktu neutralnego sieci średnich napięć oraz często wysokich rezystancji zwarcia – mogą trwać względnie długo.
W artykule:• Certyfikacja• Akredytacja • Certyfikacja wyrobów elektroenergetycznych w Instytucie Energetyki w Warszawie • Odbiorcy certyfikacji wyrobów elektrotechnicznych • Podstawy prawne certyfikacji wyrobów |
StreszczenieArtykuł przedstawia podstawy prawne certyfikacji, różnice między certyfikacją a akredytacją oraz doświadczenie Instytutu Energetyki w certyfikacji wyrobów. Omówiono cele certyfikacji przedstawiając korzyści z niej wynikające.AbstractThe article presents the formal basis for certification, the differences between certification and accreditation, and experience of Instytut Energetyki in product certification. The objectives of certification were discussed, presenting the benefits of it. |
Certyfikacja
Nadrzędnym celem certyfikowania wyrobów jest zapewnienie zaufania wszystkich stron zainteresowanych, że wyrób spełnia wyspecyfikowane wymagania (czyli, że wyrób spełnia wymagania normy wyrobu).
Wartością certyfikacji jest stopień zaufania i pewności ustalony przez stronę trzecią drogą bezstronnego i kompetentnego wykazania spełnienia wyspecyfikowanych wymagań [1]
W przypadku jednostki certyfikującej urządzenia elektroenergetyczne średnich i wysokich napięć, mają tylko ograniczone zastosowanie przepisy: [3–5], a także zarządzenia Ministrów dotyczące: kompatybilności, hałasu, zbiorników ciśnieniowych, sprzętu elektrycznego. Ograniczenia te wynikają z możliwości analizy zgodnie z nimi tylko pewnych elementów urządzeń, które są istotne, ale w pełni nie reprezentują wszystkich zagrożeń stwarzanych przez te urządzenia, jak również nie potwierdzają danych technicznych całego urządzenia. W związku z tym zgodnie z [5] możemy mówić w tym przypadku tylko o dobrowolnej ocenie zgodności na podstawie umowy zawartej przez zainteresowane strony. Polega ona na certyfikacji wyrobu, czyli działaniu strony trzeciej (jednostka certyfikująca wyroby zgodnie z przyjętym przez nią systemem certyfikacji) prowadzącym do pisemnego potwierdzenia, że wyrób jest zgodny z wymaganiami odpowiednich norm lub innych przepisów normatywnych (np. wymagania techniczne).
Akredytacja
Zgodnie z normą PN-EN ISO/IEC 17000:2006 akredytacja jest to „atestacja przez stronę trzecią, dotycząca jednostki oceniającej zgodność, służąca formalnemu wykazaniu jej kompetencji do wykonywania określonych zadań w zakresie oceny zgodności”.
Akredytację należy rozumieć jako formalne uznanie przez upoważnioną jednostkę akredytującą kompetencji organizacji działających w obszarze oceny zgodności, czyli jednostek certyfikujących, inspekcyjnych lub laboratoriów do wykonywania określonych działań. Upoważnienie jednostki akredytującej jest zwykle uzyskiwane od administracji państwowej.
Akredytacja służy budowaniu i umacnianiu zaufania do wyników wzorcowań, badań i inspekcji, certyfikowanych wyrobów i usług oraz certyfikowanych systemów zarządzania.
Zasady akredytacji są ujęte w międzynarodowych normach i wytycznych, w których są określone wymagania, zarówno dla jednostek akredytujących, jak i dla podlegających akredytacji jednostek oceniających zgodność. Uzyskanie akredytacji oznacza, że akredytowane podmioty zostały ocenione według tych norm i wytycznych.
Upoważnioną jednostką akredytującą w Polsce jest Polskie Centrum Akredytacji [2].
Certyfikacja wyrobów elektroenergetycznych w Instytucie Energetyki w Warszawie
Instytut Energetyki jest jednostką badawczo-rozwojową działającą od roku 1953. W roku 1969 IEn zaczął wydawać pierwsze oficjalne dokumenty certyfikujące wyroby w postaci Atestów w dziedzinie oceny technicznej wyrobów, przeznaczonych głównie do stosowania w przedsiębiorstwach energetycznych lub stosowanych w układach elektroenergetycznych.
W 2005 r. Jednostka Certyfikująca przy IEn uzyskała akredytację Polskiego Centrum Akredytacji – co oznacza niezależne potwierdzenie swoich kompetencji w dziedzinie oceny wyrobów poprzez spełnienie wymagań normy PN-EN ISO/IEC 17065 [1]. Działalność jednostki akredytowanej jest co roku audytowana przez PCA.
Zakres akredytacji (AC 117) jednostki certyfikującej Instytut Energetyki obejmuje wszystkie podstawowe wyroby stosowane w elektroenergetyce, w tym: przekładniki pomiarowe, kable i przewody elektryczne, izolatory, osprzęt elektryczny do sieci wszystkich napięć, aparaturę rozdzielczą i łączeniową niskiego i wysokiego napięcia, transformatory, ograniczniki przepięć, prefabrykowane stacje transformatorowe. Uzyskanie tak szerokiego zakresu certyfikowanych wyrobów było możliwe dzięki rozwiniętemu w Instytucie Energetyki zapleczu akredytowanych laboratoriów badawczych:
- Laboratorium Wysokich Napięć – AB 272,
- Laboratorium Wielkoprądowe – AB 323,
- Laboratorium Urządzeń Rozdzielczych – AB 324.
Jednostka certyfikująca IEn jako podmiot akredytowany wg PN-EN ISO/IEC 17065 [1] ma potwierdzone kompetencje w zakresie kryteriów stosowanych przy ocenie wyrobu jak niezależności oceny, prawidłowości nadzoru nad certyfikatem, itd.
Jednostka certyfikuje wyroby w dwóch programy certyfikacji:
- 1a – właściwości wyrobu potwierdzone badaniami typu
- 3 – właściwości wyrobu potwierdzone badaniami typu oraz okresowe badania wyrobu pobranego z fabryki wraz z oceną procesu jego produkcji.
Zakres wymaganych badań jest zgodny zawsze z wymaganiami norm europejskich przedmiotowych dla danego urządzenia oraz zawiera dodatkowe wymagania wynikające najczęściej z tzw. norm powołanych, będących uzupełnieniem co do zakresu badań dla przedmiotowego urządzenia. Wymagania te są ogólnodostępne i podmioty uczestniczące w przetargach mogą uzupełnić zakres badań, który powinny mieć ich urządzenia zgodnie z wymaganiami stawianymi przez organizującego przetarg (przetargi ogłaszane z wyprzedzeniem).
Certyfikaty są wystawiane na określony czas (3 lub 5 lat). Certyfikaty zgodności z normą wyrobu zawierają w załączniku wyszczególnione parametry urządzenia, które pozwalają ocenić potencjalnemu użytkownikowi możliwość użytkowania danego urządzenia w miejscu jego instalacji.
Odbiorcy certyfikacji wyrobów elektrotechnicznych
Bezpośrednimi odbiorcami certyfikatów zgodności z normą urządzeń są ich producenci oraz dystrybutorzy energii elektrycznej (nadzór nad majątkiem sieciowym). Odbiorcami certyfikatów są również inspektorzy nadzoru, wykonawcy robót elektrycznych, inwestorzy oraz pozostali użytkownicy wyrobów.
Zadaniem systemu oceny wyrobów jest zminimalizowanie prawdopodobieństwa wystąpienia sytuacji, w której nabywcy występują z roszczeniami do producenta na podstawie ustaw o odpowiedzialności za niebezpieczny produkt i o ogólnym bezpieczeństwie produktów.
Podstawy prawne certyfikacji wyrobów
Z Ustawy o systemach oceny zgodności i nadzoru rynku [3] wynika m.in, że:
- wyroby wprowadzane do obrotu lub oddawane do użytku muszą spełniać wymagania.
- dobrowolna ocena zgodności jest przeprowadzana na warunkach uzgodnionych przez zainteresowane strony.
- certyfikację należy rozumieć jako działanie jednostki oceniającej zgodność, wykazujące, że należycie zidentyfikowany wyrób, projekt wyrobu lub proces jego wytwarzania są zgodne z wymaganiami.
Zasadniczo podstawą działania w omawianej w tym artykule dziedzinie są dwie ustawy: [4] oraz [5]. Uzupełnieniem jest ustawa o ogólnym bezpieczeństwie produktów. Zadaniem ustawy [5] (urządzenia energetyczne nie zostały wyłączone z zakresu przepisów ustawy) m.in. jest stworzenie warunków do rzetelnej oceny wyrobów i procesów ich wytwarzania przez kompetentne i niezależne podmioty przez ich identyfikację (producent, upoważniony przedstawiciel, importer, jednostki certyfikujące i kontrolujące oraz laboratoria), podanie ich kompetencji – co do zakresu działania (badania, ocena zgodności, certyfikacja, kontrola projektu wyrobu, wyrobu lub procesu jego wytwarzania) oraz sposobu ich potwierdzania np. akredytacja – PCA.
Przedsiębiorstwa energetyczne mogą określić warunki w zakresie wymagań stosowanych przy ocenie urządzeń elektroenergetycznych co wynika z Ustawy Prawo energetyczne [4], gdzie zapisano, że przedsiębiorstwa energetyczne mają obowiązki co do zapewnienia ciągłości i niezawodności dostaw energii z zachowaniem jej wymagań jakościowych, prowadzenia eksploatacji, konserwacji, remontów, rozbudowy sieci dystrybucyjnej, jednocześnie w przywołanym dokumencie nie podano odpowiedniego modelu oceny urządzeń instalowanych w sieci. Nasuwa to oczywisty wniosek, że pozostawia tę dziedzinę w kompetencji przedsiębiorstw energetycznych.
Spółki dystrybucyjne mogą określić wymagania stawiane urządzeniom elektroenergetycznym, precyzujące zakres wymaganych badań, kompetencje laboratoriów badawczych i jednostek oceniających oraz uwzględniając inne aspekty wynikające np. z miejsca instalowania urządzenia, specyfiki sieci, urządzeń już zainstalowanych itp.
Korzyści z akredytacji
Dokumenty, wydawane przez akredytowane przez PCA jednostki certyfikujące, inspekcyjne i laboratoria mogą być uznawane przez zainteresowane instytucje w krajach będących sygnatariuszami wielostronnych porozumień. Uznawanie zarówno badań, jak i certyfikacji w innych państwach jest możliwe dzięki wprowadzeniu jednolitych zasad dotyczących udzielania akredytacji podmiotom badawczym i jednostkom certyfikującym przyjętych przez krajowe jednostki akredytujące będące sygnatariuszami międzynarodowych porozumień. Jest to wynikiem podpisania przez Polskie Centrum Akredytacji umów o wzajemnym uznawaniu z następującymi organizacjami EA, IAF i ILAC, których członkami są wiodące krajowe jednostki akredytujące (w zakresie laboratoriów badawczych i pomiarowych, jednostek certyfikujących i kontrolujących). Akredytacja jest obiektywnym dowodem na to, że organizacje działają zgodnie z najlepszą praktyką oraz może być istotnym argumentem przy wyborze dostawców na rynku krajowym i międzynarodowym [2]. Akredytacja podnosi wiarygodność wyników certyfikacji wyrobów i wpływa na ich wysoką jakość. Akredytacja przyczynia się do likwidacji barier w handlu poprzez wzajemne uznawanie procedur oceny zgodności (swobodny handel międzynarodowy jest stymulatorem wzrostu ekonomicznego) [2].
Akredytacja jest niezbędnym narzędziem w procesie podejmowania decyzji oraz przy zarządzaniu ryzykiem. Organizacje mogą oszczędzić czas poprzez wybór akredytowanego, a zatem kompetentnego dostawcy usług oceny zgodności.
Akredytacja może posłużyć jako środek umożliwiający dostęp do rynków eksportowych w Europie i na świecie – w myśl zasady „badany lub certyfikowany raz – wszędzie akceptowany”. Akredytacja zapewnia precyzyjne pomiary i badania przeprowadzane zgodnie z najlepszą praktyką, ogranicza liczbę wyrobów wadliwych, obniża koszty kontroli i produkcji oraz umożliwia wdrażanie innowacyjnych rozwiązań. Akredytacja zmniejsza ryzyko w relacjach biznesowych [2].
Podsumowanie
Funkcjonujący w Instytucie Energetyki system oceny zgodności i wydawane w ramach niego certyfikaty zgodności wyrobów z normą umożliwia:
- niezależność oceny (cena jednostki certyfikującej – „strony trzeciej”– niezależnej od producenta i odbiorcy),
- komplementarność oceny (ocena wyrobu jak i jego producenta/dostawcy),
- międzynarodowa identyfikowalność (poprzez Polskie Centrum Akredytacji, które jest członkiem międzynarodowych organizacji EA i IAF),
- stosowanie certyfikatu w postępowaniach przetargowych (możliwość porównania wyrobów ocenionych wg jednolitych standardów przez akredytowaną jednostkę certyfikującą).
Literatura
- Norma PN-EN 17065:2013-03 Ocena zgodności. Wymagania dla jednostek certyfikujących wyroby, procesy i usługi.
- Źródło: www.pca.gov.pl
- Ustawa o systemach oceny zgodności i nadzoru rynku (tj. Dz.U. z 2016 r., poz. 542 z późniejszymi zmianami) art. 4 p. 5, art 5 i art. 7 p 2.
- Ustawy Prawo energetyczne ustawa z dnia 10 kwietnia 1997 r. Dz.U. 1997 nr 54 poz. 348 (patrz np. art. 7a ust. 1 i 2, art. 9g ust.3 p. 2 oraz art. 51).
- Ustawa o systemie oceny zgodności z dnia 30 sierpnia 2002 r. Dz.U.2002 nr 166 poz. 1360 z późn. zm.
