Dlaczego ważna jest standaryzacja dla wyrobów oświetleniowych? (część 2.)
Wymagania ekoprojektu dotyczące oświetlenia
Dlaczego ważna jest standaryzacja dla wyrobów oświetleniowych? (część 2.), fot. pixabay.com
Przepisy ekoprojektu dotyczącego oświetlenia uwzględniają charakterystyki funkcjonalne wyrobów oświetleniowych zgodnie z przyjętą maksymą, że oświetlenie to coś znacznie więcej niż samo zużycie energii. Światło wpływa bowiem na komfort życia, wydajność pracy, nauki i odpoczynku oraz na nasze zdrowie, oraz uczestniczy w kształtowaniu procesów biologicznych człowieka. Podstawowe informacje są podawane w etykietach urządzeń oświetleniowych oraz w przepisach regulowanych na poziomie Dyrektyw i Rozporządzeń UE wraz z normami europejskimi.
Zobacz także
leroymerlin.pl Barwa światła, liczba lampek, długość łańcucha... Sprawdź, czym kierować się przy wyborze zewnętrznych lampek choinkowych
Dekoracyjne sople, migoczące figurki, kolorowe sznurki oplatające drzewka… Nastrojowe oświetlenie to jeden z ważniejszych elementów Bożego Narodzenia. Wyjątkowy klimat świąt można również stworzyć w ogrodzie...
Dekoracyjne sople, migoczące figurki, kolorowe sznurki oplatające drzewka… Nastrojowe oświetlenie to jeden z ważniejszych elementów Bożego Narodzenia. Wyjątkowy klimat świąt można również stworzyć w ogrodzie lub przy wejściu do domu. Wystarczy wybrać odpowiednie lampki. Które z nich sprawdzą się na zewnątrz? Poniżej przydatne wskazówki.
V-TAC Poland Sp. z o.o. Oszczędne, ekologiczne i z długą żywotnością - oświetlenie LEDowe z mechanizmem Long Life
Oświetlenie odgrywa kluczową rolę w naszym codziennym życiu, zarówno w domu, jak i w miejscach publicznych czy przemysłowych. Tradycyjne żarówki, zwłaszcza te oparte na technologii żarzenia, były dominującym...
Oświetlenie odgrywa kluczową rolę w naszym codziennym życiu, zarówno w domu, jak i w miejscach publicznych czy przemysłowych. Tradycyjne żarówki, zwłaszcza te oparte na technologii żarzenia, były dominującym źródłem światła przez wiele lat. Jednak wraz z postępem technologicznym i wzrostem świadomości ekologicznej, coraz więcej osób zwraca uwagę na oświetlenie LEDowe, które charakteryzuje się nie tylko oszczędnością energii, ale także ekologicznością i długą żywotnością. Jednym z ciekawych rozwiązań...
BOTLAND Czujnik światła kolorowego - pomoc w wyborze specjalistycznego urządzenia
Czujniki światła to urządzenia wykorzystywane w wielu miejscach i sytuacjach. Są niezastąpione w trakcie obsługi budynków o dużej powierzchni, których funkcjonowanie nadzoruje automatyka budynkowa. Wówczas,...
Czujniki światła to urządzenia wykorzystywane w wielu miejscach i sytuacjach. Są niezastąpione w trakcie obsługi budynków o dużej powierzchni, których funkcjonowanie nadzoruje automatyka budynkowa. Wówczas, dysponowanie odpowiednim czujnikiem może być kluczowe w udzielaniu dostępu, załączaniu włączników, uruchamianiu systemów osłonowych lub inicjowaniu innych działań. Czujniki nastawione na detekcję światła o określonej barwie znajdują natomiast wykorzystanie przy różnych procesach produkcyjnych...
W artykule:• Etykietowanie urządzeń oświetleniowych• Wsparcie normalizacji europejskiej dla produktów oświetleniowych |
StreszczenieW artykule przedstawiono aktualne przepisy dotyczące bezpieczeństwa wyrobów oświetleniowych.AbstractWhy standardization is important for lighting products?The article presents current regulations regarding the safety of lighting products. |
Pierwszą dyrektywą związaną z tą tematyką była Dyrektywa 2005/32/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 6 lipca 2005 r. ustanawiająca ogólne zasady ustalania wymogów dotyczących ekoprojektu dla produktów wykorzystujących energię oraz zmieniająca dyrektywę Rady 92/42/EWG, oraz dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 96/57/WE i 2000/55/WE (Dz.Urz.UE 2005 L191 z 22.07.2005, s. 29) – oznaczona EuP. Dyrektywa niniejsza uznała, że produkty wykorzystujące energię PWE mają duży udział w zużywaniu zasobów naturalnych i energii oraz wywierają poważny wpływ na środowisko w całym ich cyklu życia. Produkty wykorzystujące energię powinny posiadać oznakowanie CE i właściwe informacje w celu umożliwienia wprowadzenia ich na rynek.
Dyrektywa 2005/32/WE została częściowo zmieniona zapisami Dyrektywy 2008/28/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 11 marca 2008 r. zmieniająca dyrektywę 2005/32/WE ustanawiającą ogólne zasady ustalania wymogów dotyczących ekoprojektu dla produktów wykorzystujących energię, dyrektywę Rady 92/42/EWG oraz dyrektywy 96/57/WE i 2000/55/WE, w odniesieniu do uprawnień wykonawczych przyznanych Komisji (Dz.Urz.UE L 81 z 20.3.2008, s. 48).
W 2009 roku Dyrektywa 2005/32/WE została uchylona na podstawie Dyrektywy 2009/125/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 21 października 2009 r. ustanawiająca ogólne zasady ustalania wymogów dotyczących ekoprojektu dla produktów związanych z energią (Dz.Urz.UE L285 z 31.10.2009, s. 10) – oznaczana ErP.
Dyrektywa 2009/125/WE została wdrożona do prawa polskiego na mocy Rozporządzenia Ministra Gospodarki z dnia 17 grudnia 2010 r. w sprawie procedur oceny zgodności wyrobów wykorzystujących energię oraz ich oznakowania (DzU 2013, nr 8, poz. 32). Tekst jednolity rozporządzenia został opublikowany w Obwieszczeniu Ministra Gospodarki z dnia 24 lipca 2015 r. (DzU 2015, poz. 1215).
Wszystkie przepisy unijne i krajowe dotyczące ekoprojektu wyraźnie podkreślają konieczność oznakowania CE produktów wykorzystujących energię oraz posiadania informacji technicznych i ekologicznych, właściwych dla zamierzonego zastosowania tych produktów przez użytkowników końcowych. Odpowiedzialnymi za te czynności są producent lub jego upoważniony przedstawiciel, którzy przed wprowadzeniem produktu wykorzystującego energię do obrotu lub oddaniem go do użytku:
1) zapewniają:
- że produkt spełnia wymagania dotyczące ekoprojektu,
- że dostępna jest odpowiednia dokumentacja techniczna i informacje o produkcie,
2) przeprowadzają właściwe procedury oceny zgodności,
3) sporządzają deklarację zgodności o właściwej treści,
4) umieszczają na produkcie oznakowanie CE.
Z ww. przepisami związane są dwa bardzo ważne Rozporządzenia Komisji UE z 2009 roku, dotyczące produktów oświetleniowych:
1) Rozporządzenie Komisji (WE) nr 244/2009 z dnia 18 marca 2009 r. w sprawie wymogów dotyczących ekoprojektu dla bezkierunkowych lamp do użytku domowego (Dz.Urz. UE L 76 z 24.03.2009, s. 3),
2) Rozporządzenie Komisji (WE) nr 245/2009 z dnia 18 marca 2009 r. w sprawie wymogów dotyczących ekoprojektu dla lamp fluorescencyjnych bez wbudowanego statecznika, dla lamp wyładowczych dużej intensywności, a także dla stateczników i opraw oświetleniowych służących do zasilania takich lamp (Dz.Urz. UE L 76 z 24.03.2009, s. 17).
W 2012 roku ukazało się kolejne Rozporządzenie Komisji UE nr 1194/2012 w sprawie wykonania dyrektywy 2009/125/WE Parlamentu Europejskiego i Rady w odniesieniu do wymogów dotyczących ekoprojektu dla lamp kierunkowych, lamp z diodami elektroluminescencyjnymi i powiązanego wyposażenia. Rozporządzenie to po raz pierwszy odniosło się do niektórych wyrobów z technologią LED. Ponadto podkreślono mocno, że wyroby oświetleniowe zostały uznane jako te, dla których wielkość sprzedaży i handlu jest znacząca w Unii Europejskiej, które mają znaczący wpływ na środowisko i które wykazują znaczący potencjał w zakresie poprawy ich wpływu na środowisko poprzez odpowiednie zaprojektowanie, bez powodowania nadmiernych kosztów.
Rozporządzenie 2019/2020 odniosło się do standaryzacji produktów oświetleniowych LED w zakresie ich podstawowych charakterystyk funkcjonalnych takich jak strumień świetlny, widmo promieniowania i rozsył światła.
Uwaga!
Pod koniec 2019 roku zostało opublikowane Rozporządzenie Komisji (UE) 2019/2020 z dnia 1 października 2019 r. ustanawiające wymogi dotyczące ekoprojektu dla źródeł światła i oddzielnego osprzętu sterującego na podstawie dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2009/125/WE oraz uchylające rozporządzenia Komisji (WE) nr 244/2009, (WE) nr 245/2009 i (UE) nr 1194/2012.
Etykietowanie urządzeń oświetleniowych
Podstawą do doboru właściwych urządzeń oświetleniowych jest pełna informacja o charakterystykach i parametrach funkcjonalnych oraz ograniczeniach stosowania opraw. O wyborze urządzenia nie powinna decydować cena, co jednak w dalszym ciągu jest powszechne. Najniższa cena zakupu może w przyszłości oznaczać wysokie koszty eksploatacji lub brak możliwości reklamowania wadliwego produktu.
Istnieje obecnie szereg przepisów prawnych, które z jednej strony określają wymagania dla urządzeń oświetleniowych z uwzględnieniem zużycia energii, z drugiej, dostarczają informacji, jakie wyroby gwarantują energooszczędność i przyjazne środowisku zakupy. Jednym z takich przepisów jest Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2010/30/UE z dnia 19 maja 2010 r. w sprawie wskazania poprzez etykietowanie oraz standardowe informacje o produkcie, zużyciu energii oraz innych zasobów przez produkty związane z energią (Dz.U. L 153 z 18.6.2010). Dyrektywa ta rozszerzyła znacznie zakres produktów związanych z energią, których stosowanie lub instalacja oferuje znaczny potencjał oszczędności energii. W tej grupie znalazły się lampy elektryczne i oprawy oświetleniowe.
W Polsce przepisy dyrektywy 2010/30/UE zostały wdrożone zapisami ustawy z dnia 14 września 2012 roku o obowiązkach w zakresie informowania o zużyciu energii przez produkty wykorzystujące energie (DzU z 2012, poz. 1203). Na mocy ww. przepisów zostało wydane Rozporządzenie (Delegowane) Komisji (UE) Nr 874/2012 z dnia 12 lipca 2012 r. uzupełniające dyrektywę Parlamentu Europejskiego i Rady 2010/30/UE w odniesieniu do etykietowania energetycznego lamp elektrycznych i opraw oświetleniowych (Dz.U.L 258/1 z dnia 6 września 2012 r.).
Zakresem Rozporządzenia nr 874/2012 objęto następujące wyroby oświetleniowe (poza wyjątkami):
- lampy żarowe,
- lampy fluorescencyjne,
- lampy wyładowcze dużej intensywności,
- lampy i moduły LED,
- oprawy oświetleniowe przeznaczonych dla takich lamp.
Celem Rozporządzenia jest aktywna zachęta dla dostawców do dalszej poprawy efektywności energetycznej lamp oraz przyspieszenie wprowadzenia energooszczędnych technologii. Narzędziem Rozporządzenia staje się etykieta energetyczna, nanoszona na produkt lub opakowanie. Informacje przedstawiane na etykiecie powinny być ustalane na podstawie rzetelnych, dokładnych i powtarzalnych metod pomiarów, co oznacza konieczność legitymowania się odpowiednimi raportami z badań. Niniejsze Rozporządzenie określiło jednolity wzór i jednolitą treść etykiety dla lamp elektrycznych i opraw oświetleniowych oraz informacje podawane w dokumentacji technicznej, oraz w karcie produktu.
Rozporządzenie nr 874/2012 weszło w życie 16.10.2012 roku oraz powinno być stosowane od dnia 1 września 2013 r., przy czym w odniesieniu do opraw oświetleniowych obowiązuje od dnia 1 marca 2014 r.
Wsparcie normalizacji europejskiej dla produktów oświetleniowych
Przełomowym znaczeniem okazało się pierwsze wydanie w 2014 roku normy międzynarodowej IEC 62722-1. Norma ta odniosła się wreszcie do charakterystyk funkcjonalnych opraw oświetleniowych. Norma została przyjęta jako norma europejska w 2016 roku z modyfikacjami. W 2016 roku została również przyjęta do normalizacji polskiej jako PN-EN 62722-1:2016 Charakterystyki funkcjonalne opraw oświetleniowych. Część 1: Wymagania ogólne – obecnie przetłumaczona na język polski.
Norma PN-EN 62722-1 uznała potrzebę zdefiniowania charakterystyk funkcjonalnych, sposobu ich przedstawienia, określenia zasad ich pomiaru wraz z odpowiednią tolerancją w celu odpowiedniego ich określenia. Uwzględniono również informacje wspierające odpowiedzialne korzystanie ze środowiska. Dla określonych typów opraw oświetleniowych będą wprowadzane stopniowo Części 2, z dodatkowymi wymaganiami funkcjonalnymi.
Charakterystykę funkcjonalną opraw oświetleniowych tworzą następujące dane:
Dane fotometryczne, obejmujące:
a) Sprawność eksploatacyjną (LOR) lub całkowity strumień świetlny oprawy
Sprawność eksploatacyjna LOR powinna być pomierzona zgodnie z CIE 121 i nie powinna być mniejsza o więcej niż 10% poniżej wartości znamionowej sprawności eksploatacyjnej opraw, określanej przez producenta.
b) Rozsył światłości – powinien być dostępny w formacie pliku elektronicznego, aby ułatwić wykorzystanie pliku przez oprogramowanie do projektowania oświetlenia. Rozkład światłości, pomierzony zgodnie z CIE 121, powinien być ogólnie zgodny z deklarowanym przez producenta Podano metodę porównania kształtu i granice tolerancji dla rozsyłu światłości.
Wszystkie dane fotometryczne muszą być zadeklarowane dla oprawy pracującej przy znamionowym napięciu zasilania.
Dane elektryczne, obejmujące:
- znamionowe napięcie zasilania,
- znamionowa moc wejściowa,
- znamionowa moc w trybie czuwania,
- znamionowa moc ładowania oświetlenia awaryjnego.
Uwaga!
W 2019 roku zostało opublikowane Rozporządzenie Delegowane Komisji (UE) 2019/2015 z dnia 11 marca 2019 r. uzupełniające rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2017/1369 w odniesieniu do etykietowania energetycznego źródeł światła oraz uchylające rozporządzenie delegowane Komisji (UE) nr 874/2012.
W przypadku pomiaru przy znamionowym napięciu zasilania wartości elektryczne nie powinny przekraczać wartości znamionowych zadeklarowanych przez producenta o więcej niż 10%.
Dane dotyczące skuteczności świetlnej oprawy oświetleniowej
Dane dotyczące skuteczności świetlnej oprawy powinny wynikać ze znamionowych charakterystyk fotometrycznych i elektrycznych oprawy.
Dane dotyczące środowiska naturalnego, obejmujące:
1. Informacje dotyczące materiałów
Producent powinien zapewnić, że materiały użyte do konstrukcji oprawy i jej elementów nie naruszają regionalnych przepisów ograniczających stosowanie określonych substancji uważanych za niebezpieczne dla użytkownika lub środowiska.
2. Instrukcje dotyczące konserwacji
Producent powinien podać szczegóły zalecanych czynności konserwacyjnych, które powinny być wykonywane w całym okresie eksploatacji.
3. Instrukcje demontażu
Aby wspomóc recykling na końcu cyklu życia (po zakończeniu eksploatacji), producent powinien dostarczyć instrukcje pomocne do demontażu oprawy i segregacji rodzajów materiałów.
Równolegle z normą IEC 62722-1 została opracowana norma IEC 62722-2–1 dla opraw oświetleniowych LED, przyjęta jako norma EN 62722-2-1 z modyfikacjami w 2016 r. Do normalizacji polskiej wprowadzono w 2016 roku w normie PN-EN 62722-2-1 Charakterystyki funkcjonalne opraw oświetleniowych. Część 2-1: Szczegółowe wymagania dla opraw oświetleniowych LED.
Norma PN-EN 62733-2-1 powołuje się w badaniach i w ocenie charakterystyk funkcjonalnych na normę PN-EN 62717:2017 Moduły LED do ogólnych celów oświetleniowych. Wymagania funkcjonalne. W wieku przypadkach zgodność modułów LED z postanowieniami PN-EN 62717 może być przeniesiona na całą oprawę oświetleniową.
Wyróżnione zostały następujące typy opraw LED, dla których określony inne procedury badań:
- typ A – oprawy z modułami LED, dla których została udowodniona zgodność z IEC 62717,
- typ B – oprawy z modułami LED, dla których nie została udowodniona zgodność z IEC 62717,
- typ C – oprawy z lampami LED, objęte IEC 62722-1.
Jednym z istotnych wymagań określonych w normie PN-EN 62722-2-1 jest podawanie dla opraw oświetleniowych LED informacji o produkcie, wymienionych w tabeli 1.
Tab. 1. Informacje o produkcie podawane przez producenta dla opraw oświetleniowych LED w kartach katalogowych, ulotkach lub na stronie internetowej
Podsumowanie
Oprawy oświetleniowe LED są powszechnie stosowanym produktem oświetleniowym. Jest uzasadnione oczekiwanie, że zapewnią użytkownikom właściwe bezpieczeństwo, na straży którego stoją przepisy prawa i normy. Należy wymagać udokumentowania oceny zgodności wyrobów, mimo domniemania na podstawie znakowania CE wyrobu, że są spełnione wymagania prawne i normalizacyjne. Charakterystyki i parametry funkcjonalne opraw oświetleniowych LED są niezbędne do oceny jakości wyrobów i trwałości ich działania w okresie eksploatacji. Powinny być więc badane i weryfikowane w stosunku do deklarowanych przez producenta danych.