elektro.info

Zaawansowane wyszukiwanie

Oddziaływanie linii i stacji elektroenergetycznych na środowisko (cz.1) - wpływ pól elektromagnetycznych niskiej częstotliwości na organizmy żywe

Autorzy publikacji zwrócili uwagę na kwestie jakości publikowanych informacji dotyczących wpływu pól elektromagnetycznych wytwarzanych przez obiekty i urządzenia elektroenergetyczne (linie i stacje) na środowisko, w tym przede wszystkim na zdrowie ludzi.
Fot. J. Sawicki

Autorzy publikacji zwrócili uwagę na kwestie jakości publikowanych informacji dotyczących wpływu pól elektromagnetycznych wytwarzanych przez obiekty i urządzenia elektroenergetyczne (linie i stacje) na środowisko, w tym przede wszystkim na zdrowie ludzi.


Fot. J. Sawicki

Zagadnienia dotyczące wpływu pól elektromagnetycznych
wytwarzanych przez obiekty i urządzenia elektroenergetyczne (linie
i stacje) na środowisko, w tym przede wszystkim na zdrowie ludzi, są
przedmiotem prac badawczych prowadzonych w wielu placówkach naukowych na
świecie.

Wyniki tych badań są przedmiotem publikacji w czasopismach naukowych, a także licznych dyskusji prowadzonych w ramach cyklicznych lub tematycznych konferencji, sympozjów, warsztatów naukowych (workshop) czy seminariów. Odbijają się też bardzo szerokim echem wśród osób zainteresowanych tą tematyką, przede wszystkim przedstawicieli społeczności lokalnych protestujących przeciwko budowie obiektów elektroenergetycznych, przede wszystkim linii napowietrznych najwyższych napięć.

W efekcie powstają liczne strony internetowe redagowane przez pojedyncze osoby lub grupy osób, zazwyczaj bez przygotowania fachowego w analizowanej dziedzinie.

Wiele cennych i wartościowych informacji pojawia się natomiast na stronach internetowych prowadzonych przez różne organizacje i instytucje, które od lat zajmują się zagadnieniami oddziaływania pól elektromagnetycznych na środowisko, przede wszystkim na zdrowie ludzi. Na uznanie zasługuje w tym względzie działalność organizacji pozarządowych, zarówno krajowych (PTBR – Polskie Towarzystwo Badań Radiacyjnych), jak i międzynarodowych (IRPA – Międzynarodowe Stowarzyszenie Ochrony przed Promieniowaniem).

Informacji dotyczących kwestii oddziaływania pól elektromagnetycznych, wytwarzanych przez obiekty i urządzenia elektroenergetyczne na środowisko, w tym na zdrowie ludzi, a także problemów dotyczących ochrony przed tymi polami, można poszukiwać:

  • w wydawnictwach zwartych (książki, wydawnictwa popularnonaukowe, raporty i analizy),
  • w artykułach (publikacje naukowe, artykuły popularnonaukowe, artykuły informacyjne w prasie codziennej lub periodykach, w tym o zasięgu lokalnym),
  • w normach, przepisach i zaleceniach,
  • w wydawnictwach konferencyjnych (materiały z: konferencji, sympozjów, workshopów, meetingów i szkół naukowych),
  • na stronach internetowych.

Przy ocenie skomplikowanych, interdyscyplinarnych problemów dotyczących oddziaływania pól elektromagnetycznych na środowisko, a przede wszystkim na zdrowie człowieka, istotną kwestią jest rzetelność i wiarygodność przekazywanych lub udostępnianych informacji pozwalających na obiektywną ocenę aktualnego stanu wiedzy w analizowanej dziedzinie.

b oddzialywanie linii wn 1

Fot. J. Sawicki

Nie ulega wątpliwości, że status największej rzetelności i wiarygodności posiadają informacje zawarte w recenzowanych czasopismach naukowych o uznanej od lat renomie. Zazwyczaj są to jednak analizy wyników wąskospecjalistycznych prac badawczych, których znaczenie i rangę w całokształcie interdyscyplinarnej problematyki oddziaływania pól elektromagnetycznych na organizmy żywe, potrafią ocenić wyłącznie specjaliści z danej dyscypliny naukowej.

Podobnie trudne do oceny są pojawiające się w ostatnim czasie wyniki pojedynczych badań epidemiologicznych, a także metaanaliz z tego zakresu.

b oddzialywanie linii wn 2

Fot. J. Sawicki

Dość dużą wartość, przede wszystkim w sferze edukacyjnej mają też rzetelne publikacje popularnonaukowe, bardzo często o charakterze przeglądowym. Pozwalają one osobom zainteresowanym, na zapoznanie się z tą interdyscyplinarną tematyką i wyrobienie sobie poglądu o charakterze i zasięgu potencjalnego oddziaływania pól elektromagnetycznych, głównie na zdrowie ludzi.

Wartościowe bywają też niektóre artykuły z analizowanej tematyki ukazujące się w niektórych opiniotwórczych periodykach, jednak nie mogą one być bazą rzetelnej i dostatecznie szerokiej wiedzy w tej tematyce.

Coraz częściej materiały informacyjne dotyczące szeroko rozumianych kwestii bezpieczeństwa przebywania w otoczeniu elektroenergetycznej infrastruktury liniowej, w aspekcie oddziaływania pól elektromagnetycznych, przygotowują inwestorzy tego rodzaju przedsięwzięć, którzy po zrealizowaniu określonej inwestycji stają się jej właścicielem. Jest to przede wszystkim krajowy operator systemu przesyłowego i spółki dystrybucyjne. W przeważającej części są to materiały o charakterze informacyjnym, zawierające podsumowania analiz prezentowanych przez Światową Organizację Zdrowia (WHO) oraz wspomniane już międzynarodowe organizacje pozarządowe.

Trudno natomiast uznać za wartościowe informacje zawarte w większości artykułów ukazujących się w prasie codziennej, przede wszystkim tej o zasięgu lokalnym. Chociaż ich celem jest informowanie czytelników o problemach związanych z oddziaływaniem na środowisko pól elektromagnetycznych, najczęściej w tle rozwijającego się lub nabrzmiałego konfliktu społecznego dotyczącego realizacji konkretnej inwestycji elektroenergetycznej (linii napowietrznej), to dominującym środkiem wyrazu są zwroty i sformułowania o zabarwieniu sensacyjnym, bez wnikania w istotę tych niewątpliwie trudnych, specjalistycznych zagadnień.

Za materiały o dużej wiarygodności uznać też należy większość wydawnictw zwartych (książki, wydawnictwa popularnonaukowe, raporty i analizy).

Bez wątpienia największą wiarygodnością cechują się wydawnictwa przygotowywane przez organizacje, przede wszystkim pozarządowe, które od wielu lat zajmują się zagadnieniem oddziaływania na środowisko pól elektromagnetycznych.

Wydawnictwa zwarte

Szczególnego omówienia w niniejszym artykule wymaga monografia Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) „Environmental Health Criteria” [1] opublikowana w połowie 2007 roku, jako podsumowanie międzynarodowego programu badawczego „Pola Elektromagnetyczne”.

Ta ponad 550. stronicowa monografia stanowi obszerny przegląd badań dotyczących efektów zdrowotnych pól elektromagnetycznych niskiej częstotliwości. Jest czwartą (1984, 1987, 1993) monografią dotyczącą pól elektromagnetycznych i jest wynikiem realizowanego przez WHO od 1973 roku programu ustalania kryteriów zdrowotnych w środowisku człowieka.

Zasadnicza treść monografii poświęcona jest weryfikacji poglądów w kwestii potencjalnego zagrożenia zdrowia polem elektromagnetycznym o częstotliwości 50 (60) Hz, przede wszystkim wytwarzanym przez obiekty elektroenergetyczne.

Przygotowanie monografii, stanowiącej krytyczną analizę wyników wielu prac badawczych mających udokumentowaną, dużą wartość naukową, odbyło się z wykorzystaniem procedury przewidującej wielokrotne recenzowanie pierwotnej wersji monografii (draft) przez ok.150 grup eksperckich, reprezentujących zarówno agendy rządowe oraz pozarządowe, jak również stowarzyszenia międzynarodowe. Szczególną rolę w procedurze opiniowania tekstu opracowania odegrały:

  • Międzynarodowa Agencja Badań na Rakiem (IARC),
  • Międzynarodowa Komisja Ochrony przed Promieniowaniem Niejonizującym (ICNIRP), będąca pozarządową organizacją ekspercką współpracującą z WHO,
  • Komisja Doradcza Promieniowania Niejonizującego (AGNIR) przy Agencji Ochrony Zdrowia (HPA) w Zjednoczonym Królestwie (Wielka Brytania).

Analizowana monografia poświęcona jest w głównej mierze oddziaływaniu na organizmy żywe, przede wszystkim na zdrowie ludzi pól elektromagnetycznych o częstotliwości 50/60 Hz. Przeważająca część rozważań dotyczy – z oczywistych względów – składowej magnetycznej pola. Po raz pierwszy monografia została zaplanowana w taki sposób, że jej poszczególne rozdziały poświęcone są różnym schorzeniom, które wiązane są z ekspozycją na niezbyt silne pola magnetyczne niskiej częstotliwości. Konsekwencją takiego podziału było powołanie 5 specjalistycznych Grup Roboczych, które odpowiedzialne były za przygotowanie określonej tematyki.

b oddzialywanie linii wn 3

Fot. J. Sawicki

Jest oczywiste, że w omówienie w niniejszym artykule tak obszernej monografii nie jest możliwe. W związku z tym ograniczono się do wyszczególnienia głównych zagadnień w niej poruszonych. Przedstawiono także najważniejsze wnioski pozwalające na oszacowanie ryzyka zdrowotnego przebywania w polach magnetycznych 50/60 Hz, co powinno ułatwić sprecyzowanie zaleceń dla organizacji narodowych w kwestii programów ochrony zdrowia w związku z ekspozycją na wspomniane pola.

b oddzialywanie linii wn 4

Fot. J. Sawicki

W monografii zestawiono też rekomendowane kierunki dalszych badań w dziedzinie oddziaływania na zdrowie ludzi pól elektromagnetycznych 50/60 Hz, których wyniki pozwolą na wypełnienie licznych jeszcze niedostatków wiedzy w tej interdyscyplinarnej tematyce.

W poszczególnych częściach monografii zaprezentowano przegląd aktualnej wiedzy oraz krytyczną analizę wyników badań, w obszarach dotyczących:

  1. Źródeł i pomiarów pól elektromagnetycznych oraz problemów związanych z oszacowaniem ekspozycji w polach w różnych sytuacjach, ze szczególnym uwzględnieniem długotrwałej ekspozycji środowiskowej (np. zamieszkiwania w sąsiedztwie linii napowietrznych),
  2. Modelowania rozkładu pola elektrycznego i magnetycznego wewnątrz organizmu człowieka, z uwzględnieniem dozymetrii rzeczywistej i pomiarów mikroskopowych,
  3. Biofizycznych mechanizmów oddziaływania pola elektrycznego i magnetycznego na organizmy żywe, w tym na organizm ludzki, z wyraźnym podziałem na efekty bezpośrednie i pośrednie oddziaływania,
  4. Zachowań układu nerwowego u ludzi i zwierząt poddanych działaniu pola elektrycznego i magnetycznego 50/60 Hz wraz z zagadnieniami nadwrażliwości ludzi na pola elektromagnetyczne,
  5. Oddziaływania pola elektromagnetycznego 50/60 Hz na układ nerwowy i wewnątrzwydzielniczy w badaniach z udziałem zwierząt i ludzi wraz ze scharakteryzowaniem roli melatoniny w sytuacjach ekspozycyjnych,
  6. Chorób zwyrodnieniowych (Alzheimer, Parkinson, Sklerosis Multiplex) i ich potencjalnego związku z przebywaniem w polu magnetycznym o częstotliwości 50/60 Hz,
  7. Ostrych i przewlekłych chorób sercowo-naczyniowych w następstwie przebywania w polu elektromagnetycznym 50/60 Hz,
  8. Układów: krwiotwórczego i odpornościowego w badaniach na ludziach, zwierzętach oraz preparatach biologicznych o różnym stopniu złożoności,
  9. Chorób nowotworowych, ze szczególnym uwzględnieniem potencjalnego ryzyka zachorowalności na białaczkę u dzieci oraz inne postaci nowotworów u dzieci i dorosłych, w badaniach laboratoryjnych i eksperymentalnych na ludziach i zwierzętach,
  10. Oszacowania ryzyka zdrowotnego, na potrzeby potencjalnych zmian w przepisach, normach i zaleceniach dotyczących ochrony przed oddziaływaniem pól elektromagnetycznych 50 Hz, w szczególności w przypadkach ekspozycji długotrwałej.

W przygotowaniu monografii wykorzystano ponad 1100 publikacji naukowych o niekwestionowanej wartości naukowej, co dowodzi niezwykłej rzetelności, kompletności i wzorowej jakości opracowania, które dla każdego z wyszczególnionych obszarów zawiera stosowne podsumowanie, które w syntetycznej formie zaprezentowano w dalszej części artykułu.

W przypadku obszaru 1 w podsumowaniu stwierdzono, że natężenie pola magnetycznego w sąsiedztwie linii napowietrznych osiąga wartości rzędu 16 A/m, natomiast natężenie pola elektrycznego nie przekracza na ogół poziomu kilku kV/m. Ustalono także, że spośród dzieci chorych na białaczkę, od 1% do 4% narażonych było na działanie pól magnetycznych 50/60 Hz o poziomach średnich przekraczających 0,24 A/m, a tylko od 1% do 2% poddanych było działaniu pól o poziomach przekraczających 0,3 A/m.

Najważniejsze wnioski dotyczące obszaru 2 można ująć następująco:

  • pole elektryczne wewnątrz ciała ludzkiego jest 5–6 razy słabsze niż pole zewnętrzne,
  • przy ekspozycji w polu elektrycznym o przeważającej składowej pionowej, pole indukowane wewnątrz ciała stojącego człowieka ma także kierunek pionowy,
  • przy ekspozycji w polu elektrycznym o określonym natężeniu, indukowane w ciele człowieka pole jest silniejsze w przypadku, gdy ciało człowieka jest dobrze uziemione, a słabsze, gdy jest od ziemi odizolowane,
  • dla ustalonej wartości i kierunku działającego pola magnetycznego silniejsze pole elektryczne indukowane jest w ciele o większych gabarytach,
  • rozkład pola elektrycznego i magnetycznego wewnątrz ciała człowieka jest zdeterminowany przez konduktywność różnych organów, co wpływa na określone efekty obserwowanych zmian w tych organach.

Spośród wielu rozważanych w badaniach mechanizmów oddziaływania pola elektromagnetycznego na organizm człowieka (obszar 3) tylko trzy wydają się prawdopodobne w sytuacji indukowania się pól elektrycznych i magnetycznych o stosunkowo niewielkich poziomach. Zagadnienie to wymaga jednak dalszych pogłębionych badań.

b oddzialywanie linii wn 5

Fot. J. Sawicki

b oddzialywanie linii wn 6

Fot. J. Sawicki

W obszarze 4 opisanych zostało szereg efektów biologicznych w obrębie układu nerwowego u ludzi i zwierząt poddanych działaniu pola elektromagnetycznego. Żaden z efektów nie prowadził jednak do choroby, a większość z obserwowanych reakcji ustępowała po zaprzestaniu ekspozycji. Część z subiektywnych reakcji ludzi nie udało się potwierdzić w badaniach medycznych. Próg percepcji pola elektrycznego u ludzi waha się od 2 do 20 kV/m (10% badanych), a tylko u 5% badanych jest on pomiędzy 15 a 20 kV/m. Przy natężeniu pola elektrycznego 5 kV/m wyładowanie iskrowe obserwowano u 7% ochotników. Podobnie, jak u ludzi, także u zwierząt obserwowano liczne efekty biologiczne pod wpływem działania pól elektromagnetycznych 50/60 Hz, jakkolwiek wartości progowe natężeń, przy których występują obserwowane efekty były nieco wyższe niż w przypadku ludzi. Analizując badania z obszaru 4 nie potwierdzono tezy o istnieniu populacji ludzi nadwrażliwych na pola elektromagnetyczne niskiej częstotliwości. Liczne eksperymenty nakierowane na zbadanie tej tezy, nie dały jak dotąd pozytywnych rezultatów.

Wyniki badań z obszaru 5 generalnie nie potwierdziły sygnalizowanej tezy o wpływie pól elektromagnetycznych na wydzielanie melatoniny. Szereg eksperymentów z tej dziedziny obarczonych było poważnymi błędami metodologicznymi. Nie potwierdzono także tezy o wpływie pól elektromagnetycznych 50/60 Hz na układ hormonalny odpowiedzialny za reakcje stresowe oraz układ nerwowy i wewnątrzwydzielniczy.

W obszarze 6 monografii przeanalizowano doniesienia literaturowe dotyczące możliwego wpływu pól elektromagnetycznych niskiej częstotliwości na szereg zaburzeń neurodegeneratywnych. Spośród chorób kojarzonych z długotrwałym działaniem tego rodzaju pól wymienia się chorobę Parkinsona i Alzheimera. Gruntowne analizy tego problemu nie potwierdziły związku pomiędzy ekspozycją na działanie pól a wspomnianymi chorobami.

W ramach obszaru 7 monografii dokonano przeglądu badań, prowadzonych zarówno z udziałem ludzi, jak i eksperymentów prowadzonych na zwierzętach. Badania te prowadzono w polu magnetycznym o różnym natężeniu (1,8 A/m –  24 000 A/m) i różnych czasach ekspozycji.

Pomimo szeregu obserwowanych efektów biologicznych, większość z nich okazywała się zmianami odwracalnymi, i w żadnym przypadku nie udało się wyjaśnić mechanizmu obserwowanych zmian. Zwraca się przy tym uwagę na bardzo poważne trudności w interpretacji, a szczególnie w porównywaniu wyników badań eksperymentalnych, wynikające przede wszystkim z bardzo znacznych rozrzutów czasów ekspozycji oraz różnych w wielu badaniach, warunków środowiskowych prowadzenia eksperymentu. Mankamentem wielu badań była też bardzo mała liczebność populacji badanej.

Przeanalizowano też kilka badań prowadzonych w kierunku poszukiwania zmian w układzie hematologicznym (obszar 8). Analizowano populacje narażone na krótkotrwałą ekspozycję w polu magnetycznym o natężeniach z przedziału od 1,8 A/m do 1800 A/m. Nie potwierdzono istnienia efektów związanych z ekspozycją na tego rodzaju pole, a także na pola złożone (elektryczne i magnetyczne).

Przeprowadzony przegląd wielu prac epidemiologicznych nie wskazuje na istnienie związku pomiędzy niekorzystnymi efektami związanymi z rozrodczością, a ekspozycją (kobiet i mężczyzn) na działanie pól magnetycznych o częstotliwości 50/60 Hz. Warto zwrócić uwagę, że badania takie przeprowadzono na dużych grupach ssaków, także w obrębie kilku pokoleń, stosując ekspozycję na pola elektryczne o natężeniach aż do 150 kV/m oraz pola magnetyczne o natężeniach osiągających 16 000 A/m.

W części poświęconej kwestii potencjalnej zachorowalności na nowotwory (obszar 9) analizę przeprowadzono uwzględniając znaną kwalifikację pól magnetycznych 50/60 Hz przyjętą przez IARC (grupa 2B – czynnik przypuszczalnie rakotwórczy). Kwalifikacja ta została przyjęta w oparciu o wyniki badań epidemiologicznych opublikowanych w 2002 roku, dotyczących zachorowalności na białaczki dzieci mieszkających w sąsiedztwie linii napowietrznych wysokiego napięcia. Na kwalifikacje tę nie miały wpływu doniesienia naukowe o zachorowalności na innego typu choroby nowotworowe, które, jak dotąd, nie są kojarzone z ekspozycją na pola magnetyczne.

Przeprowadzone analizy wykazały, że chociaż związek przyczynowo-skutkowy pomiędzy długotrwałym przebywaniem w polach magnetycznych 50 Hz a zachorowalnością dzieci na białaczki wydaje się istotny, to szereg błędów metodologicznych popełnionych w badaniach nie pozwala na określenie prawdopodobieństwa takiego związku. Zwraca się przy tym uwagę na poważne trudności w porównywaniu wyników badań spowodowane mało precyzyjnym opisem warunków ekspozycji na pola magnetyczne w różnych badaniach epidemiologicznych.

W monografii wskazano także na ewentualny rozmiar zjawiska. Wykazano, że na skutek długotrwałego przebywania w polach magnetycznych, zachorowalność na białaczki dotyczyć może od 100 do 2400 dzieci w ciągu roku na całym świecie, podczas gdy statystyki wskazują, że zachorowań takich jest ogółem ok. 49 000 (w 2000 roku).

W rozpatrywanej pracy podkreśla się wyraźnie, że liczne badania przeprowadzone po opublikowaniu monografii IARC i dotyczące poszukiwania związku pomiędzy ekspozycją na pola magnetyczne a zachorowalnością na guzy mózgu i białaczki u ludzi dorosłych, nie dały pozytywnych wyników, co oznacza, że związek taki nie został wykazany.

Monografia wskazuje też, że liczne badania przeprowadzone na zwierzętach nie wskazują na istnienie związku przyczynowo-skutkowego pomiędzy ekspozycją na pola magnetyczne 50/60 Hz a zachorowalnością badanych zwierząt na jakikolwiek rodzaj choroby nowotworowej. Oznacza to, że pole magnetyczne niskiej częstotliwości nie jest promotorem karcinogenezy oraz nie ma wpływu na przyspieszony rozwój już powstałej choroby nowotworowej.

W ramach monografii przeanalizowano też szereg wyników badań in vitro. Żadne z nich, mimo, że prowadzone były na bardzo zróżnicowanym materiale badawczym, nie wskazało na istnienie oczywistego związku pomiędzy ekspozycją w polach magnetycznych a zmianami w materiale badawczym.

W części monografii dotyczącej obszaru 10 rozważano oszacowania ryzyka zdrowotnego przebywania w polach magnetycznych niskiej częstotliwości. Wskazano na liczne błędy metodologiczne w przeprowadzonych eksperymentach i wyrażono pogląd, że niekorzystne efekty zdrowotne, jakie sugerowane są w różnych pracach badawczych, mogą być uznane za wiarygodne (potwierdzone) tylko wtedy, gdy zostaną kilkakrotnie potwierdzone w różnych badaniach.

Wnioski płynące z lektury tego opracowania pozwalają z pewnością na oszacowanie ryzyka zdrowotnego przebywania w polach magnetycznych 50/60 Hz, wytwarzanych przede wszystkim przez linie napowietrzne najwyższych napięć, co powinno ułatwić sprecyzowanie zaleceń dla organizacji narodowych w kwestii programów ochrony zdrowia w związku z ekspozycją na tego rodzaju pola.

W konkluzji stwierdzić należy, że Raport WHO pt. „Environmental Heath Criteria” zaleca prowadzenie dalszych intensywnych badań, w zasygnalizowanych w pracy kierunkach. Po dokładnym rozpoznaniu aktualnych problemów badawczych i gruntownej analizie wyników dotychczas przeprowadzonych badań, WHO ustaliła też priorytety badawcze, które powinny stanowić wytyczne dla placówek badawczych zajmujących się problematyką oddziaływania na środowisko pól elektromagnetycznych niskiej częstotliwości oraz kwestiami ochrony przed tymi polami.

Oprócz raportu WHO w ostatnich latach ukazały się także inne obszerne opracowania (raporty) dotyczące wyników badań nad oddziaływaniem pól elektromagnetycznych 50/60 Hz na zdrowie człowieka.

Dobrym przykładem jest raport będący zwieńczeniem zapoczątkowanego z inicjatywy National Grid (brytyjski odpowiednik PSE SA) w 2004 roku projektu badawczego znanego pod nazwą SAGE (Stakeholder Advisory Group – Ostrożnościowe podejście do pól elektromagnetycznych bardzo niskiej częstotliwości), którego celem było wypracowanie stanowiska w sprawie szkodliwości pól elektromagnetycznych 50 Hz oraz ochrony przed oddziaływaniem pól elektromagnetycznych wytwarzanych przez elementy systemu przesyłowego.

Jednym z najistotniejszych zadań w ramach SAGE Project było oszacowanie rzeczywistej ekspozycji na pola magnetyczne 50 Hz. Chociaż pojęcie „ekspozycja” nie jest precyzyjnie zdefiniowane, to rozumieć ją należy jako „średnie” natężenie pola magnetycznego, na jakie narażona jest osoba przebywająca w polu magnetycznym, zazwyczaj przez dość długi czas (np. osoba mieszkająca w sąsiedztwie linii napowietrznej).

b oddzialywanie linii wn 7

Fot. J. Sawicki

b oddzialywanie linii wn 8

Fot. J. Sawicki

W ramach projektu SAGE oszacowanie ekspozycji na działanie pól magnetycznych analizowano na podstawie dwóch rodzajów źródeł: linii elektroenergetycznych wysokiego napięcia oraz instalacji, urządzeń i wyposażenia elektrycznego wykorzystywanego w gospodarstwach domowych. W dalszych planach projektu SAGE przewiduje się też dokonać oszacowania ekspozycji na działanie pól magnetycznych pochodzących od innych źródeł, takich jak sieci niskiego napięcia, linie kolejowe, itd

W kwietniu 2007 roku wydano pierwszy raport w ramach projektu SAGE pt. „Linie elektroenergetyczne i ich charakterystyka, przewody i instalacje elektryczne w domach”. Wspomniany Raport [2], to obszerne wydawnictwo, w którym w poszczególnych częściach przeanalizowano zagadnienia dotyczące stanu współczesnej wiedzy na temat pól elektromagnetycznych bardzo niskiej częstotliwości, ogólnych ustaleń metodologicznych, w tym założeń przyjmowanych przy określaniu ryzyka zachorowalności oraz charakterystyki źródeł pól magnetycznych wytwarzanych przez domowe instalacje elektryczne.

W Raporcie rozważano szczegółowo różne alternatywne sposoby pomiarów natężenia pola magnetycznego w otoczeniu różnych źródeł oraz odmienne metody szacowania czasu przebywania w polu o określonych natężeniach. Uznano, że najlepszą miarą ekspozycji jest średnia długość czasów przebywania w polach z określonego przedziału natężeń.

Raport wyraźnie wskazuje, że wiele krajów przyjęło standardy określające dopuszczalną ekspozycję, zgodnie z zaleceniami ICNIRP/IRPA. Podkreśla jednak, że pewna liczba krajów wprowadziła do stosowania tzw. podejście ostrożnościowe, dążąc do obniżenia poziomów ekspozycji na pole magnetyczne 50/60 Hz w miejscach stałego przebywania ludzi, szczególnie dzieci.

W Raporcie przeanalizowano różne warianty realizacji tzw. „podejścia ostrożnościowego”, takie jak:

Stopniowe obniżenie wartości dopuszczalnych pól magnetycznych w środowisku w stosunku do poziomów rekomendowanych przez IRPA/ICNIRP, które ustalone zostały na podstawie przypuszczalnych mechanizmów oddziaływania pól na układ nerwowy, a nie uwzględniały długoterminowych skutków wpływu pól o niewielkich poziomach natężeń;

Finansowanie projektów podczas budowy linii napowietrznych polegających na opracowaniu i zastosowaniu rozwiązań zmniejszających natężenie pola magnetycznego występujące w miejscach dostępnych dla ludzi (np. niektóre nowoprojektowane linie napowietrzne w Australii i USA – California);

Rozwiązania w polityce zagospodarowania przestrzennego skutkujące zredukowaniem miejsc przebywania ludzi w obszarach, gdzie prowadzone są linie napowietrzne (np. rozwiązania stosowane w Szwecji i Danii);

Ograniczenie poziomów pól magnetycznych wytwarzanych przez nowobudowane linie napowietrzne do wartości 0,32–8 A/m, wyłącznie w miejscach, gdzie znajdują się szkoły, szpitale oraz budynki mieszkalne, połączone z ograniczeniami w realizacji tego rodzaju zabudowy w sąsiedztwie linii napowietrznych.

W wyniku przeprowadzonej analizy autorzy raportu SAGE wskazują na dwa istotne kroki w zakresie obniżania ekspozycji na pola magnetyczne, które powinny zostać wprowadzone w życie. Po pierwsze zalecają dostarczanie społeczeństwu większej ilości informacji dotyczących ekspozycji w polach magnetycznych oraz środków i sposobów, które można zastosować w celu jej ograniczenia. Po drugie zalecają przedsiębiorstwom energetycznym (operatorom sieci, spółkom dystrybucyjnym) budowę nowych linii napowietrznych z optymalnym pod względem generowanego pola magnetycznego, układem faz. Zaleca się także przystosowanie aktualnie eksploatowanych linii do pracy z takim właśnie układem faz, wszędzie tam, gdzie jest to możliwe i uzasadnione.

b oddzialywanie linii wn 9

Fot. J. Sawicki

b oddzialywanie linii wn 10

Fot. J. Sawicki

W przygotowaniu kolejnej ponad 600. stronicowej monografii pt. „A Rationale for a Biologically-based Public Exposure Standard for Electromagnetic Fields (ELF and RF)” [3] wzięło udział szereg osób reprezentujących różne środowiska naukowe, które od lat lansują pogląd o wyjątkowej szkodliwości pól elektromagnetycznych. Raport opublikowany został na stronach internetowych (bioinitiative.org) we wrześniu 2007 roku przez grupę nie afiliowaną przy żadnej rządowej czy pozarządowej organizacji. Składa się on z 21 rozdziałów, przygotowanych przez różnych autorów i koncentruje się na wykazaniu – poprzez dość staranny dobór analizowanych publikacji – że pola elektromagnetyczne ELF (extra low frequency) i RF (radiofrequency fields) są czynnikiem, który przy spotykanych w środowisku poziomach (linie napowietrzne, instalacje elektryczne, stacje RTV), prowadzi do szeregu schorzeń, niekiedy bardzo poważnych. Najistotniejsze rozdziały przywoływanego raportu dotyczą:

  • obowiązujących aktualnie norm, przepisów i zaleceń w zakresie ochrony przed polem elektromagnetycznym ELF i RF (rozdział 3),
  • dowodów na nieadekwatność obowiązujących norm, przepisów i zaleceń do aktualnej wiedzy (rozdział 4),
  • dowodów na istnienie efektów genotoksycznych (rozdział 6),
  • dowodów na działanie stresogenne (rozdział 7)
  • dowodów na efekty biologiczne w układzie immunologicznym (rozdział 8),
  • dowodów na oddziaływanie w zakresie neurologiii i efekty behawioralne (rozdział 9),
  • dowodów na działanie onkogenne w tym białaczki u dzieci (rozdział 10, 11, 13),
  • wpływu pól elektromagnetycznych na wydzielanie melatoniny i związek z chorobą Alzheimera (rozdział 12),
  • zasady podejścia ostrożnościowego (rozdział 16),
  • naukowych podstawy rekomendacji dotyczących polityki w zakresie zdrowia publicznego (rozdział 17).

Z oczywistych powodów scharakteryzowanie zawartości tej bardzo obszernej monografii nie jest możliwe w tym artykule. Pracy tej z pewnością nie można zakwalifikować jako monografii o charakterze naukowym. Jest raczej wydawnictwem popularnonaukowym o określonym celu i jasnym zabarwieniu w odniesieniu do prezentowanych poglądów. Najważniejsze konkluzje zawarte w końcowej części tego Raportu dotyczą konieczności wprowadzenie nowych, opartych o biologiczne skutki limitów pól elektromagnetycznych ELF, których poziomy dopuszczalne powinny być niższe (uwzględniające dodatkowo współczynnik bezpieczeństwa) od tych, które zdaniem autorów tego raportu, uznawane są za zwiększające ryzyko powstawania i rozwoju białaczek u dzieci. Nie do zaakceptowania jest dalsze budowanie linii napowietrznych i innych obiektów elektroenergetycznych umiejscowionych w sposób, stwarzający zagrożenie dla zdrowia ludzi. Autorzy raportu twierdzą, że za wartość graniczną w takich sytuacjach należy przyjąć poziom natężenia pola magnetycznego 50/60 Hz ok. 0,18 A/m.

Autorzy raportu uważają ponadto, że przy opracowywaniu propozycji nowych wartości dopuszczalnych i przy ich wprowadzaniu należy mieć na uwadze, by nie były przekraczane wymienione niżej poziomy:

  • ok. 0,08 A/m w sąsiedztwie terenów szczególnie chronionych w przypadku budowy na tych obszarach nowych linii napowietrznych lub przebudowy linii istniejących,
  • ok. 0,18 A/m na pozostałych obszarach, gdzie budowane będą linie nowe lub inne obiekty elektroenergetyczne,
  • ok. 0,08 A/m w sąsiedztwie terenów, gdzie przebywać mogą dzieci oraz kobiety w ciąży.

Z poglądami zaprezentowanymi w BioInitiative Report trudno jest dyskutować. Nie sposób jednak nie zauważyć, że proponowane ograniczenia w ekspozycji na pola magnetyczne 50/60 Hz są co najmniej nierealistyczne. Z oczywistych więc względów Raport ten jest jedną z najczęściej przywoływanych prac przez przeciwników budowy linii napowietrznych, także w Polsce.

Scharakteryzowane w artykule opracowania dotyczące oddziaływania na zdrowie ludzi pól elektromagnetycznych wytwarzanych przede wszystkim przez elektroenergetyczne linie napowietrzne wysokiego napięcia, wskazują na znaczne różnice w poglądach dotyczących tej interdyscyplinarnej tematyki. I chociaż potrzeba prowadzenia dalszych badań w tej dziedzinie jest niekwestionowana, to spośród analizowanych wydawnictw, najbardziej obszerny i najlepiej udokumentowany stan wiedzy w tej tematyce prezentuje raport WHO „Environmental Health Criteria”, w którym podstawowym kryterium oceny badań była ich niepodważalna wiarygodność naukowa.

Literatura

  1. World Health Organisation. Environmental Health Criteria nr 238 – Extremely Low Frequency Fields, Genewa, Szwajcaria, 2007.
  2. Stakeholder Advisory Group on ELF EMFs (SAGE). Precautionary approaches to ELF EMFs. First Interim Assessment: Power Lines and Property, Wiring in Homes, and Electrical Equipment in Homes. R K Partnership Ltd, 2007
  3. BioInitiative Report: A Rationale for a Biologically-based Public Exposure Standard for Electromagnetic Fields (ELF and RF), 2007

Chcesz być na bieżąco? Zapisz się do naszego newslettera!

Galeria zdjęć

Tytuł
przejdź do galerii

Komentarze

Najnowsze produkty i technologie

Fakro Elegancja i funkcjonalność: dlaczego schody strychowe są idealnym wyborem dla Twojego domu?

Elegancja i funkcjonalność: dlaczego schody strychowe są idealnym wyborem dla Twojego domu? Elegancja i funkcjonalność: dlaczego schody strychowe są idealnym wyborem dla Twojego domu?

Składane schody prowadzące na strych są popularną alternatywą dla tradycyjnych schodów, które zazwyczaj zajmują bardzo dużo miejsca. W jakie konstrukcje warto zainwestować? Czym się charakteryzują?

Składane schody prowadzące na strych są popularną alternatywą dla tradycyjnych schodów, które zazwyczaj zajmują bardzo dużo miejsca. W jakie konstrukcje warto zainwestować? Czym się charakteryzują?

PHOENIX CONTACT Sp.z o.o. Efektywność prefabrykacji przewodów

Efektywność prefabrykacji przewodów Efektywność prefabrykacji przewodów

Konstruktorzy szaf sterowniczych stoją przed wieloma wyzwaniami: począwszy od międzynarodowej presji konkurencyjnej i niedoboru wykwalifikowanych pracowników, po rosnące koszty pracy i materiałów. Stosunkowo...

Konstruktorzy szaf sterowniczych stoją przed wieloma wyzwaniami: począwszy od międzynarodowej presji konkurencyjnej i niedoboru wykwalifikowanych pracowników, po rosnące koszty pracy i materiałów. Stosunkowo niewiele można zrobić, aby wpłynąć na te aspekty, dlatego coraz częściej w centrum uwagi znajduje się produkcja własna ze wszystkimi procesami i strukturami, a także ogólna struktura kosztów.

Zakłady Kablowe BITNER Sp. z o.o. EMC na przykładzie kabli zasilających i sterowniczych

EMC na przykładzie kabli zasilających i sterowniczych EMC na przykładzie kabli zasilających i sterowniczych

Kompatybilność elektromagnetyczna kabli elektrycznych jest kluczowym parametrem, który charakteryzuje sposób stosowania i użytkowania danych kabli do wzajemnej współpracy kilku urządzeń elektrycznych zestawionych...

Kompatybilność elektromagnetyczna kabli elektrycznych jest kluczowym parametrem, który charakteryzuje sposób stosowania i użytkowania danych kabli do wzajemnej współpracy kilku urządzeń elektrycznych zestawionych w całość. Prawidłowe funkcjonowanie urządzeń może być zapewnione tylko i wyłącznie wtedy, gdy zakłócenia generowane przez otoczenie będą skutecznie blokowane. Generowane spodziewane zakłócenia elektromagnetyczne przez wyposażenie otaczające kable muszą zatem być w odpowiedni sposób odseparowane.

Jaki dysk zewnętrzny wybrać, robiąc backup danych?

Jaki dysk zewnętrzny wybrać, robiąc backup danych? Jaki dysk zewnętrzny wybrać, robiąc backup danych?

Dzięki kopii zapasowej możesz wykonać kopię całej zawartości swojego komputera. W ten sposób nie stracisz swoich plików i programów. Istnieją różne typy pamięci zewnętrznych z oddzielną funkcją tworzenia...

Dzięki kopii zapasowej możesz wykonać kopię całej zawartości swojego komputera. W ten sposób nie stracisz swoich plików i programów. Istnieją różne typy pamięci zewnętrznych z oddzielną funkcją tworzenia kopii zapasowych. Czytaj dalej i dowiedz się, który z nich może odpowiadać Twoim potrzebom!

Renowa24.pl Okna dachowe Fakro – klucz do doskonałego oświetlenia poddasza

Okna dachowe Fakro – klucz do doskonałego oświetlenia poddasza Okna dachowe Fakro – klucz do doskonałego oświetlenia poddasza

Dlaczego wybór okien dachowych jest ważny?

Dlaczego wybór okien dachowych jest ważny?

BayWa r.e. Solar Systems BayWa r.e. Solar Systems otwiera magazyn w Gdańsku!

BayWa r.e. Solar Systems otwiera magazyn w Gdańsku! BayWa r.e. Solar Systems otwiera magazyn w Gdańsku!

Na początku 2024 roku firma BayWa r.e. Solar Systems zrobiła kolejny duży krok w rozwoju działalności na polskim rynku, otwierając nowy magazyn w Gdańsku. Jego powierzchnia to 25 000 m kw., co łącznie...

Na początku 2024 roku firma BayWa r.e. Solar Systems zrobiła kolejny duży krok w rozwoju działalności na polskim rynku, otwierając nowy magazyn w Gdańsku. Jego powierzchnia to 25 000 m kw., co łącznie daje ponad 45 tys. m kw. powierzchni magazynowej BayWa r.e. Solar Systems w Polsce.

WAGO ELWAG Sp. z o.o. Przelotowa złączka instalacyjna 2773 Inline do przewodów sztywnych

Przelotowa złączka instalacyjna 2773 Inline do przewodów sztywnych Przelotowa złączka instalacyjna 2773 Inline do przewodów sztywnych

Dzięki takim złączkom od firmy WAGO ELWAG naprawienie lub przedłużenie przewodu jest tak proste jak nigdy dotąd! Za ich pomocą można nawet w najmniejszych przestrzeniach – szybko i bez użycia narzędzi...

Dzięki takim złączkom od firmy WAGO ELWAG naprawienie lub przedłużenie przewodu jest tak proste jak nigdy dotąd! Za ich pomocą można nawet w najmniejszych przestrzeniach – szybko i bez użycia narzędzi – połączyć przewody o przekroju od 0,75 do 4 mm kw. Wystarczy po prostu odizolować końcówkę przewodu i bez użycia jakichkolwiek narzędzi wsunąć ją do złączki – i bezpieczne połączenie gotowe.

ASTAT Sp. z o.o. Modułowe filtry aktywne firmy Schaffner

Modułowe filtry aktywne firmy Schaffner Modułowe filtry aktywne firmy Schaffner

Aby przeciwdziałać negatywnym skutkom wyższych harmonicznych, można wykorzystać różne rozwiązania. Uzależnione są one od takich czynników jak: moc zapotrzebowana w zakładzie, sztywność sieci zasilającej,...

Aby przeciwdziałać negatywnym skutkom wyższych harmonicznych, można wykorzystać różne rozwiązania. Uzależnione są one od takich czynników jak: moc zapotrzebowana w zakładzie, sztywność sieci zasilającej, moc odbiorników czy budowa samej instalacji elektroenergetycznej. Dobór konkretnego rozwiązania powinien opierać się na analizie układu zasilającego zakład, reżimu pracy i zainstalowanych odbiorników. Bardzo ważnym punktem doboru jest wykonanie pomiarów Jakości Energii Elektrycznej i ich prawidłowa...

SIBA Polska Sp. z o.o. Bezpieczniki firmy SIBA – zastosowanie w magazynach energii z akumulatorami

Bezpieczniki firmy SIBA – zastosowanie w magazynach energii z akumulatorami Bezpieczniki firmy SIBA – zastosowanie w magazynach energii z akumulatorami

Magazyny energii mogą być źródłem zasilania tylko wtedy gdy są sprawne. Systemy umożliwiające pracę urządzeń w przypadku awarii zasilania są zróżnicowane od małych urządzeń UPS do baterii akumulatorów...

Magazyny energii mogą być źródłem zasilania tylko wtedy gdy są sprawne. Systemy umożliwiające pracę urządzeń w przypadku awarii zasilania są zróżnicowane od małych urządzeń UPS do baterii akumulatorów zapewniających zasilanie całych zakładów. Jest zatem sprawą kluczową, aby systemy zasilania awaryjnego same działały bez zarzutu. Bezpieczniki produkowane przez firmę SIBA zabezpieczają urządzenia, które w przypadku awarii zasilania dostarczają energię kluczowym odbiorom.

IGE+XAO Polska Sp. z o.o. Jak projektować schematy elektryczne i jakiego używać oprogramowania wspomagającego

Jak projektować schematy elektryczne i jakiego używać oprogramowania wspomagającego Jak projektować schematy elektryczne i jakiego używać oprogramowania wspomagającego

Niniejszy artykuł zawiera informacje o projektowaniu schematów elektrycznych i używaniu oprogramowania wspomagającego projektowanie w branży elektrycznej i automatyce.

Niniejszy artykuł zawiera informacje o projektowaniu schematów elektrycznych i używaniu oprogramowania wspomagającego projektowanie w branży elektrycznej i automatyce.

SONEL S.A. Pomiary impedancji pętli zwarcia na farmach fotowoltaicznych

Pomiary impedancji pętli zwarcia na farmach fotowoltaicznych Pomiary impedancji pętli zwarcia na farmach fotowoltaicznych

W związku z dynamicznym rozwojem farm fotowoltaicznych rośnie zapotrzebowanie na prawidłowe pomiary impedancji pętli zwarcia na odcinku inwerter-transformator nn/SN. Z pomocą przychodzi Sonel MZC-340-PV...

W związku z dynamicznym rozwojem farm fotowoltaicznych rośnie zapotrzebowanie na prawidłowe pomiary impedancji pętli zwarcia na odcinku inwerter-transformator nn/SN. Z pomocą przychodzi Sonel MZC-340-PV – pierwszy na świecie miernik przeznaczony do pomiarów impedancji pętli zwarcia w sieciach o napięciach dochodzących aż do 900 V AC, z kategorią pomiarową CAT IV 1000 V.

GROMTOR sp. z o.o. Nowoczesne narzędzia do projektowania i realizacji instalacji odgromowych

Nowoczesne narzędzia do projektowania i realizacji instalacji odgromowych Nowoczesne narzędzia do projektowania i realizacji instalacji odgromowych

Wyładowania atmosferyczne jako nieodłączny element burz stanowią poważne zagrożenie dla ludzi oraz infrastruktury. Aby zminimalizować ryzyko strat spowodowanych przez wyładowania atmosferyczne, można skutecznie...

Wyładowania atmosferyczne jako nieodłączny element burz stanowią poważne zagrożenie dla ludzi oraz infrastruktury. Aby zminimalizować ryzyko strat spowodowanych przez wyładowania atmosferyczne, można skutecznie zabezpieczać wszelkiego rodzaju obiekty, projektując i montując instalację odgromową zgodną z obowiązującymi przepisami.

Redakcja news Wiosenna promocja w Elektroklubie! Do wygrania 3-dniowy wyjazd z atrakcjami!

Wiosenna promocja w Elektroklubie! Do wygrania 3-dniowy wyjazd z atrakcjami! Wiosenna promocja w Elektroklubie! Do wygrania 3-dniowy wyjazd z atrakcjami!

Elektroklub jest programem partnerskim dla klientów wybranych hurtowni elektrotechnicznych, który powstał we współpracy z trzema producentami z tej branży: Philips, NKT i Schneider Electric. Obecnie trwa...

Elektroklub jest programem partnerskim dla klientów wybranych hurtowni elektrotechnicznych, który powstał we współpracy z trzema producentami z tej branży: Philips, NKT i Schneider Electric. Obecnie trwa w nim wiosenna promocja, w której można wygrać supernagrody!

Solfinity sp. z o.o. sp.k. Inwertery hybrydowe: przyszłość zrównoważonej energetyki

Inwertery hybrydowe: przyszłość zrównoważonej energetyki Inwertery hybrydowe: przyszłość zrównoważonej energetyki

Chcesz zwiększyć wydajność swojej instalacji fotowoltaicznej? Pomyśl o inwerterach hybrydowych. Dowiedz się, czym są te urządzenia, jakie korzyści płyną z ich wykorzystania i dlaczego to właśnie one są...

Chcesz zwiększyć wydajność swojej instalacji fotowoltaicznej? Pomyśl o inwerterach hybrydowych. Dowiedz się, czym są te urządzenia, jakie korzyści płyną z ich wykorzystania i dlaczego to właśnie one są przyszłością zrównoważonej energetyki.

CSI S.A Komputer PICO-EHL4-SEMI z oszczędnymi procesorami Intel® Celeron® J6412 oraz N6210

Komputer PICO-EHL4-SEMI z oszczędnymi procesorami Intel® Celeron® J6412 oraz N6210 Komputer PICO-EHL4-SEMI z oszczędnymi procesorami Intel® Celeron® J6412 oraz N6210

Firma CSI S.A. poszerza ofertę komputerów Mini PC o nowy produkt z serii PICO-SEMI od AAEON. Komputer PICO-EHL4-SEMI jest dostępny w dwóch wersjach procesorowych: Intel® Celeron® J6412 o mocy 10 W i Intel®...

Firma CSI S.A. poszerza ofertę komputerów Mini PC o nowy produkt z serii PICO-SEMI od AAEON. Komputer PICO-EHL4-SEMI jest dostępny w dwóch wersjach procesorowych: Intel® Celeron® J6412 o mocy 10 W i Intel® Celeron® N6210 o mocy 6,5 W.

Ewimar Sp. z o.o. Nowe ograniczniki przepięć do systemów automatyki i nie tylko

Nowe ograniczniki przepięć do systemów automatyki i nie tylko Nowe ograniczniki przepięć do systemów automatyki i nie tylko

Już wkrótce gama produktów z firmy Ewimar, zostanie wzbogacona o nowe produkty ochrony przeciwprzepięciowej, dedykowane do linii zasilających, linii pomiarowych oraz transmisyjnych.

Już wkrótce gama produktów z firmy Ewimar, zostanie wzbogacona o nowe produkty ochrony przeciwprzepięciowej, dedykowane do linii zasilających, linii pomiarowych oraz transmisyjnych.

Pewny Lokal Świadectwa energetyczne a nowoczesne instalacje elektryczne – jak innowacje technologiczne przekładają się na klasę energetyczną budynków?

Świadectwa energetyczne a nowoczesne instalacje elektryczne – jak innowacje technologiczne przekładają się na klasę energetyczną budynków? Świadectwa energetyczne a nowoczesne instalacje elektryczne – jak innowacje technologiczne przekładają się na klasę energetyczną budynków?

Nowoczesne technologie doprowadziły do wyraźnej transformacji sektora budownictwa, szczególnie w kwestii poprawy efektywności energetycznej. W dobie rosnącej świadomości ekologicznej i zmian klimatycznych...

Nowoczesne technologie doprowadziły do wyraźnej transformacji sektora budownictwa, szczególnie w kwestii poprawy efektywności energetycznej. W dobie rosnącej świadomości ekologicznej i zmian klimatycznych optymalizacja zużycia energii staje się priorytetem. Jednym z ważniejszych kroków prowadzących do obniżenia klasy energetycznej budynków jest wprowadzenie świadectwa energetycznego i nowoczesnych instalacji elektrycznych.

Fronius Polska Sp. z o.o. Fronius GEN24

Fronius GEN24 Fronius GEN24

Fronius zapewnia optymalne bezpieczeństwo i wysoki stopień zużycia energii na potrzeby własne w produkcji energii słonecznej – wszystko dzięki wysokiej jakości falownikom, do których dołącza teraz Fronius...

Fronius zapewnia optymalne bezpieczeństwo i wysoki stopień zużycia energii na potrzeby własne w produkcji energii słonecznej – wszystko dzięki wysokiej jakości falownikom, do których dołącza teraz Fronius GEN24.

Dominik Mamcarz, Ekspert ds. Techniczno-Rozwojowych w Alseva EPC CABLE POOLING: optymalne wykorzystanie zasobów elektrycznych

CABLE POOLING: optymalne wykorzystanie zasobów elektrycznych CABLE POOLING: optymalne wykorzystanie zasobów elektrycznych

Odnawialne źródła energii (OZE) odgrywają kluczową rolę w globalnych wysiłkach na rzecz zrównoważonego rozwoju i redukcji emisji gazów cieplarnianych. Jednym z wyzwań związanych z efektywnym wykorzystaniem...

Odnawialne źródła energii (OZE) odgrywają kluczową rolę w globalnych wysiłkach na rzecz zrównoważonego rozwoju i redukcji emisji gazów cieplarnianych. Jednym z wyzwań związanych z efektywnym wykorzystaniem energii ze źródeł odnawialnych jest gromadzenie i przesyłanie wyprodukowanej energii elektrycznej. W tym kontekście technologia cable pooling zyskuje na znaczeniu, umożliwiając zoptymalizowane zarządzanie przesyłem energii elektrycznej ze źródeł OZE.

leroymerlin.pl Barwa światła, moc, rodzaj trzonka. Sprawdź, czym kierować się przy zakupie żarówek LED

Barwa światła, moc, rodzaj trzonka. Sprawdź, czym kierować się przy zakupie żarówek LED Barwa światła, moc, rodzaj trzonka. Sprawdź, czym kierować się przy zakupie żarówek LED

Oświetlenie LED cieszy się ogromną popularnością i nie ma w tym nic dziwnego, jeśli weźmie się pod lupę wszystkie jego zalety. Żarówki LED są wykorzystywane zarówno w warunkach domowych, jak i na zewnątrz,...

Oświetlenie LED cieszy się ogromną popularnością i nie ma w tym nic dziwnego, jeśli weźmie się pod lupę wszystkie jego zalety. Żarówki LED są wykorzystywane zarówno w warunkach domowych, jak i na zewnątrz, mają różne rozmiary, dzięki czemu można je dopasować do praktycznie każdego rodzaju lamp, są energooszczędne, a to tylko kilka z wielu ich zalet. Na co zwracać uwagę przy zakupie tego rodzaju żarówek i jak dopasować ich parametry do swoich potrzeb?

Bankier.pl Które produkty bankowe przydają się podczas remontu?

Które produkty bankowe przydają się podczas remontu? Które produkty bankowe przydają się podczas remontu?

Przeprowadzenie remontu to drogie i wymagające zadanie. Niemalże wszystkie wykonywane prace zmuszają zainteresowanych do podejmowania poważnych i przemyślanych decyzji finansowych. Mogą to jednak ułatwić...

Przeprowadzenie remontu to drogie i wymagające zadanie. Niemalże wszystkie wykonywane prace zmuszają zainteresowanych do podejmowania poważnych i przemyślanych decyzji finansowych. Mogą to jednak ułatwić niektóre produkty bankowe. O których z nich mowa? Tego lepiej dowiedzieć się jeszcze przed rozpoczęciem prac budowalnych.

NNV Sp z o.o. Czy fotowoltaika podnosi wartość nieruchomości?

Czy fotowoltaika podnosi wartość nieruchomości? Czy fotowoltaika podnosi wartość nieruchomości?

Panele fotowoltaiczne są coraz bardziej popularne. W dobie rosnących cen energii wiele osób ceni sobie niezależność od zewnętrznych dostawców prądu, oszczędność, jaką daje fotowoltaika oraz to, że jest...

Panele fotowoltaiczne są coraz bardziej popularne. W dobie rosnących cen energii wiele osób ceni sobie niezależność od zewnętrznych dostawców prądu, oszczędność, jaką daje fotowoltaika oraz to, że jest to ekologiczne źródło energii. Montaż paneli fotowoltaicznych na działce lub dachu domu ma jeszcze jedną zaletę – w przypadku sprzedaży nieruchomości podnosi jej wartość.

APATOR SA Apator uruchomił kolejny magazyn energii w sieci niskiego napięcia

Apator uruchomił kolejny magazyn energii w sieci niskiego napięcia Apator uruchomił kolejny magazyn energii w sieci niskiego napięcia

Apator SA we współpracy z TAURON Dystrybucja SA uruchomił magazyn energii służący do stabilizacji parametrów pracy sieci dystrybucyjnej niskiego napięcia. To kolejny projekt realizowany przez toruńskiego...

Apator SA we współpracy z TAURON Dystrybucja SA uruchomił magazyn energii służący do stabilizacji parametrów pracy sieci dystrybucyjnej niskiego napięcia. To kolejny projekt realizowany przez toruńskiego producenta dla krajowych Operatorów Sieci Dystrybucji, którzy poszukują skutecznych rozwiązań technicznych do bilansowania sieci oraz redukcji nadmiernych obciążeń w szczytach produkcji energii z odnawialnych źródeł.

PHOENIX CONTACT Sp.z o.o. Bezpieczeństwo Twojej inwestycji w PV to również certyfikowane ograniczniki przepięć Phoenix Contact

Bezpieczeństwo Twojej inwestycji w PV to również certyfikowane ograniczniki przepięć Phoenix Contact Bezpieczeństwo Twojej inwestycji w PV to również certyfikowane ograniczniki przepięć Phoenix Contact

Jak wykazano w różnych testach, nie tylko na uczelniach technicznych w Polsce, duży procent ograniczników przepięć (SPD) dostępnych na rynku nie spełnia parametrów deklarowanych w kartach katalogowych....

Jak wykazano w różnych testach, nie tylko na uczelniach technicznych w Polsce, duży procent ograniczników przepięć (SPD) dostępnych na rynku nie spełnia parametrów deklarowanych w kartach katalogowych. Dodatkowo w różnych materiałach marketingowych również można znaleźć nie zawsze pełne informacje na temat wymagań stawianych SPD, co nie pomaga w właściwym doborze odpowiedniego modelu do aplikacji. W tym artykule postaramy się przybliżyć najważniejsze zagadnienia, które pozwolą dobrać bezpieczne ograniczniki...

Brother Polska Drukarki etykiet dla elektryków i elektroinstalatorów Brother

Drukarki etykiet dla elektryków i elektroinstalatorów Brother Drukarki etykiet dla elektryków i elektroinstalatorów Brother

Najnowsze przemysłowe drukarki etykiet stworzone zostały z myślą o profesjonalistach, dla których ważna jest jakość, niezawodność oraz trwałość tworzonych oznaczeń. P‑touch E100VP, P-touch E300VP i P-touch...

Najnowsze przemysłowe drukarki etykiet stworzone zostały z myślą o profesjonalistach, dla których ważna jest jakość, niezawodność oraz trwałość tworzonych oznaczeń. P‑touch E100VP, P-touch E300VP i P-touch E550WVP to przenośne i szybkie urządzenia, które oferują specjalne funkcje do druku najpopularniejszych typów etykiet. Urządzenia pozwalają na szybkie i bezproblemowe drukowanie oznaczeń kabli, przewodów, gniazdek elektrycznych, przełączników oraz paneli krosowniczych.

F&F Pabianice MeternetPRO – system zdalnego odczytu, rejestracji danych oraz sterowania i powiadamiania

MeternetPRO – system zdalnego odczytu, rejestracji danych oraz sterowania i powiadamiania MeternetPRO – system zdalnego odczytu, rejestracji danych oraz sterowania i powiadamiania

Wiele ostatnio mówi się o poprawie efektywności energetycznej oraz energii odnawialnej w kontekście redukcji gazów cieplarnianych i rosnących kosztów energii. W silnie konkurencyjnym otoczeniu przedsiębiorstwa...

Wiele ostatnio mówi się o poprawie efektywności energetycznej oraz energii odnawialnej w kontekście redukcji gazów cieplarnianych i rosnących kosztów energii. W silnie konkurencyjnym otoczeniu przedsiębiorstwa wykazują dużą determinację do zmian prowadzących do optymalizacji kosztów, co zapewnić ma im zachowanie przewagi konkurencyjnej, wynikającej np. z przyjętej strategii przewagi kosztowej.

PHOENIX CONTACT Sp.z o.o. Modularny system drukujący – Thermomark E series

Modularny system drukujący – Thermomark E series Modularny system drukujący – Thermomark E series

System drukujący Thermomark E to całkowita nowość na rynku oznaczania. Jest to modułowy system do automatyzacji produkcji oznaczników łączący ze sobą etap drukowania i montażu różnych materiałów w jednym...

System drukujący Thermomark E to całkowita nowość na rynku oznaczania. Jest to modułowy system do automatyzacji produkcji oznaczników łączący ze sobą etap drukowania i montażu różnych materiałów w jednym cyklu roboczym. Rozwiązanie to umożliwia proste i bardzo wydajne oznaczanie przemysłowe, dzięki czemu efektywność naszej produkcji może wzrosnąć diametralnie.

Finder Polska Sp. z o.o. Automatyka budynkowa – jak żyć wygodniej, lepiej i oszczędniej

Automatyka budynkowa – jak żyć wygodniej, lepiej i oszczędniej Automatyka budynkowa – jak żyć wygodniej, lepiej i oszczędniej

Inteligentny dom często mylony jest z budynkiem pasywnym. Należy jednak pamiętać, że nie można tych dwóch pojęć stosować zamiennie. Samo zastosowanie smart home i innych komponentów automatyki nie czyni...

Inteligentny dom często mylony jest z budynkiem pasywnym. Należy jednak pamiętać, że nie można tych dwóch pojęć stosować zamiennie. Samo zastosowanie smart home i innych komponentów automatyki nie czyni z tradycyjnego domu budynku pasywnego. Niewątpliwie jednak należy pamiętać, że elementy automatyki budynkowej są składową pasywnych budowli i nawet zwykłe mieszkanie potrafią uczynić bardziej oszczędnym i ekologicznym.

Grupa Pracuj S.A. W jakich zawodach niezwykle ważna jest odporność na stres?

W jakich zawodach niezwykle ważna jest odporność na stres? W jakich zawodach niezwykle ważna jest odporność na stres?

Stres to jedna z rzeczy, z którą mierzymy się wszyscy, niemal każdego dnia. W domu, w pracy, niekiedy podczas podróży. Istnieje wiele zawodów, związanych z wysokim poziomem stresu. Bardzo istotna jest...

Stres to jedna z rzeczy, z którą mierzymy się wszyscy, niemal każdego dnia. W domu, w pracy, niekiedy podczas podróży. Istnieje wiele zawodów, związanych z wysokim poziomem stresu. Bardzo istotna jest wtedy odporność psychiczna osoby zatrudnionej na danym stanowisku. To cecha, jaką doceni wielu pracodawców. Dowiedzmy się więc, w jakich kategoriach zawodowych jest ona szczególnie istotna i jak może wpłynąć na Twoją karierę!

BayWa r.e. Solar Systems SMA – pełne portfolio dla rynku PV

SMA – pełne portfolio dla rynku PV SMA – pełne portfolio dla rynku PV

Firma SMA istnieje na rynku już od 40 lat. W ofercie producenta znajdują się falowniki do zastosowań domowych, biznesowych, komercyjnych, a także do dużych projektów.

Firma SMA istnieje na rynku już od 40 lat. W ofercie producenta znajdują się falowniki do zastosowań domowych, biznesowych, komercyjnych, a także do dużych projektów.

Copyright © 2004-2019 Grupa MEDIUM Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością Spółka komandytowa, nr KRS: 0000537655. Wszelkie prawa, w tym Autora, Wydawcy i Producenta bazy danych zastrzeżone. Jakiekolwiek dalsze rozpowszechnianie artykułów zabronione. Korzystanie z serwisu i zamieszczonych w nim utworów i danych wyłącznie na zasadach określonych w Zasadach korzystania z serwisu.
Portal Budowlany - Elektro.Info.pl

Ta witryna wykorzystuje pliki cookies do przechowywania informacji na Twoim komputerze. Pliki cookies stosujemy w celu świadczenia usług na najwyższym poziomie, w tym w sposób dostosowany do indywidualnych potrzeb. Korzystanie z witryny bez zmiany ustawień dotyczących cookies oznacza, że będą one zamieszczane w Twoim urządzeniu końcowym. W każdym momencie możesz dokonać zmiany ustawień przeglądarki dotyczących cookies. Nim Państwo zaczną korzystać z naszego serwisu prosimy o zapoznanie się z naszą polityką prywatności oraz Informacją o Cookies. Więcej szczegółów w naszej Polityce Prywatności oraz Informacji o Cookies. Administratorem Państwa danych osobowych jest Grupa MEDIUM Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością Sp.K., nr KRS: 0000537655, z siedzibą w 04-112 Warszawa, ul. Karczewska 18, tel. +48 22 810-21-24, właściciel strony www.elektro.info.pl. Twoje Dane Osobowe będą chronione zgodnie z wytycznymi polityki prywatności www.elektro.info.pl oraz zgodnie z Rozporządzeniem Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2016/679 z dnia 27 kwietnia 2016r i z Ustawą o ochronie danych osobowych Dz.U. 2018 poz. 1000 z dnia 10 maja 2018r.