Przeciwpożarowy wyłącznik prądu (część 3.)
Wybrane aspekty projektowe i eksploatacyjne
Przeciwpożarowy wyłącznik prądu (PWP) w obiekcie budowlanym jest instalacją urządzenia przeciwpożarowego, którego podstawowym i głównym zadaniem jest zapewnienie bezpieczeństwa (ochrona przed porażeniem elektrycznym) ekipom ratowniczym prowadzącym działania ratowniczo-gaśnicze w obszarze, strefie pożarowej objętej i chronionej instalacją PWP. Działanie instalacji PWP polega na odcięciu dopływu prądu elektrycznego do wszystkich obwodów z wyjątkiem obwodów zasilających instalacje i urządzenia, których funkcjonowanie jest niezbędne podczas pożaru, ponieważ wspomagają one działania ekip ratowniczych.
Zobacz także
mgr inż. Piotr Wasiucionek Zgodnie z warunkami technicznymi, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie [1], „Przeciwpożarowy wyłącznik prądu, odcinający dopływ prądu do wszystkich obwodów, z wyjątkiem obwodów zasilających instalacje i urządzenia, których funkcjonowanie jest niezbędne podczas pożaru, należy stosować w strefach pożarowych o kubaturze przekraczającej 1000 m3 lub zawierających strefy zagrożone wybuchem.
Zgodnie z warunkami technicznymi, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie [1], „Przeciwpożarowy wyłącznik prądu, odcinający dopływ prądu do wszystkich obwodów, z wyjątkiem obwodów zasilających...
Zgodnie z warunkami technicznymi, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie [1], „Przeciwpożarowy wyłącznik prądu, odcinający dopływ prądu do wszystkich obwodów, z wyjątkiem obwodów zasilających instalacje i urządzenia, których funkcjonowanie jest niezbędne podczas pożaru, należy stosować w strefach pożarowych o kubaturze przekraczającej 1000 m sześc. lub zawierających strefy zagrożone wybuchem.*)
dr inż. Waldemar Jasiński, mgr inż. Piotr Jasiński, mgr inż. Paweł Jasiński Skutki negatywnego oddziaływania prądu elektrycznego na pracowników i urządzenia techniczne podziemnych zakładów górniczych w latach 2016–2022
Prowadzenie ruchu nowoczesnego podziemnego zakładu górniczego nie jest możliwe bez wykorzystania energii elektrycznej. Proces wydobywania kopalin powiązany jest nie tylko z zapewnieniem ciągłości dostaw...
Prowadzenie ruchu nowoczesnego podziemnego zakładu górniczego nie jest możliwe bez wykorzystania energii elektrycznej. Proces wydobywania kopalin powiązany jest nie tylko z zapewnieniem ciągłości dostaw energii, ale także z koniecznością zagwarantowania bezpiecznej eksploatacji maszyn i urządzeń górniczych, zgodnie z DTR i instrukcjami eksploatacji.
mgr inż. Michał Czosnyka, dr hab. inż Bogumiła Wnukowska Porażenie prądem elektrycznym
Porażeniem elektrycznym nazywa się efekt przepływu prądu elektrycznego przez ciało człowieka. Z punktu widzenia możliwych skutków patofizjologicznych, jakie mogą w następstwie tego zdarzenia wystąpić,...
Porażeniem elektrycznym nazywa się efekt przepływu prądu elektrycznego przez ciało człowieka. Z punktu widzenia możliwych skutków patofizjologicznych, jakie mogą w następstwie tego zdarzenia wystąpić, jest to zdarzenie bezpośrednio zagrażające zdrowiu i życiu osoby poszkodowanej [1–3].
W artykule
|
Zgodnie z przepisami techniczno-budowlanymi [7] instalacja PWP jest wymagana w strefach pożarowych o kubaturze przekraczającej 1000 m3 lub zawierających strefy zagrożone wybuchem.
Należy podkreślić, że instalacja PWP w obiekcie budowlanym powinna być uruchamiana przez ekipy ratownicze lub na polecenie kierującego działaniami ratowniczymi (KDR) w obszarze objętym i chronionym PWP.
Uruchomienie instalacji PWP może odbywać się na kilka sposobów:
- uruchomienie ręczne, lokalne – bezpośrednio na urządzeniu wykonawczym (UW) PWP poprzez przestawienie dźwigni aparatu elektrycznego,
- uruchomienie ręczne, zdalne – za pomocą urządzenia uruchamiającego (UU) PWP,
- uruchomienie ręczne, zdalne – z terminala SIUP przez operatora SIUP na polecenie KDR.
Uruchomienie instalacji PWP (wyłączenie zasilania) powinno być sygnalizowane co najmniej optycznie barwą zieloną, a dozór (obecność zasilania) barwą czerwoną na urządzeniu sygnalizującym US PWP, jak również na urządzeniu uruchamiającym UU PWP.
Uruchomienie instalacji PWP z terminala systemu integrującego urządzenia przeciwpożarowe (SIUP) przez operatora SIUP może mieć miejsce tylko wtedy, gdy PWP został wcześniej zintegrowany z SIUP w obiekcie budowlanym, jest wizualizowany (zarówno stan pracy urządzeń PWP, jak i strefa pożarowa chroniona PWP) i są monitorowane oraz sterowane (załączenie, wyłączenie) stany pracy instalacji PWP w SIUP.
Instalacja PWP (urządzenia przeciwpożarowego), jak każda instalacja bezpieczeństwa w obiekcie budowlanym, powinna cechować się wysoką niezawodnością, odpornością na zakłócenia, poprawnym i skutecznym działaniem, intuicyjną obsługą oraz jednoznaczną sygnalizacją stanów pracy. Wymaga się, aby była odpowiednio oznakowana i dostępna dla upoważnionych osób (służb).
Aby to zapewnić, instalacja PWP powinna być kompletowana i budowana z urządzeń i elementów certyfikowanych i dopuszczonych do stosowania w ochronie przeciwpożarowej na terenie RP. Wskazane jest, aby prace te prowadził wykwalifikowany i kompetentny personel (projektanci, instalatorzy), świadomy celu zastosowania PWP w obiekcie budowlanym, jakim jest zapewnienie bezpieczeństwa ekipom ratowniczym, ale również świadomy zagrożeń, tj. potencjalnych i możliwych przyczyn awarii zasilania obiektu budowlanego, zarówno tych niezamierzonych, jak np. w wyniku awarii urządzeń PWP, jak i zamierzonych, np. w wyniku uruchomienia PWP przez osobę nieuprawnioną, omyłkowo itp.
Projektując instalację PWP w obiekcie budowlanym, należy mieć na uwadze przede wszystkim cel jej zastosowania oraz ww. wymagania stawiane urządzeniom przeciwpożarowym. Nie można też zapominać o negatywnych skutkach zadziałania urządzenia przeciwpożarowego (instalacji PWP), jeżeli zostanie użyta przez nieuprawnioną osobę, w nieodpowiednim momencie, czy też będzie niepoprawnie działała. Takie sytuacje mogą stwarzać potencjalne zagrożenie dla użytkowników obiektu budowlanego, jak i prowadzonych tam procesów medycznych, technologicznych, biznesowych itp.
Planując rozmieszczenie i działanie urządzeń instalacji PWP w obiekcie budowlanym, należy również stosować wymagania przepisów techniczno-budowlanych [7], tj. par. 183, ust. 2 „Przeciwpożarowy wyłącznik prądu, odcinający dopływ prądu do wszystkich obwodów, z wyjątkiem obwodów zasilających instalacje i urządzenia, których funkcjonowanie jest niezbędne podczas pożaru, należy stosować w strefach pożarowych o kubaturze przekraczającej 1000 m3 lub zawierających strefy zagrożone wybuchem”, ust. 3 „Przeciwpożarowy wyłącznik prądu powinien być umieszczony w pobliżu głównego wejścia do obiektu lub złącza i odpowiednio oznakowany” oraz ust. 4 „Odcięcie dopływu prądu przeciwpożarowym wyłącznikiem nie może powodować samoczynnego załączenia drugiego źródła energii elektrycznej, w tym zespołu prądotwórczego, z wyjątkiem źródła zasilającego oświetlenie awaryjne, jeżeli występuje ono w budynku”.
Mając na uwadze powyższe zapisy przepisów techniczno-budowlanych, lokalizacja urządzenia uruchamiającego UU PWP powinna być projektowana w pobliżu głównego wejścia do obiektu budowlanego, którym będzie wchodziła ekipa ratownicza, najlepiej wewnątrz budynku w miejscu dostępnym, ale jednocześnie chronionym przed nieuprawnionym, omyłkowym użyciem przez osoby nieuprawnione, np. lokalizacja UU PWP w pomieszczeniu ochrony budynku, w recepcji budynku itp. Lokalizacja urządzenia wykonawczego UW PWP powinna być projektowana przy wejściu do obiektu budowlanego linii kablowej zasilającej, najlepiej w pomieszczeniu głównej rozdzielni elektrycznej, do której bezpośrednio z zewnątrz jest wprowadzony kabel zasilający. Zgodnie z wymaganiami przepisów techniczno-budowlanych [7], w zależności od klasy odporności pożarowej budynku, pomieszczenia rozdzielni elektrycznych w obiektach budowlanych powinny stanowić odrębne strefy pożarowe o odporności ogniowej co najmniej 60 minut.
Dodatkowo w celu zapewnienia wymaganego poziomu bezpieczeństwa pożarowego, jak również bezpieczeństwa ekip ratowniczych oraz zapewnienia ciągłości zasilania i niezawodności układu zasilania obiektu budowlanego, zaleca się aktywną ochronę przeciwpożarową pomieszczeń rozdzielni elektrycznych za pomocą zasysających systemów detekcji dymu oraz stałych urządzeń gaśniczych gazowych (SUG-G). Połączenia kablowe urządzenia wykonawczego UW PWP z urządzeniem uruchamiającym UU PWP, jak i z urządzeniem sygnalizującym US PWP, powinny być wykonane zespołem kablowym zapewniającym wymaganą odporność ogniową, jakość i ciągłość przesyłu sygnału przez co najmniej 60 minut.
Lokalizacja urządzenia sygnalizującego US PWP powinna być projektowana zarówno przy urządzeniu wykonawczym UW PWP, jak również przy urządzeniu uruchamiającym UU PWP. Urządzenia uruchamiające UU PWP mają wbudowane optyczne wskaźniki stanów pracy instalacji PWP, które należy odpowiednio skonfigurować i zasilać. Uruchomienie instalacji PWP (odcięcie dopływu prądu elektrycznego) powinno sygnalizować (potwierdzać) rozwarcie styków aparatu elektrycznego (rozłącznika, wyłącznika) urządzenia wykonawczego UW PWP.
Zaleca się, aby wdrożenie instalacji PWP w obiekcie budowlanym było realizowane etapami przedstawionymi na rysunku 1., który jest stosowany dla urządzeń przeciwpożarowych. Zakłada on, że każdy etap procesu wdrożenia może być realizowany przez inny podmiot posiadający wymagane kwalifikacje i kompetencje. Podmiot lub podmioty do realizacji tej będą również potrzebowały danych i informacji z wcześniejszych etapów tego procesu.
Tak więc w realizacji każdego etapu procesu wdrożenia instalacji urządzenia przeciwpożarowego w obiekcie budowlanym niezbędne i wymagane są odpowiednie kwalifikacje i kompetencje personelu lub podmiotu, a na wykonawcach spoczywa odpowiedzialność za pracę oraz dokumentację, jaka zostaje sporządzona z etapu na etap.
Poniżej w sposób ogólny dokonano krótkiej charakterystyki wskazanych etapów wdrażania instalacji urządzeń przeciwpożarowych:
Ocena ryzyka pożaru – etap ten w przypadku instalacji PWP powinien być ukierunkowany przede wszystkim pod kątem oceny ryzyka porażenia prądem elektrycznym ekip ratowniczych w obszarze chronionym PWP. Oprócz identyfikacji zagrożeń pożarowych powinny być zidentyfikowane także zagrożenia porażenia prądem elektrycznym również od instalacji i urządzeń, których funkcjonowanie jest niezbędne podczas pożaru. W następnych krokach zalecana jest ocena prawdopodobieństwa i dotkliwości zidentyfikowanych zagrożeń oraz przyjęcie strategii ograniczenia ryzyka (środki ochrony).
Planowanie – to specyfikacja celów zastosowania, zakresu i konfiguracji systemu (systemów), działania systemu i współdziałania z innymi systemami na podstawie zidentyfikowanych zagrożeń i znanych warunków brzegowych. Planowanie obejmuje koncepcje, szacowanie potrzeb, dobór optymalnego rozwiązania.
Projektowanie – to etap doboru urządzeń i elementów, ich lokalizacja – tak, aby powstały system spełniał określone cele planowania. Opracowany projekt techniczny instalacji PWP powinien być uzgodniony z rzeczoznawcą ds. zabezpieczeń przeciwpożarowych.
Instalowanie – to etap wdrożenia projektu, w szczególności montaż urządzeń i elementów, montaż i podłączenie odpowiednich komponentów systemu.
Uruchomienie i konfiguracja – to etap aktywacji i testowania systemu zgodnie z projektem.
Próby odbiorowe i weryfikacja – to potwierdzanie, że zamówiony system spełnia wymagania dotyczące planowania, projektowania, instalacji i uruchomienia.
Akceptacja strony trzeciej i/lub przekazanie do eksploatacji – to etap, w którym następuje przeniesienie odpowiedzialności za system na organizację określoną w umowie, może być wspierany niezależną opinią i akceptacją strony trzeciej.
Użytkowanie – to obsługa systemu w obiekcie budowlanym.
Utrzymanie – to kombinacja działań profilaktycznych i korygujących w ciągu całego życia systemu, które mają zachować lub przywrócić go do stanu, w którym wykonuje wymagane funkcje.
Okresowe inspekcje strony trzeciej – w przypadku gdy była akceptacja strony trzeciej.
Zmiany, modyfikacje, rozbudowy – wymagają analizy i przejścia etapów wdrożenia od początku.
Rys. 1. Zalecane etapy (schemat) wdrażania instalacji urządzeń przeciwpożarowych w obiektach budowlanych (opracowanie CNBOP-PIB na podstawie PKN-CEN/TS 54-14:2020-09
Zalecany skład projektu technicznego instalacji PWP w obiekcie budowlanym
Ważnym elementem wdrażania i eksploatacji instalacji urządzeń przeciwpożarowych jest dokumentacja, w tym projektowa.
Projekt techniczny instalacji PWP (urządzenia przeciwpożarowego), przekazany do uzgodnienia pod względem zgodności z wymaganiami ochrony przeciwpożarowej i zapewnienia bezpieczeństwa ekip ratowniczych, powinien składać się z części opisowej i części rysunkowej oraz zawierać następujące dane i informacje:
Strona tytułowa projektu instalacji PWP
- nazwa, adres i kategoria obiektu budowlanego lub terenu oraz jednostka ewidencyjna, obręb i numery działek ewidencyjnych, na których obiekt jest zlokalizowany,
- imię i nazwisko lub nazwa inwestora oraz jego adres,
- tytuł oraz numer projektu instalacji PWP,
- nazwa i adres jednostki projektowej,
- imię i nazwisko, numer uprawnień budowlanych projektanta instalacji PWP oraz data opracowania i podpis,
- imię i nazwisko, numer uprawnień rzeczoznawcy ds. zabezpieczeń przeciwpożarowych oraz data uzgodnienia i podpis.
Spis treści
Spis tablic i rysunków
A. Część opisowa
1. Przedmiot opracowania
2. Zakres opracowania
3. Podstawy opracowania
4. Założenia projektowe
5. Przepisy, normy i wytyczne związane z opracowaniem
6. Charakterystyka obiektu budowlanego
6.1. Charakterystyka ogólna (budowlano-instalacyjna), w tym występujący układ sieci zasilającej niskiego napięcia, inne występujące źródła zasilania elektroenergetycznego, ich rodzaj (fotowoltaika, bateryjne magazyny energii, zespoły prądotwórcze, oddzielne przyłącza sieci zasilającej), parametry techniczne i lokalizacja
6.2. Charakterystyka pożarowa obiektu budowlanego, obejmująca między innymi informacje na temat potencjalnych zagrożeń pożarowych, zagrożenia wybuchem, warunków ewakuacji, występujących instalacji i urządzeń, których funkcjonowanie jest niezbędne podczas pożaru
7. Opis techniczny przeciwpożarowego wyłącznika prądu
7.1. Opis przyjętego PWP, konfiguracja, realizowane funkcje
7.2. Dobór, kompletacja i rozmieszczenie elementów instalacji PWP (urządzenia wykonawcze, urządzenia uruchamiające, urządzenia sygnalizujące) w obiekcie budowlanym
7.3. Dobór kabli i prowadzenie linii zasilających PWP
7.4. Dobór kabli i prowadzenie linii sygnałowych (sterujących, kontrolnych) PWP
8. Obliczenia sprawdzające parametrów elektrycznych instalacji PWP*
dobór kabli zasilających, sterujących i kontrolnych
dobór aparatów elektrycznych
9. Współdziałanie PWP z innymi systemami, instalacjami przeciwpożarowymi (SSP, SIUP) i użytkowymi
10. Warunki bezpieczeństwa personelu w eksploatacji instalacji PWP
11. Wskazówki montażowe
12. Opis działania instalacji PWP
12.1. Stan dozoru, sygnalizacja stanu dozoru PWP
12.2. Stan uruchomienia, sygnalizacja stanu uruchomienia PWP
12.3. Stan uszkodzenia, sygnalizacja stanu uszkodzenia PWP
13. Wytyczne dla innych branż
14. Uwagi końcowe
14.1. Oznakowanie identyfikujące urządzenia PWP w obiekcie budowlanym
14.2. Dokumentacja
14.3. Szkolenie obsługi
14.4. Konserwacja
14.5. Odbiór
14.6. Certyfikat projektu instalacji PWP
B. Tablice
1. Tablica/matryca sterowań i monitorowania instalacji PWP w obiekcie budowlanym
2. Zestawienie urządzeń PWP i materiałów instalacyjnych
3. Wykaz wymaganych certyfikatów, deklaracji na urządzenia i elementy PWP
C. Rysunki i schematy
1. Rysunek zawierający objaśnienia zastosowanych w projekcie symboli
2. Schemat ideowy instalacji PWP prezentujący poszczególne elementy instalacji wraz z ich połączeniami oraz powiązanie jej z innymi systemami
3. Rysunki zawierające rozplanowanie urządzeń instalacji PWP, przebieg linii zasilających, sterujących i kontrolnych wraz z czytelnym opisem na rzutach wszystkich charakterystycznych poziomów obiektu budowlanego, w skali 1:100 (dopuszcza się skalę 1:200)
4. Rysunki, rzuty i przekroje, szczegółowo pokazujące specyficzne sposoby montażu urządzeń, elementów lub połączeń instalacji PWP
5. Plan instalacji wielostrefowej PWP dla ekip ratowniczych, przedstawiający na rzucie obiektu budowlanego oraz przekroju obiektu budowlanego w szczególności:
- rozmieszczenie urządzeń PWP zainstalowanych w obiekcie budowlanym i oznaczenie obszaru/strefy objętej działaniem (ochroną) odpowiedniego PWP
- legendę zastosowanych oznaczeń graficznych i literowych
- wskazanie osób lub podmiotów opracowujących plan oraz datę jego opracowania
* Zagadnienie dotyczące obliczeń sprawdzających parametrów elektrycznych instalacji PWP zostało szczegółowo omówione w publikacji pt. „VADEMECUM. Metodyka projektowania oraz odbiorów przeciwpożarowego wyłącznika prądu” [11].
Wymagane dokumenty i znakowanie dla usługi certyfikacji instalacji stosowanej w ochronie przeciwpożarowej. Źródło: opracowanie CNBOP-PIB
Uzgadnianie projektu instalacji PWP przez rzeczoznawcę do spraw zabezpieczeń przeciwpożarowych
Obowiązek uzgadniania projektu urządzenia przeciwpożarowego, w tym m.in. przeciwpożarowego wyłącznika prądu, z rzeczoznawcą do spraw zabezpieczeń przeciwpożarowych pod względem zgodności z wymaganiami ochrony przeciwpożarowej, wynika z art. 6b ustawy o ochronie przeciwpożarowej [2].
Uzgodnienia projektu instalacji PWP (urządzenia przeciwpożarowego) dokonuje się w toku wzajemnej współpracy projektanta urządzenia przeciwpożarowego z rzeczoznawcą do spraw zabezpieczeń przeciwpożarowych, w trakcie sporządzania przez projektanta projektu urządzenia przeciwpożarowego polegającej na:
- konsultacji rozwiązań projektowych w zakresie oceny ich zgodności z wymaganiami ochrony przeciwpożarowej oraz scenariuszem pożarowym (jeżeli został opracowany),
- wymianie uwag i stanowisk w zakresie projektowanej instalacji PWP.
Odcisk pieczęci i podpis rzeczoznawcy do spraw zabezpieczeń przeciwpożarowych, potwierdzające uzgodnienie projektu urządzenia przeciwpożarowego, umieszcza się w części rysunkowej projektu na rzucie pierwszej kondygnacji nadziemnej, a gdy część rysunkowa projektu go nie zawiera, na rzucie najwyższej kondygnacji podziemnej albo na rzucie najniższego charakterystycznego poziomu.
Uwagi do projektu urządzenia przeciwpożarowego umieszcza się w sposób czytelny pod odciskiem pieczęci uzgadniającej projekt urządzenia przeciwpożarowego, a w przypadku braku miejsca – na odwrocie części rysunkowej, dodając pod odciskiem pieczęci uzgadniającej projekt urządzenia przeciwpożarowego adnotację „verte”. Pod uwagami, na odwrocie części rysunkowej, umieszcza się datę, podpis i pieczęć identyfikującą rzeczoznawcę do spraw zabezpieczeń przeciwpożarowych.
Projekt instalacji PWP powinien zawierać część opisową i część rysunkową.
Rzeczoznawca do spraw zabezpieczeń przeciwpożarowych uzgadnia projekt instalacji PWP z wymaganiami ochrony przeciwpożarowej oraz scenariuszem pożarowym, a w szczególności:
- dobór i rozmieszczenie urządzeń PWP w obiekcie budowlanym,
- dobór kabli i zespołów kablowych oraz prowadzenie tras kablowych instalacji PWP w obiekcie budowlanym,
- sposób działania instalacji PWP w obiekcie budowlanym w warunkach normalnych i w przypadku pożaru,
- współdziałanie PWP z innymi systemami przeciwpożarowymi (SSP, SIUP) w obiekcie budowlanym,
- warunki poddawania PWP przeglądom technicznym i czynnościom konserwacyjnym.
Wymagana dokumentacja projektowa (odbiorowa) i eksploatacyjna instalacji PWP
Jak już wspomniano, w planowaniu, projektowaniu i wdrażaniu instalacji bezpieczeństwa szczególną wagę i staranność należy przywiązywać do sporządzanej dokumentacji.
Dokumentacja projektowa i eksploatacyjna instalacji PWP, przekazywana w ramach odbioru instalacji PWP w obiekcie budowlanym, powinna zawierać co najmniej:
- projekt techniczny instalacji PWP uzgodniony z rzeczoznawcą ds. zabezpieczeń przeciwpożarowych,dokumentację techniczno-ruchową PWP,
- karty techniczne (katalogowe) zastosowanych urządzeń i elementów PWP, oprogramowania oraz materiałów instalacyjnych,
- certyfikaty, świadectwa dopuszczenia, deklaracje producenta dla zastosowanych urządzeń i elementów w instalacji PWP (uwaga: wymagane dokumenty można sprawdzić w standardzie CNBOP-PIB dostępnym na stronie https://www.cnbop.pl/wydawnictwa/standardy/wydania-2022/cnbop-pib-0001-2022.pdf),
- kopię zainstalowanego oprogramowania PWP (jeżeli PWP zawiera urządzenia programowalne),
- protokoły testów działania urządzeń i elementów instalacji PWP, tj. urządzeń wykonawczych (UW), urządzeń sygnalizacyjnych (US), urządzeń uruchamiających (UU),
- protokoły pomiarów elektrycznych instalacji PWP,
- książkę pracy PWP, protokoły serwisów i konserwacji PWP,
- instrukcje działania i obsługi PWP,
- instrukcje testowania i konserwacji PWP.
Eksploatacja instalacji PWP w obiekcie budowlanym
Eksploatacja instalacji PWP w obiekcie budowlanym obejmuje przeglądy techniczne i czynności konserwacyjne, które zgodnie z zapisami rozporządzenia Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji w sprawie ochrony przeciwpożarowej budynków, innych obiektów budowlanych i terenów [8] powinny być przeprowadzane w okresach ustalonych przez producenta, nie rzadziej jednak niż raz w roku.
Przeciwpożarowy wyłącznik prądu w obiekcie budowlanym powinien być poddawany przeglądom technicznym i czynnościom konserwacyjnym, zgodnie z zasadami i w sposób określony w dokumentacji techniczno-ruchowej oraz w instrukcjach obsługi, opracowanych przez ich producentów.
Kwalifikacje i kompetencje projektanta, instalatora i konserwatora PWP
Instalacja PWP w obiekcie budowlanym powinna być zaprojektowana, wykonana i poddawana regularnym przeglądom technicznym i czynnościom konserwacyjnym przez wykwalifikowany i kompetentny personel. Projektant instalacji PWP powinien posiadać uprawnienia budowlane do projektowania w specjalności instalacyjnej w zakresie sieci, instalacji i urządzeń elektrycznych i elektroenergetycznych. Wykonawca i konserwator instalacji PWP powinni posiadać świadectwo kwalifikacyjne uprawniające do zajmowania się eksploatacją urządzeń, instalacji i sieci na stanowisku eksploatacji (E), dozoru (D).
Niezależnie od wskazanych wymagań kwalifikacyjnych personelu dotyczących sieci, instalacji i urządzeń elektrycznych i elektroenergetycznych, zapisy ustawy o ochronie przeciwpożarowej [2] w art. 4 ust. 2 określają, iż „Czynności z zakresu ochrony przeciwpożarowej mogą wykonywać osoby posiadające odpowiednie kwalifikacje”. Do czynności tych należy zaliczyć projektowanie, montaż i konserwację urządzeń przeciwpożarowych. Tak więc projektant, instalator i konserwator instalacji urządzeń przeciwpożarowych, tutaj instalacji PWP, powinni posiadać również wiedzę i umiejętności dotyczące instalacji urządzeń przeciwpożarowych w obiektach budowlanych. Specjalistyczne szkolenia z zakresu projektowania, montażu i konserwacji urządzeń przeciwpożarowych w tym instalacji PWP, są prowadzone w uznanych ośrodkach szkoleniowych ochrony przeciwpożarowej, np. CNBOP-PIB. W zakresie kwalifikacji i kompetencji w ochronie przeciwpożarowej prowadzona jest również certyfikacja osób, firm i instalacji.
Certyfikacja instalacji urządzeń przeciwpożarowych w obiektach budowlanych
Certyfikacja instalacji urządzeń przeciwpożarowych w obiektach budowlanych prowadzona przez stronę trzecią tzn. jednostkę certyfikującą usługi w ochronie przeciwpożarowej, np. CNBOP-PIB, to niezależny proces, którego głównym celem jest zapewnienie zaufania wszystkim zainteresowanym stronom, że dostarczony system zabezpieczenia przeciwpożarowego spełnia wyspecyfikowane wymagania, a certyfikowane w ochronie przeciwpożarowej wyroby, urządzenia przeciwpożarowe zostały poprawnie i z wymaganą starannością zaprojektowane, zainstalowane, działają zgodnie ze swoim przeznaczeniem i zamierzonym zakresem stosowania oraz są właściwie utrzymywane (serwisowane i konserwowane).
Proces certyfikacji instalacji urządzenia przeciwpożarowego w obiekcie budowlanym obejmuje następujące czynności:
- weryfikację, ocenę dokumentacji projektowej,
- weryfikację, ocenę wykonania i działania instalacji w obiekcie,
- weryfikację, ocenę eksploatacji instalacji w obiekcie.
Pozytywny wynik procesu certyfikacji instalacji urządzenia przeciwpożarowego w obiekcie budowlanym jest potwierdzany przez Jednostkę Certyfikującą Usługi formalnym dokumentem, tj. Certyfikatem instalacji stosowanej w ochronie przeciwpożarowej oraz umożliwia odpowiednie znakowanie tej instalacji przez jej właściciela lub zarządcę obiektu budowlanego.
Podsumowanie
W cyklu trzech kolejnych artykułów poświęconych PWP eksperci CNBOP-PIB przedstawili najważniejsze informacje, wymagania i podstawy formalne oraz techniczne do wdrażania instalacji PWP w kontekście funkcjonalności istotnych dla tego szczególnego urządzenia przeciwpożarowego, jakim jest przeciwpożarowy wyłącznik prądu. Przyczynkiem do podjęcia tej pracy nad wskazanym cyklem artykułów była tocząca się od wielu lat dyskusja w zakresie stosowania, funkcjonalności, wymagań i podstaw wdrażania instalacji PWP.
W podsumowaniu tej pracy (cyklu trzech artykułów na łamach „elektro.info”) należy podkreślić, iż aktualnie istnieją podstawy do stosowania wyrobów, jakimi są elementy i zestawy PWP, a także określono wymagania dla podmiotów zaangażowanych w planowanie ochrony przeciwpożarowej, projektowanie, montaż i konserwację instalacji PWP. W tym zakresie wskazano między innymi wymagania i kompetencje elektryczne, jak i te w zakresie wiedzy i przygotowania do wykonywania czynności w ochronie przeciwpożarowej.
Należy jednak pamiętać, że przekazane treści nie wyczerpują tego zagadnienia. Jest to materia, podobnie jak cała ochrona przeciwpożarowa, wysoce skomplikowana. Przeciwpożarowy wyłącznik prądu w tym zakresie nie odbiega wyraźnie od innych urządzeń przeciwpożarowych, a może być nawet uznany za bardziej wymagający, ponieważ funkcjonuje na styku wielu systemów, tych przeznaczonych do ochrony przeciwpożarowej i tych, których działanie ma ograniczyć w przypadku pożaru, aby zapewnić strażakom i innym przybyłym na miejsce ratownikom bezpieczeństwo przed możliwością porażenia od uszkodzonej w wyniku pożaru lub innego miejscowego zagrożenia instalacji elektrycznej.
OD REDAKCJIZgodnie z Ustawą o wyrobach budowlanych (Dz.U. z 2021 roku poz. 1213) istnieją cztery równorzędne sposoby wprowadzenia wyrobu budowlanego do obrotu. Trzy zostały określone w art. 5 Ustawy. Natomiast czwarty, dotyczący dopuszczenia do jednostkowego zastosowania, został określony w art. 10 Ustawy (patrz cz. 1 artykułu zamieszczona w „elektro.info” nr 1–2/2023). Ponieważ nie istnieje norma przedmiotowa dotycząca PWP zharmonizowana z rozporządzeniem CPR oraz nie istnieje Europejska Ocena Techniczna, zgodnie z Ustawą o wyrobach budowlanych (Dz.U. z 2021 roku poz. 1213), dopuszczenie do jednostkowego zastosowania będzie możliwe zawsze bez względu na liczbę wydanych certyfikatów stałości właściwości użytkowych na PWP. Często mylone w praktyce wymogi w tym zakresie wynikają z braku wiedzy, że ustawa jest aktem prawnym ważniejszym od rozporządzenia, w tym przypadku Rozporządzenia Ministra Infrastruktury i Budownictwa z dnia 17 listopada 2016 roku w sprawie sposobu deklarowania właściwości użytkowych wyrobów budowlanych oraz sposobu znakowania ich znakiem budowlanym (Dz.U. z 2016 roku poz. 1966 z późniejszymi zmianami). Ponadto PWP jest wyrobem budowlanym, który nie wymaga dopuszczenia do stosowania w ochronie przeciwpożarowej, gdyż nie został wymieniony w Rozporządzeniu Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 20 czerwca 2007 roku w sprawie wykazu wyrobów służących zapewnieniu bezpieczeństwa publicznego lub ochronie zdrowia i życia oraz mienia, a także zasad wydawania dopuszczenia tych wyrobów do użytkowania (Dz.U. z 2007 roku poz. 1002 poz. 143 z późniejszymi zmianami). Natomiast projekt urządzenia przeciwpożarowego, jakim prawnie został nazwany PWP, stanowi część projektu budowlanego lub technicznego instalacji elektrycznych i jak dotąd nie wymaga osobnego opracowania. Jako osobne opracowanie jest wykonywany w sytuacjach wyjątkowych, jedynie w przypadku skomplikowanych obiektów. Publikowany artykuł również pominął ważny element mówiący o tym, że PWP jest urządzeniem elektrycznym i jedynie prawnie został nazwany urządzeniem przeciwpożarowym. Na temat konstruowania PWP w artykule ograniczono się jedynie do informacji, że dobór aparatu wykonawczego został opisany w publikacji [11], podczas gdy w tej publikacji znajduje się całkowity opis zasad konstruowania, dopuszczania i odbiorów PWP. Na uwagę zasługuje również fakt, że Krajowa Ocena Techniczna opracowana przez CNBOP-PIB w kwestii wymagań elektrycznych problem poruszyła jedynie wzmiankowo. Należy mieć świadomość, że bez względu na to, którą drogą pójdzie inwestor w porozumieniu z wykonawcą: zlecenie wykonania PWP firmie posiadającej KCSWU na PWP lub wybranie powszechnego prefabrykatora jako dopuszczenie do jednostkowego zastosowania, konieczne jest opracowanie szczegółowego projektu technicznego, a odpowiedzialność za rozwiązanie wyrób ponosi wyłącznie projektant. Rzeczoznawca ds. zabezpieczeń ppoż., pomimo ważnej funkcji, jaką pełni w procesie uzgadnia projektu, nie posiada uprawnień do narzucania rozwiązań technicznych. Jego rola ogranicza się do sprawdzenia zgodności przedstawianego opracowania z przepisami dotyczącymi ochrony przeciwpożarowej. |
Literatura
- Ustawa z dnia 7 lipca 1994 r. Prawo budowlane (t.j. Dz.U. z 2023 r. poz. 682 z późn. zm.).
- Ustawa z dnia 24 sierpnia 1991 roku o ochronie przeciwpożarowej (t.j. Dz.U. z 2022 r. poz. 2057).
- Rozporządzenie Ministra Klimatu i Środowiska z dnia 1 lipca 2022 r. w sprawie szczegółowych zasad stwierdzania posiadania kwalifikacji przez osoby zajmujące się eksploatacją urządzeń, instalacji i sieci (Dz.U. poz. 1392).
- Rozporządzenie Ministra Rozwoju i Technologii z dnia 20 grudnia 2021 r. w sprawie szczegółowego zakresu i formy dokumentacji projektowej, specyfikacji technicznych wykonania i odbioru robót budowlanych oraz programu funkcjonalno-użytkowego (Dz.U. poz. 2454).
- Rozporządzenie Ministra Rozwoju z dnia 11 września 2020 r. w sprawie szczegółowego zakresu i formy projektu budowlanego (t.j. Dz.U. z 2022 r. poz. 1679).
- Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 17 września 2021 r. w sprawie uzgadniania projektu zagospodarowania działki lub terenu, projektu architektoniczno-budowlanego, projektu technicznego oraz projektu urządzenia przeciwpożarowego pod względem zgodności z wymaganiami ochrony przeciwpożarowej (Dz.U. poz. 1722).
- Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 12 kwietnia 2002 r. w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie (t.j. Dz.U. 2022 poz. 1225).
- Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 7 czerwca 2010 r. w sprawie ochrony przeciwpożarowej budynków, innych obiektów budowlanych i terenów (Dz.U. nr 109 poz. 719 z późn. zm.).
- PN-HD 60364-4-41:2017-09 Instalacje elektryczne niskiego napięcia. Część 4-41: Ochrona dla zapewnienia bezpieczeństwa. Ochrona przed porażeniem elektrycznym.
- PN-HD 60364-5-56:2019-01 Instalacje elektryczne niskiego napięcia. Część 5-56: Dobór i montaż wyposażenia elektrycznego. Instalacje bezpieczeństwa.
- J. Wiatr, M. Orzechowski, P. Musielak, VADEMECUM. Metodyka projektowania oraz odbiorów przeciwpożarowego wyłącznika prądu, Grupa MEDIUM, Warszawa 2022.
- Przeciwpożarowy wyłącznik prądu. Aspekty formalne i praktyczne. Zespół ekspercki CNBOP-PIB, „elektro.info” 1–2/2023.
- Przeciwpożarowy wyłącznik prądu (część 2.). Wybrane aspekty funkcjonalne i badawcze. Zespół ekspercki CNBOP-PIB, „elektro.info" 3/2023.