Nowe przepisy wspierające rozwój fotowoltaiki
Nowe przepisy powinny się przyczynić do dalszego rozwoju fotowoltaiki w budynkach. Fot. Pixabay
W połowie 2023 r. opublikowane zostały ustawy wprowadzające zmiany w Prawie energetycznym [1] i Ustawie o odnawialnych źródłach energii [2]. Dokumenty te zawierają szereg nowych rozwiązań prawnych dotyczących wykorzystania energii wytworzonej w instalacjach PV. Nowe przepisy powinny się przyczynić do dalszego rozwoju fotowoltaiki w budynkach.
W artykule:
|
StreszczenieW 2023 r. znowelizowano przepisy prawne dotyczące wykorzystania energii wytworzonej w instalacjach fotowoltaicznych. W artykule opisano, jak ta nowa sytuacja prawna może wpłynąć na rozwój fotowoltaiki, a także realizację koncepcji energetyki rozproszonej. |
Wymienione dokumenty [1, 2] wprowadzają także przepisy dyrektywy Unii Europejskiej 2019/944 (tzw. dyrektywy rynkowej), która formułuje w dziedzinie energetyki nowe zasady, ukierunkowane na potrzeby konsumenta. Nowe przepisy powinny się przyczynić do dalszego rozwoju fotowoltaiki w budynkach.
Ustawy [1, 2] wprowadzają nowe, rozszerzone możliwości działania dla prosumentów energii odnawialnej oraz nowe formy współpracy i relacji komercyjnych pomiędzy samymi prosumentami, a także prosumentami i dostawcami energii. Poniżej omówiono najważniejsze zmiany prawne.
Prosument lokatorski
Ustawa [2] wprowadza nowe przepisy (art. 4c pkt 11–16) dotyczące budynków mieszkalnych wielorodzinnych spółdzielczych oraz będących własnością wspólnot mieszkaniowych, TBS-ów i in., które posiadają system energii odnawialnej wytwarzający energię elektryczną w mikroinstalacji przyłączonej do sieci poprzez układ pomiarowo-rozliczeniowy w części wspólnej budynku wielolokalowego i w których spełnione są dodatkowo następujące warunki:
- mikroinstalacja jest zlokalizowana na budynku wielolokalowym (np. dach, balkon, elewacja),
- moc mikroinstalacji nie może być większa niż moc przyłączeniowa całego budynku wielolokalowego (części wspólnej i indywidualnych lokali łącznie),
- budynek musi mieć przeważającą funkcję mieszkalną.
W takich przypadkach prosument indywidualny, który wytwarza energię na potrzeby części wspólnej budynku wielolokalowego, będzie mógł (na podstawie złożonego wniosku) zmienić formę rozliczeń za nadwyżki wytworzonej energii stosowaną dla prosumentów na nową, uzyskując prawo do wypłaty wartości nadwyżki energii na swoje konto i stając się tzw. prosumentem lokatorskim.
Rozliczenie energii wytwarzanej przez prosumenta lokatorskiego będzie się składać z dwóch etapów:
- za energię wytworzoną i zużytą w ciągu tej samej godziny prosument indywidualny/lokatorski nie będzie płacił ani wnosił zmiennych opłat związanych z jej dystrybucją, ponieważ stanowić ona będzie tzw. autokonsumpcję;
- nadwyżki godzinowe (czyli powstające w sytuacji, gdy energii wytworzonej w ciągu godziny jest więcej niż zużyto w tym samym czasie) będą przeliczane przez sprzedawcę na depozyt prosumencki po miesięcznej cenie rynkowej (od 1 lipca 2024 r. po cenie godzinowej), a następnie wypłacane w 100% na wskazane konto na koniec danego okresu rozliczeniowego.
Wypłacone środki można przeznaczyć na:
- rozliczenie zobowiązań prosumenta z tytułu zakupu energii elektrycznej;
- obniżenie opłat (np.: fundusz remontowy, energia elektryczna, ciepło, gaz, administracja, sprzątanie) związanych z lokalami mieszkalnymi w budynku, na którym umiejscowiona jest instalacja OZE, i w innych budynkach o przeważającej funkcji mieszkalnej, których części wspólne są zarządzane przez tego prosumenta.
Przepisy te tworzą szczególne warunki prawne dla budynków wielolokalowych, dlatego stosowane jest w ich przypadku określenie „prosument lokatorski”, pomimo że nie występuje ono w ustawach.
Odbiorca aktywny
Zgodnie z ustawą [1] (art. 11 pkt zp i zr) „odbiorca aktywny” to odbiorca końcowy działający indywidualnie lub w grupie, który:
- zużywa wytworzoną we własnym zakresie energię elektryczną, lub
- magazynuje wytworzoną we własnym zakresie energię elektryczną, lub
- sprzedaje wytworzoną we własnym zakresie energię elektryczną, lub
- realizuje przedsięwzięcia służące poprawie efektywności energetycznej, lub
- świadczy usługi systemowe,
pod warunkiem że działalności, o których mowa w punktach b–e, nie stanowią przedmiotu podstawowej działalności gospodarczej tego odbiorcy.
Ustawa stwierdza, że odbiorca aktywny nie może zostać obciążony dyskryminacyjnymi wymaganiami technicznymi, procedurami oraz dodatkowymi opłatami, w tym opłatami sieciowymi nieodzwierciedlającymi kosztów związanych z dostępem do sieci. Jest to umożliwienie odbiorcy energii działalności i zarabiania.
Agregator
Ustawa [1] wprowadza (art. 3 pkt 6e, 6f) możliwość działania „agregatora” – uczestnika rynku energii elektrycznej zajmującego się agregacją, czyli działalnością polegającą na łączeniu wielkości mocy lub energii elektrycznej oferowanej przez odbiorców, wytwórców lub posiadaczy magazynów energii elektrycznej w celu sprzedaży energii elektrycznej oraz świadczenia usług systemowych albo usług elastyczności. Jest to zatem umożliwienie kolejnej nowej formy działalności.
Usługi elastyczności to według ustawy [1] usługi świadczone na rzecz operatora systemu dystrybucyjnego elektroenergetycznego przez agregatorów, odbiorców aktywnych, wytwórców i posiadaczy magazynów energii elektrycznej, których instalacje lub urządzenia są przyłączone do sieci dystrybucyjnej, mające na celu zapewnienie bezpieczeństwa i zwiększenie efektywności rozwoju systemu dystrybucyjnego, w tym zarządzania ograniczeniami sieciowymi w sieci dystrybucyjnej.
Obywatelskie społeczności energetyczne
Ustawa [1] wprowadza (art. 11 pkt od zi do zo) nową formę współpracy różnych podmiotów w zakresie organizowania dostaw i produkcji energii (poza już istniejącymi formami, tj. klastrami i spółdzielniami energetycznymi). Wdrożenie do krajowego prawa podmiotów określanych jako „obywatelskie społeczności energetyczne” to wymóg unijnej dyrektywy w sprawie wspólnotowych zasad rynku wewnętrznego energii elektrycznej (2019/944).
Stworzenie ram prawnych działania obywatelskiej społeczności energetycznej ma na celu umożliwienie odbiorcom końcowym bezpośredniego udziału w wytwarzaniu, zużyciu oraz dzieleniu się energią elektryczną z innymi odbiorcami oraz zapewnienie jej członkom przystępnej cenowo energii. Przedmiotem działalności obywatelskiej społeczności energetycznej może być: wytwarzanie, dystrybucja, sprzedaż, agregacja i magazynowanie energii elektrycznej, a także realizowanie przedsięwzięć służących poprawie efektywności energetycznej oraz świadczenie usług w zakresie ładowania pojazdów elektrycznych swoich członków. Może ona działać w obrębie sieci jednego operatora systemu dystrybucyjnego.
Społeczność energetyczna może się także zajmować: wytwarzaniem, zużywaniem, magazynowaniem lub sprzedażą biogazu, biogazu rolniczego, biomasy i biomasy pochodzenia rolniczego. Jej głównym celem jest zapewnienie korzyści środowiskowych, gospodarczych lub społecznych swoim członkom, udziałowcom albo wspólnikom. Społeczności energetyczne mogą tworzyć grupy obywateli lub innych podmiotów, dla których działalność w sektorze energetycznym nie stanowi przedmiotu podstawowej działalności gospodarczej. Ustawa określa, że obywatelska społeczność energetyczna może prowadzić działalność w formie:
- spółdzielni lub spółdzielni mieszkaniowej,
- wspólnoty mieszkaniowej,
- stowarzyszenia (z wyłączeniem stowarzyszenia zwykłego),
- spółki osobowej (z wyłączeniem spółki partnerskiej),
- spółdzielni rolników.
Partnerski handel energią ze źródeł odnawialnych
Ustawa [1] wprowadza do ustawy [5] nowe przepisy (art. 2a pkt 27.1 oraz art. 3a) umożliwiające sprzedaż energii wytworzonej przez prosumenta energii odnawialnej albo prosumenta zbiorowego energii odnawialnej innym użytkownikom systemu na podstawie umowy określającej w szczególności warunki dotyczące zautomatyzowanego wykonywania transakcji i płatności za nią bezpośrednio między stronami tej umowy albo za pośrednictwem będącego stroną trzecią użytkownika systemu lub spółki prowadzącej giełdę towarową.
Stosuje się tu określenie handel „peer-to-peer” (P2P), czyli „równy z równym”, co należy rozumieć jako zawieranie transakcji pomiędzy dwoma podmiotami będącymi na tym samym poziomie, czyli np. osobami fizycznymi, z których jedna chce kupić energię, a druga ją sprzedać, bez udziału pośredników czy centrali. Koncepcja peer-to-peer stanowi element nowego modelu działania systemu elektroenergetycznego, który opiera się na wymianie energii między dwoma lub większą liczbą „rówieśników”, a w konsekwencji na stałym i krótkoterminowym przełączaniu się odbiorców pomiędzy różnymi dostawcami.
Bezpośrednie linie energetyczne
Ustawa [1] reguluje problemy prawne i techniczne dotyczące budowy i eksploatacji linii energetycznych łączących wytwórcę energii z odbiorcą (z pominięciem sieci dystrybucyjnej) w celu bezpośredniego dostarczania energii elektrycznej do tego odbiorcy (art. 7aa). Zawiera przepisy mające na celu zwiększenie dostępności linii bezpośrednich, które mogą łączyć jednostki wytwarzania energii (w szczególności ze źródeł odnawialnych) bezpośrednio z odbiorcą. Dzięki nim przedsiębiorcy będą mogli w dużo łatwiejszy i tańszy sposób korzystać z OZE, żeby zaspokajać swoje potrzeby energetyczne.
Prawo do umowy z cenami dynamicznymi energii elektrycznej
Ustawa [1] wprowadza także nowy rodzaj umowy (art. 5 pkt 4f) sprzedaży energii elektrycznej, zawartej między sprzedawcą energii elektrycznej a odbiorcą końcowym, odzwierciedlającej wahania cen na rynkach energii elektrycznej i pozwalającej rozliczać prąd według stawek bieżących na rynku energii ustalonych na Towarowej Giełdzie Energii, z minimalną częstotliwością rozliczeń co 15 min. Rozwiązanie to jest szczególnie interesujące dla prosumentów, czyli osób posiadających instalacje fotowoltaiczne lub wiatrowe oraz magazyny energii.
Sprzedawca energii elektrycznej jest zobowiązany do informowania odbiorców końcowych o kosztach, korzyściach i ryzykach związanych z umową zawierającą cenę dynamiczną energii elektrycznej oraz o konieczności zainstalowania licznika zdalnego odczytu w celu skorzystania z możliwości zawarcia takiej umowy.
Porównywarka ofert
W ustawie [1] wprowadzony został (art. 31 pkt g) system informacji o zmieniających się cenach sprzedaży energii, przeznaczony dla odbiorców korzystających z umów z cenami dynamicznymi. Odbiorcy energii elektrycznej w gospodarstwach domowych i mikroprzedsiębiorcy o przewidywanym rocznym zużyciu energii poniżej 100 000 kWh mają mieć dostęp do narzędzia porównywania ofert jej sprzedaży, zwanego „porównywarką ofert”. Będzie ona zawierać informacje o wszystkich ofertach sprzedaży energii elektrycznej, w tym ofertach umów z cenami dynamicznymi energii elektrycznej. Dzięki temu odbiorcy będą mogli w jednym miejscu, online i nieodpłatnie porównać wszystkie dostępne na rynku oferty oraz przeanalizować ich wady i zalety. Porównywarkę ofert będzie prowadził Prezes URE na przeznaczonej do tego celu stronie internetowej. Przepis ten wejdzie w życie 23 sierpnia 2024 r.
Inne nowe przepisy
Ustawy [1] i [2] porządkują i uściślają obowiązujące dotychczas przepisy dotyczące następujących kwestii:
- działanie klastrów energii,
- działanie spółdzielni energetycznych,
- cena sprzedaży energii elektrycznej wytworzonej z odnawialnych źródeł energii,
- możliwość sprzedaży energii odnawialnej na aukcji,
- magazyny energii elektrycznej,
- działalność gospodarcza w zakresie energii odnawialnej,
- instalacje hybrydowe energii odnawialnej.
Podsumowanie
Nowe przepisy znacznie poszerzają możliwości działania prosumentów posiadających instalację fotowoltaiczną, którzy dotychczas nie zajmowali się działalnością komercyjną w energetyce. Mogą się oni łączyć w grupy, sprzedawać sobie nawzajem energię, łączyć się bezpośrednimi liniami energetycznymi, korzystać ze specjalnych form rozliczeń itd. Ta nowa sytuacja prawna powinna się przyczynić do jeszcze większego rozwoju wykorzystania energii słonecznej, a także do postępu w realizacji koncepcji energetyki rozproszonej, w której wytwarzanie energii przez małe jednostki lub obiekty produkcyjne na użytek lokalny zapewnia samowystarczalność energetyczną gospodarstw domowych, a także niezależność od zakłóceń dostaw energii, czyli bezpieczeństwo energetyczne.
Literatura
- Ustawa z dnia 28 lipca 2023 r. o zmianie ustawy Prawo energetyczne oraz niektórych innych ustaw (DzU 2023, poz. 1681).
- Ustawa z dnia 17 sierpnia 2023 r. o zmianie ustawy o odnawialnych źródłach energii oraz niektórych innych ustaw (DzU 2023, poz. 1762).
- Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2019/944 z dnia 5 czerwca 2019 r. w sprawie wspólnych zasad rynku wewnętrznego energii elektrycznej oraz zmieniająca dyrektywę 2012/27/UE (przekształcenie) (Dz.Urz. UE L 158/125 z 14.06.2019).
- Obwieszczenie Marszałka Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 19 maja 2022 r. w sprawie ogłoszenia jednolitego tekstu ustawy – Prawo energetyczne (DzU 2022, poz. 1385).
- Obwieszczenie Marszałka Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 23 czerwca 2022 r. w sprawie ogłoszenia jednolitego tekstu ustawy o odnawialnych źródłach energii (DzU 2022, poz. 1378).
