Zagospodarowanie zużytego sprzętu elektrycznego i elektronicznego w Polsce w świetle nowych uregulowań prawnych (część 2)
arch. redakcji
1 stycznia 2016 r. wchodzi w życie nowa ustawa o zużytym sprzęcie elektrycznym i elektronicznym, którą sejm uchwalił
10 lipca 2015 r. Celem ustawy jest dostosowanie ustawodawstwa polskiego do wymogów unijnych określonych w Dyrektywie 2012/19/UE Parlamentu Europejskiego i Rady z 4 lipca 2012 r. w sprawie zużytego sprzętu elektrycznego i elektronicznego (WEEE) oraz radykalne ograniczenie patologii występujących w systemie gospodarowania zużytym sprzętem elektrycznym i elektronicznym (ZSEE) podczas obecnie obowiązującej ustawy z dnia 29 lipca 2005 r. o ZSEE.
Zobacz także
Farnell Projekty w trudnych warunkach przemysłowych
Zastosowanie skomplikowanych urządzeń elektronicznych i czujników do ulepszania i rozszerzania procesów produkcji, obróbki skrawaniem i procesów produkcyjnych w zastosowaniach przemysłowych jest możliwe...
Zastosowanie skomplikowanych urządzeń elektronicznych i czujników do ulepszania i rozszerzania procesów produkcji, obróbki skrawaniem i procesów produkcyjnych w zastosowaniach przemysłowych jest możliwe tylko wtedy, gdy wszystkie komponenty przetrwają w trudnym środowisku. Systemy muszą wytrzymywać gorące, wilgotne i trudne warunki oraz niszczące pola elektryczne i magnetyczne. Specyficzne warunki środowiskowe, w których produkt jest używany, wpływają na jego specyfikacje. Takie specyfikacje należy...
mgr inż. Marcin Orzechowski Wpływ temperatury na bezpieczeństwo eksploatacji rozdzielnic niskiego napięcia (część 2.)
Kontynuując cykl poświęcony rozdzielnicom niskiego napięcia (a dokładnie połączeniom wewnętrznym w rozdzielnicach niskich napięć [9], [10], [11], [12] oraz [13]), tym razem autor zajął się zagadnieniem...
Kontynuując cykl poświęcony rozdzielnicom niskiego napięcia (a dokładnie połączeniom wewnętrznym w rozdzielnicach niskich napięć [9], [10], [11], [12] oraz [13]), tym razem autor zajął się zagadnieniem temperatury wewnątrz rozdzielnicy nn. W kolejnej części artykułu przedstawiamy praktyczne przykłady, które wyjaśnią problem wpływu temperatury na pracę wyposażenia rozdzielnicy oraz przyłączonych przewodów i kabli.
mgr inż. Paweł Jasiński, mgr inż. Piotr Jasiński, dr inż. Waldemar Jasiński Kontrola rezystancji izolacji w instalacjach
Systematyczne kontrole stanu izolacji urządzeń i instalacji elektrycznych mogą zapobiec niebezpiecznym dla życia i zdrowia wypadkom oraz w przyszłości ograniczyć koszty związane z usuwaniem awarii. Cykliczne...
Systematyczne kontrole stanu izolacji urządzeń i instalacji elektrycznych mogą zapobiec niebezpiecznym dla życia i zdrowia wypadkom oraz w przyszłości ograniczyć koszty związane z usuwaniem awarii. Cykliczne pomiary izolacji pomagają w wykryciu pogarszającego się stanu ochrony zarówno przeciwporażeniowej, jak i pożarowej. Głównym zadaniem kontroli stanu izolacji przewodów instalacji oraz urządzeń elektrycznych jest wykrycie jej uszkodzeń, a tym samym możliwość zapobiegania zwarciom, które mogą być...
Zasady funkcjonowania systemu gospodarowania sprzętem elektrycznym i elektronicznym oraz zużytym sprzętem
W ustawie o ZSEE z dnia 10 lipca 2015 roku [10] zmieniono klasyfikację grup sprzętu. Zrezygnowano z dotychczasowych 10 grup sprzętu, zastępując je sześcioma i tym samym dostosowując je do procesów, jakimi muszą zostać poddane.
W załączniku nr 6 ustawy [10] wymieniono numery i nazwy sprzętu oraz przykładowe rodzaje sprzętu należącego do grup sprzętu, do których stosuje się przepisy ustawy od dnia jej wejścia w życie, tj. od 1 stycznia 2016 r. do 31 grudnia 2017 r. Numery i nazwy grup sprzętu, dla których przepisy ustawy stosuje się do 31 grudnia 2017 r. są następujące:
- Wielkogabarytowe urządzenia gospodarstwa domowego;
- Małogabarytowe urządzenia gospodarstwa domowego;
- Sprzęt informatyczny i telekomunikacyjny;
- Sprzęt konsumencki i panele fotowoltaiczne;
- Sprzęt oświetleniowy;
- Narzędzia elektryczne i elektroniczne, z wyjątkiem wielkogabarytowych stacjonarnych narzędzi przemysłowych;
- Zabawki, sprzęt rekreacyjny i sportowy;
- Wyroby medyczne, z wyjątkiem wszelkich wyrobów wszczepionych i zainfekowanych;
- Przyrządy do monitorowania i kontroli;
- Automaty wydające.
Od 1 stycznia 2018 r. zgodnie z załącznikiem nr 1 do ustawy [10] zużyty sprzęt należy przyporządkować do jednej z sześciu grup. Numery i nazwy grup sprzętu, które stosuje się od 1 stycznia 2018 r., oraz jego przykłady przedstawiono poniżej:
- Sprzęt działający na zasadzie wymiany temperatury (chłodziarki, zamrażarki, sprzęt automatycznie wydający produkty chłodzone, sprzęt klimatyzacyjny, sprzęt do osuszania, pompy ciepła, grzejniki zawierające olej i inny sprzęt działający na zasadzie wymiany temperatury stosujący do celów wymiany temperatury płyny inne niż woda).
- Ekrany, monitory i sprzęt zawierający ekrany o powierzchni większej niż 100 cm 2(ekrany, odbiorniki telewizyjne, cyfrowe ramki LCD do zdję?, monitory, laptopy, notebooki).
- Lampy (proste lampy fluorescencyjne, kompaktowe lampy fluorescencyjne, lampy fluorescencyjne, wysokoprężne lampy wyładowcze, w tym ciśnieniowe lampy sodowe i lampy metalohalogenkowe, niskoprężne lampy sodowe, diody elektroluminescencyjne).
- Sprzęt wielkogabarytowy, którego którykolwiek z zewnętrznych wymiarów przekracza 50 cm (pralki, suszarki do odzieży, zmywarki, kuchenki, piekarniki elektryczne, elektryczne płyty grzejne, oprawy oświetleniowe, sprzęt do odtwarzania dźwięku lub obrazu, sprzęt muzyczny, z wyjątkiem organów piszczałkowych zainstalowanych w kościołach, urządzenia używane do dziania i tkania, komputery wielkogabarytowe – mainframe, drukarki wielkogabarytowe, sprzęt kopiujący, wielkogabarytowe automaty uruchamiane monetą, wielkogabarytowe wyroby medyczne, wielkogabarytowe przyrządy do monitorowania i kontroli, wielkogabarytowe urządzenia automatycznie wydające produkty i pieniądze, panele fotowoltaiczne).
- Sprzęt małogabarytowy, którego żaden z zewnętrznych wymiarów nie przekracza 50 cm (odkurzacze, zamiatacze do dywanów, urządzenia do szycia, oprawy oświetleniowe, kuchenki mikrofalowe, sprzęt wentylujący, żelazka, tostery, noże elektryczne, czajniki elektryczne, zegary i zegarki, golarki elektryczne, wagi, urządzenia do pielęgnacji włosów i ciała, kalkulatory, odbiorniki radiowe, kamery wideo, sprzęt wideo, sprzęt hi-fi, instrumenty muzyczne, sprzęt do odtwarzania dźwięku lub obrazu, elektryczne lub elektroniczne zabawki, sprzęt sportowy, komputery rowerowe, do nurkowania, biegania, wiosłowania itd., czujniki dymu, regulatory ciepła, termostaty, małogabarytowe narzędzia elektryczne i elektroniczne, małogabarytowe wyroby medyczne, małogabarytowe przyrządy do monitorowania i kontroli, małogabarytowe urządzenia automatycznie wydające produkty, mały sprzęt ze zintegrowanymi panelami fotowoltaicznymi).
- Małogabarytowy sprzęt informatyczny i telekomunikacyjny, którego żaden z zewnętrznych wymiarów nie przekracza 50 cm (telefony komórkowe, GPS, kalkulatory kieszonkowe, routery, komputery osobiste, drukarki, telefony).
Nowy podział ma przede wszystkim na celu połączenie w osobne grupy produktów, których koszt zebrania i przetworzenia jest podobny. Znosi ponadto dotychczasowy podział na grupy produktów podobnych pod względem rynkowym, co powodowało, że w jednej grupie produktowej były urządzenia bardzo różniące się pod tym względem, na przykład pralki (niski koszt przetworzenia) i lodówki (wysoki koszt przetworzenia). Rozliczanie według takich grup sprawiało, że dokonywano zbiórki przede wszystkim urządzeń o najniższym koszcie przetworzenia, natomiast te o wysokim koszcie trafiały na składowiska lub były przetwarzane nielegalnie w sposób niezgodny z przepisami i szkodliwy dla środowiska.
W ustawie [10] znajdują się przepisy odnoszące się do przemieszczania używanego sprzętu z terytorium kraju na terytorium innego niż Polska państwa członkowskiego lub państwa niebędącego państwem członkowskim, chodziło przede wszystkim o ograniczenie przemieszczania zużytego sprzętu jako sprzętu używanego, ale sprawnego. W tym celu wprowadzono obowiązek dla posiadacza przemieszczanego używanego sprzętu stosownych dokumentów potwierdzających, że jest to transport produktów, a nie odpadów.
Transportujący używany sprzęt: w ramach napraw gwarancyjnych do wprowadzających sprzęt lub osób działających na ich zlecenie bądź przeznaczony do profesjonalnego użytku do wprowadzających lub osób działających na ich zlecenie w celu analizy przyczyn jego awarii na podstawie ważnej umowy oraz w sytuacji, gdy taka analiza może być przeprowadzona jedynie przez wprowadzającego sprzęt lub osoby działające na ich zlecenie, jest obowiązany do posiadania dokumentu transportowego – listu przewozowego oraz oświadczenia wskazującego na jego odpowiedzialność związaną z przemieszczaniem tego sprzętu.
Wprowadzający do obrotu sprzęt przeznaczony dla gospodarstw domowych wnosi zabezpieczenie finansowe w postaci depozytu wpłacanego na odrębny rachunek bankowy właściwego urzędu marszałkowskiego prowadzonego w Banku Gospodarstwa Krajowego, a nie jak dotychczas na rachunek bankowy Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej. Marszałek województwa (dotychczas GIOŚ), dokonuje rozliczenia zabezpieczenia finansowego i orzeka na tej podstawie w drodze decyzji o przeznaczeniu środków pochodzących z zabezpieczenia finansowego na poczet pokrycia opłaty produktowej bądź o zwrocie wniesionego zabezpieczenia finansowego lub o zwrocie różnicy między środkami należnymi z zabezpieczenia finansowego a należną opłata produktową.
Uwzględniono również w ustawie [10] możliwość zwrotu środków finansowych wprowadzającym sprzęt w przypadku wywiezienia go z terytorium kraju, ponieważ przy ustalaniu masy sprzętu wprowadzonego do obrotu nie uwzględnia się masy tego sprzętu na podstawie dokumentów potwierdzających wywóz z kraju w tym samym roku kalendarzowym, w którym sprzęt został wprowadzony do obrotu. Takie rozwiązanie pozwoliło na uniknięcie podwójnego obciążania wprowadzających sprzęt opłatami przy sprzedaży sprzętu za granicą.
Nowe definicje dostosowane do definicji określonych w dyrektywie 2012/19/UE
Do ustawy [10] przeniesiono niektóre definicje z ustawy z dnia 29 lipca 2005 r. [8], niektóre zmieniono oraz wprowadzono nowe wymienione w dyrektywie, w szczególności dotyczące:
- wprowadzającego sprzęt,
- dystrybutora,
- autoryzowanego przedstawiciela,
- producenta,
- wielkogabarytowych stacjonarnych narzędzi przemysłowych,
- usunięcia,
- wielkogabarytowej stałej instalacji itp.
W ustawie [10] określono zadania poszczególnych podmiotów biorących udział w funkcjonowaniu systemu gospodarowania ZSEE, w szczególności dla:
a) wprowadzającego sprzęt;
W dyrektywie 2012/19/UE [3] doprecyzowano definicję wprowadzającego sprzęt w danym państwie członkowskim UE, w zależności od tego, czy ma siedzibę na terytorium danego kraju, na którego rynek wprowadza dany sprzęt do obrotu, czy też posiada siedzibę w innym kraju niż ten, na który wprowadza sprzęt do obrotu. Zgodnie z tymi wytycznymi w nowej ustawie [10] ustanowiono dla wprowadzającego sprzęt niemającego siedziby na terenie Polski obowiązek ustanowienia autoryzowanego przedstawiciela, do którego stosuje się przepisy ustawy dotyczące wprowadzającego sprzęt.
Do 31 grudnia 2015 r. wprowadzający sprzęt, który wprowadza do obrotu sprzęt przeznaczony dla gospodarstw domowych jest obowiązany do osiągnięcia minimalnego rocznego poziomu zbierania zużytego sprzętu w wysokości nie mniejszej niż 35% średniorocznej masy sprzętu wprowadzanego do obrotu we wszystkich grupach, określonych w załączniku nr 6 do ustawy [10] za wyjątkiem grupy nr 5 – sprzęt oświetleniowy, gdzie poziom w tej grupie ustalono jako nie niższy niż 45%.
Od 1 stycznia 2016 r. do 31 grudnia 2017 r. wprowadzający jest obowiązany do osiągnięcia minimalnych rocznych poziomów zbierania zużytego sprzętu, które wynoszą nie mniej niż 40% średniorocznej masy sprzętu wprowadzanego do obrotu, w przypadku grupy nr 5 – nie mniej niż 50%.
Natomiast od 1 stycznia 2018 r. do 31 grudnia 2020 r. – nie mniej niż 40% średniorocznej masy sprzętu wprowadzonego do obrotu, a w przypadku sprzętu należącego do grupy nr 3 określonej w załączniku nr 1 do ustawy – lamp – nie mniej niż 50% średniorocznej masy sprzętu wprowadzanego do obrotu, a od 1 stycznia 2021 r. – nie mniej niż 65% średniorocznej masy sprzętu wprowadzonego do obrotu albo 85% masy zużytego sprzętu wytworzonego na terytorium kraju.
W ustawie [10] zmieniono również poziomy odzysku i przygotowania do ponownego użycia i recyklingu, co jest spowodowane zmianą liczby grup sprzętu oraz uwzględnieniem w ich wysokości sprzętu do ponownego użycia.
Wprowadzający sprzęt, w okresie od 1 stycznia 2016 r. do 31 grudnia 2017 r. jest obowiązany do osiągnięcia następujących poziomów odzysku oraz przygotowania do ponownego użycia i recyklingu sprzętu dla poszczególnych grup sprzętu, określonych w załączniku nr 6 do ustawy [10], czyli dla 10 grup, tj.:
- dla zużytego sprzętu powstałego ze sprzętu należącego do grupy nr 1 – wielkogabarytowe urządzenia gospodarstwa domowego i do grupy nr 10 – automaty wydające:
a) odzysku – 85% masy zużytego sprzętu,
b) przygotowania do ponownego użycia i recyklingu – 80% masy zużytego sprzętu; - dla sprzętu powstałego ze sprzętu należącego do grupy nr 3 – sprzęt informatyczny i telekomunikacyjny, oraz grupy nr 4 – sprzęt konsumencki i panele fotowoltaiczne:
a) odzysku – 80% masy zużytego sprzętu,
b) przygotowania do ponownego użycia i recyklingu – 70% masy zużytego sprzętu; - dla zużytego sprzętu powstałego ze sprzętu należącego do grupy nr 2 – małogabarytowe urządzenia gospodarstwa domowego oraz do grupy nr 5 – sprzęt oświetleniowy, grupy nr 6 – narzędzia elektryczne i elektroniczne z wyjątkiem wielkogabarytowych stacjonarnych narzędzi przemysłowych, grupy nr 7 – zabawki, sprzęt rekreacyjny i sportowy, grupy nr 8 – wyroby medyczne, z wyjątkiem wszelkich wyrobów wszczepionych i zainfekowanych, grupy nr 9 – przyrządy do monitorowania i kontroli:
a) odzysku – 75% masy zużytego sprzętu,
b) przygotowania do ponownego użycia i recyklingu – 55% masy zużytego sprzętu; - dla zużytych gazowych lamp wyładowczych poziom recyklingu tych lamp w wysokości 80% masy tych zużytych lamp.
Wprowadzający sprzęt od 1 stycznia 2018 r. jest obowiązany do osiągnięcia następujących poziomów odzysku oraz przygotowania do ponownego użycia i recyklingu sprzętu dla 6 grup sprzętu, określonych w załączniku nr 1 do ustawy [10], tj.:
- dla zużytego sprzętu powstałego ze sprzętu należącego do grupy nr 1 – sprzęt działający na zasadzie wymiany temperatury i nr 4 – sprzętu wielkogabarytowego, którego którykolwiek z zewnętrznych wymiarów przekracza 50 cm:
a) odzysku – 85% masy zużytego sprzętu,
b) przygotowania do ponownego użycia i recyklingu – 80% masy zużytego sprzętu; - dla sprzętu powstałego ze sprzętu należącego do grupy nr 2 – ekrany, monitory i sprzęt zawierający ekrany o powierzchni większej niż 100 cm2:
a) odzysku – 80% masy zużytego sprzętu,
b) przygotowania do ponownego użycia i recyklingu – 70% masy zużytego sprzętu; - dla zużytego sprzętu powstałego ze sprzętu należącego do grupy nr 5 – sprzęt małogabarytowy, którego żaden z zewnętrznych wymiarów nie przekracza 50 cm i nr 6 – małogabarytowy sprzęt informatyczny i telekomunikacyjny, którego żaden z zewnętrznych wymiarów nie przekracza 50 cm:
a) odzysku – 75% masy zużytego sprzętu,
b) przygotowania do ponownego użycia i recyklingu – 55% masy zużytego sprzętu; - dla sprzętu powstałego ze sprzętu należącego do grupy nr 3 – lampy, tylko recyklingu w wysokości 80% masy tego zużytego sprzętu.
Poziomy obliczenia rocznego poziomu odzysku oraz poziomu przygotowania do ponownego użycia i recyklingu zużytego sprzętu określa załącznik nr 4 do ustawy [10].
W ustawie [10] zniesiono również obligatoryjne informowanie nabywców sprzętu z chwilą sprzedaży o wysokości kosztów gospodarowania odpadami KGO poprzez wyróżnienie tych kosztów w cenie sprzętu, jeśli wprowadzający sprzęt nie przekazał takich informacji dystrybutorom sprzętu.
a2) organizacji odzysku sprzętu elektrycznego i elektronicznego;
Organizacja odzysku sprzętu elektrycznego i elektronicznego jest spółką akcyjną utworzoną przez producentów, wprowadzających sprzęt, a także reprezentujące ich związki pracodawców lub izby gospodarcze w celu realizacji określonych w ustawie obowiązków wykonywanych na podstawie umów z wprowadzającymi sprzęt.
Przedmiotem działania organizacji odzysku jest działalność związana z organizowaniem, zarządzaniem lub prowadzeniem przedsięwzięć związanych ze zbieraniem, przetwarzaniem, recyklingiem i innymi niż recykling formami odzysku oraz unieszkodliwianiem zużytego sprzętu lub zużytych baterii i akumulatorów lub prowadzenie zbierania tych odpadów oraz prowadzenie publicznych kampanii edukacyjnych.
W ustawie [10] nałożono na organizacje odzysku wymagania dotyczące wdrożenia systemu zarządzania środowiskowego zgodnego z wymaganiami ekozarządzania i audytu (EMAS) lub normą ISO 14001.
Doprecyzowano przepisy związane z finansowaniem kampanii edukacyjnych w zakresie ustalenia wysokości środków przeznaczonych na ten cel – co najmniej 5% przychodów netto uzyskiwanych w tym roku kalendarzowym z przejęcia obowiązków od wprowadzających sprzęt oraz w zakresie ich rozliczenia i w przypadku niewykonania obowiązku związanego z prowadzeniem kampanii edukacyjnych.
Ponadto uściślono, że kapitał zakładowy organizacji odzysku musi wynosić, a nie jak w ustawie z dnia 26 lipca 2005 r. [8] powinien wynosić, co najmniej 5 000 000 zł i w całości należy go pokryć wkładem pieniężnym wpłaconym w całości przed jej wpisem do KRS.
Ponadto rozszerzono dotychczasowe zapisy ustawy z dnia 26 lipca [8] związane z obowiązkiem utrzymania na odrębnym rachunku bankowym w ciągu całego roku kalendarzowego środków pieniężnych w wysokości co najmniej połowy kapitału zakładowego o formę lokaty terminowej lub gwarancji bankowej lub ubezpieczeniowej w tej wysokości.
Nałożono również na organizacje odzysku obowiązek przedstawiania marszałkowi województwa odpowiednich dokumentów poświadczających wykonanie tego obowiązku przez organizacje odzysku. Rozszerzono zapis ustawy z dnia 26 lipca 2005 r. [8] o zachowaniu tajemnicy wszelkich danych przekazywanych organizacji odzysku przez wprowadzających sprzęt o informacje przekazywane przez autoryzowanych przedstawicieli.
b) zbierających zużyty sprzęt elektryczny i elektroniczny;
W ustawie [10] uregulowano problem zbiórki niekompletnego zużytego sprzętu oraz części pochodzących ze zużytego sprzętu poprzez wprowadzenie zakazu zbierania tego sprzętu i części poza następującymi podmiotami: dystrybutorami prowadzącymi jednostki handlu detalicznego o powierzchni sprzedaży wynoszącej co najmniej 400 m2, prowadzącymi zakłady przetwarzania i odbierającymi odpady komunalne od właścicieli nieruchomości lub prowadzących punkty selektywnego zbierania odpadów komunalnych.
Zapisy te mają na celu zminimalizowanie nielegalnego demontażu zużytego sprzętu powodowanego chęcią uzyskania zysku ze sprzedaży odpadów do tzw. „punktów skupu złomu”.
Określona w ustawie [10] definicja „zbierającego zużyty sprzęt” jako podmiotu wykonującego działalność gospodarczą w zakresie zbierania zużytego sprzętu, który posiada decyzję w zakresie gospodarki odpadami zezwalającą na zbieranie zużytego sprzętu, odbiega od definicji podanej w ustawie z dnia 29 lipca 2005 r. o zużytym sprzęcie elektrycznym i elektronicznym [8]. Jest ona dostosowana do zapisów ustawy z dnia 14 grudnia 2012 r. o odpadach [9].
Ponadto przepisy ustawy [10] nałożyły obowiązki na dystrybutorów sprzętu elektrycznego i elektronicznego zapewnienia zwrotu zużytego sprzętu pochodzącego z gospodarstw domowych co najmniej nieodpłatnie w punkcie sprzedaży lub w miejscu dostawy tego sprzętu, o ile zużyty sprzęt jest tego samego rodzaju i pełnił te same funkcje. Ustawa o zużytym sprzęcie elektrycznym i elektronicznym z dnia 10 lipca 2015 r. [10] zobowiąże również dystrybutorów prowadzących jednostki handlu detalicznego o powierzchni handlowej wynoszącej co najmniej 400 m2 do nieodpłatnego przyjęcia zużytego sprzętu pochodzącego z gospodarstw domowych, którego żaden z zewnętrznych wymiarów nie przekracza 25 cm bez konieczności zakupienia przez klienta nowego sprzętu.
Zbierający zużyty sprzęt powinien zachować niezbędne środki ostrożności w celu ochrony zdrowia i bezpieczeństwa pracowników, w związku z tym określono, jakie wymagania w zakresie wyposażenia powinno spełniać miejsce, w którym jest on przechowywany. Również zbiórka tego sprzętu, jak i transport powinny odbywać się w warunkach optymalnych do przygotowania go do ponownego użycia, recyklingu oraz innych niż recykling procesów odzysku, w tym ograniczenia rozprzestrzeniania się niebezpiecznych substancji.
c) przetwarzających zużyty sprzęt elektryczny i elektroniczny;
W ustawie [10] określono obowiązki podmiotów przetwarzających zużyty sprzęt, tj.:
- prowadzących zakłady przetwarzania,
- prowadzących działalność w zakresie recyklingu,
- prowadzących działalność w zakresie innych niż recykling procesów odzysku.
Między innymi obowiązki te dotyczą sporządzania, przekazywania i przechowywania przez te podmioty odpowiednio:
- zaświadczeń o zużytym sprzęcie,
- zaświadczeń potwierdzających recykling oraz
- zaświadczeń potwierdzających inne niż recykling procesy odzysku.
Zaświadczenie o zużytym sprzęcie jest wydawane wprowadzającemu sprzęt, w terminie do dnia 28 lutego każdego roku za poprzedni rok kalendarzowy przez prowadzącego zakład przetwarzania, z którym wiąże go zawarta umowa na demontaż oraz przygotowanie do ponownego użycia zużytego sprzętu, który powstał ze sprzętu należącego do grupy sprzętu, do której należy sprzęt wprowadzony do obrotu przez wprowadzającego sprzęt.
Zaświadczenia potwierdzające recykling oraz zaświadczenia potwierdzające inne niż recykling procesy odzysku są wydawane prowadzącemu zakład przetwarzania w terminie 7 dni od dnia wpływu wniosku o ich wydanie.
Ustawa [10] określa zgodnie z art. 8 ust. 2 dyrektywy 2012/19/UE [3] sposób prowadzenia przez zakład przetwarzania demontażu zużytego sprzętu elektrycznego i elektronicznego. Zgodnie z art. 8 ust. 5 dyrektywy 2012/19/UE [3] do celów ochrony środowiska państwa członkowskie mogą ustanowić minimalne standardy jakości dla przetwarzania zebranego zużytego sprzętu elektrycznego i elektronicznego. Decyzja o wdrożeniu tych postanowień w przepisach krajowych została pozostawiona państwom członkowskim Unii Europejskiej.
Tym samym mając na uwadze, że demontaż oraz przygotowanie do ponownego użycia zużytego sprzętu jest jednym z etapów przetwarzania zużytego sprzętu elektrycznego i elektronicznego należy zaznaczyć, że minimalne standardy przetwarzania zużytego sprzętu mogą być określone w przepisach wydanych na podstawie art. 33 ust. 3 ustawy z dnia 14 grudnia 2012 r. o odpadach [9].
Zgodnie z art. 33 ust. 3 tej ustawy [9], minister właściwy do spraw środowiska może określić, w drodze rozporządzenia, wymagania dla określonych procesów przetwarzania z wyjątkiem składowania odpadów i termicznego przekształcania odpadów oraz wymagania dla odpadów powstających w wyniku tych procesów kierując się zapobieganiem zagrożeniom dla życia lub zdrowia ludzi oraz dla środowiska, a także zapobieganiem nieprawidłowościom przy przetwarzaniu odpadów. Niemniej jednak w ustawie [10] określono wymagania dla zakładów przetwarzania, w szczególności uwzględniając przetwarzanie użytego sprzętu działającego na zasadzie wymiany temperatury.
Biorąc pod uwagę konieczność zapewnienia odpowiednich standardów przetwarzania zużytego sprzętu projektowana ustawa [10] określa obowiązek przeprowadzenia kontroli zakładu przetwarzania przed wydaniem przez organ właściwy decyzji w zakresie gospodarki odpadami. Przedmiotowa decyzja jest wydawana po kontroli przez wojewódzkiego inspektora ochrony środowiska spełnienia minimalnych wymagań dla zakładu przetwarzania oraz innych przepisów ochrony środowiska. Po kontroli wojewódzki inspektor ochrony środowiska wydaje postanowienie w przedmiocie spełnienia minimalnych wymagań dla zakładu przetwarzania.
W przypadku wydania postanowienia negatywnie opiniującego spełnienie minimalnych wymagań dla zakładu przetwarzania oraz innych przepisów ochrony środowiska, organ właściwy wydaje decyzję odmowną w zakresie gospodarki odpadami.
d) audytorów przeprowadzających roczne audyty zewnętrzne organizacji odzysku oraz zakładów przetwarzania;
Ustawa [10] wprowadza po raz pierwszy do prawa polskiego obowiązek przeprowadzania rocznego audytu zewnętrznego w organizacji odzysku sprzętu elektrycznego i elektronicznego oraz u prowadzących zakłady przetwarzania.
Audyt przeprowadza akredytowany weryfikator środowiskowy zwany audytorem, w terminie do 30 kwietnia roku następującego po roku kalendarzowym, którego dotyczy. Audyt kończy się podpisaniem przez audytora sprawozdania z przeprowadzonego audytu, sporządzonego na podstawie zebranych dokumentów i dowodów.
Audytora wybiera organizacja odzysku albo prowadzący zakład przetwarzania.
Celem audytu jest sprawdzenie zgodności z przepisami prawa w zakresie ochrony środowiska działalności organizacji odzysku sprzętu elektrycznego i elektronicznego oraz prowadzącego zakład przetwarzania w szczególności w zakresie gospodarowania zużytym sprzętem, w tym procesów przetwarzania prowadzonych w zakładach przetwarzania.
Potrzeba wprowadzenia audytów zewnętrznych wynikała ze sprawdzenia wiarygodności informacji w dokumentach objętych audytem. Przepisy ustawy [10] precyzują zakres kontroli objętej audytem organizacji odzysku oraz zakładu przetwarzania.
Obowiązki przedsiębiorców
Wprowadzający sprzęt, autoryzowani przedstawiciele, zbierający zużyty sprzęt, prowadzący zakład przetwarzania, prowadzący działalność w zakresie recyklingu, prowadzący działalność w zakresie innych niż recykling procesów odzysku oraz organizacja odzysku sprzętu elektrycznego i elektronicznego są obowiązani do sporządzenia rocznego sprawozdania na zasadach i w trybie określonych w dziale V rozdziale 2 ustawy z dnia 14 grudnia 2012 r. o odpadach [9] oraz do wpisania się do rejestru prowadzonego na podstawie art. 49 tej ustawy [9].
Przepisy art. 16 dyrektywy 2012/19/UE [3] wskazują na harmonizację rejestrów prowadzonych w państwach członkowskich UE pod względem zawartości, formatu oraz częstotliwości przekazywania informacji przez przedsiębiorców wprowadzających sprzęt do krajowych rejestrów.
Ustawa [10] nie reguluje materii związanej z prowadzeniem rejestru dla podmiotów prowadzących działalność gospodarczą objętą jej zakresem, ponieważ została ona określona w ustawie z dnia 14 grudnia 2012 r. o odpadach [9]. Zgodnie z art. 49 tej ustawy [9], marszałek województwa prowadzi rejestr podmiotów wprowadzających produkty, produkty w opakowaniach i gospodarujących odpadami.
Rejestr jest prowadzony w systemie teleinformatycznym i umożliwia wpisywanym do niego podmiotom wprowadzanie informacji odzwierciedlających ich działalność w formie elektronicznej (online). Ponadto zmiana ustawy z dnia 14 grudnia 2012 r. o odpadach [9] zakłada, że w rejestrze udostępnione będą odnośniki do stron internetowych rejestrów prowadzonych w innych państwach członkowskich Unii Europejskiej w celu ułatwienia rejestracji wprowadzającym sprzęt oraz autoryzowanym przedstawicielom w całej Unii Europejskiej.
Obecnie przedsiębiorcy objęci ustawą [10] poza nową grupą, jaką stanowią autoryzowani przedstawiciele, są wpisywani, do czasu utworzenia rejestru, o którym mowa w art. 49 ustawy z dnia 14 grudnia 2012 r. o odpadach [9], do rejestru prowadzonego przez Głównego Inspektora Ochrony Środowiska na podstawie przepisów ustawy z dnia 29 lipca 2005 r. o zużytym sprzęcie elektrycznym i elektronicznym [8], obowiązujących przed dniem wejścia w życie ustawy z dnia 14 grudnia 2012 r. o odpadach [9].
Przepisy przejściowe w ustawie warunkują natomiast, że do czasu utworzenia rejestru podmiot będący autoryzowanym przedstawicielem również będzie wpisywany do rejestru prowadzonego przez Głównego Inspektora Ochrony Środowiska.
Ustawa [10] stanowi, że wojewódzki inspektor ochrony środowiska co najmniej raz w roku przeprowadza kontrolę zakładu przetwarzania oraz sporządza i przekazuje Głównemu Inspektorowi Ochrony Środowiska w terminie do 15 lutego za poprzedni rok kalendarzowy zbiorczą informację o wynikach kontroli przeprowadzonych w poprzednim roku kalendarzowym.
Kontrolę przestrzegania przez sprzedawców detalicznych i sprzedawców hurtowych przepisów sprawuje Inspekcja Handlowa. Natomiast Główny Inspektor Ochrony Środowiska będzie sporządzać i przekazywać co roku ministrowi właściwemu do spraw środowiska raport o funkcjonowaniu systemu gospodarki zużytym sprzętem. Zgodnie z postanowieniami dyrektywy 2012/19/UE [3] w ustawie zapisano, że minister właściwy do spraw środowiska sporządza i przekazuje Komisji Europejskiej sprawozdanie o wykonywaniu ustawy zawierające w szczególności informacje o:
- masie sprzętu wprowadzonego do obrotu wraz z nazwą grupy sprzętu,
- masie zebranego,
- masie zużytego sprzętu przygotowanego do ponownego użycia i poddanego recyklingowi oraz innym niż recykling procesom odzysku,
- masie wywiezionych z terytorium kraju odpadów powstałych ze zużytego sprzętu.
Sprawozdanie jest przekazywane Komisji Europejskiej co trzy lata, w terminie 9 miesięcy od końca trzyletniego okresu, którego dotyczy.
W ustawie [10] zostały zamieszczone regulacje dotyczące przepisów karnych i administracyjnych kar pieniężnych. Zmieniono dotychczasowy reżim odpowiedzialności za naruszenie przepisów ustawy z dnia 29 lipca 2005 r. o zużytym sprzęcie elektrycznym i elektronicznym [8].
Za naruszenia przepisów, za które w ustawie z dnia 29 lipca 2005 r. groziła kara grzywny, w nowej ustawie [10] przewidziano administracyjne kary pieniężne. W ustawie przewiduje się za poszczególne naruszenia administracyjne kary pieniężne w wysokości od 5000 zł do 500 000 zł oraz do 1 000 000 zł za brak przeprowadzenia przez organizację odzysku sprzętu elektrycznego i elektronicznego publicznych kampanii edukacyjnych.
Wnioski
W celu wyeliminowania występujących patologii w gospodarowaniu zużytym sprzętem elektrycznym i elektronicznym w Polsce pod rządami ustawy z dnia 29 lipca 2005 r. w nowej ustawie z dnia 10 lipca 2015 r., przyjęto między innymi następujące rozwiązania:
- wprowadzono zmianę sposobu rozliczania zbieranego sprzętu – zastąpiono grupy produktowe zróżnicowane pod względem kosztów przetwarzania grupami kosztowymi, których koszt zebrania i przetwarzania jest zbliżony, co ma zapobiec występującym dotychczasowym nieprawidłowościom w tym obszarze funkcjonowania ustawy z 2005 r.,
- określono obowiązki gmin w ramach systemu gospodarowania ZSEE,
- zdefiniowano jednoznacznie podmioty uczestniczące w tym systemie, wprowadzając nowe, np. autoryzowanych przedstawicieli, oraz sformułowano wymagania jakie muszą spełniać, aby wykonywać działalność uregulowaną ustawą,
- aby przeciwdziałać kreowaniu fałszywych dokumentów przez organizacje odzysku i prowadzących zakłady przetwarzania objęto je specjalnym nadzorem, tzn. obowiązkowym corocznym audytem zewnętrznym, który ma za zadanie sprawdzić wiarygodność danych zawartych w dokumentach objętych audytem,
- uregulowano kwestie wydawania zezwoleń na prowadzenie określonej działalności przez zakłady przetwarzania w szczególności konieczności przeprowadzenia kontroli w zakresie rzeczywistych możliwości technicznych i technologicznych podmiotów ubiegających się o zezwolenie – dotychczas wystarczyła tylko deklaracja przedsiębiorcy, że posiada odpowiednie technologie,
- postawiono na kształtowanie świadomości konsumentów, ponieważ w Polsce mają oni małą wiedzę na temat zagrożeń związanych z nieodpowiednim demontażem i przetwarzaniem zużytego sprzętu elektrycznego i elektronicznego poprzez nałożenie obowiązku prowadzenia kampanii edukacyjnych i dokładnego sprecyzowania wysokości środków pieniężnych, które mają być przeznaczone na ten cel,
- pozbawiono tzw. „punkty skupu złomu” możliwości zbierania i demontażu niekompletnego zużytego sprzętu,
- ograniczono nielegalny transport odpadów deklarowanych jako sprawny sprzęt,
- wzmocniono pozycje organów kontrolnych poprzez wyposażenie ich w skuteczne instrumenty nadzoru,
- wprowadzenie rejestru, o którym jest mowa w art 49 ustawy z dnia 14 grudnia 2012 roku o odpadach [9], umożliwi wprowadzenie monitoringu online przepływów ZSEE we wszystkich podmiotach uczestniczących w systemie gospodarki ZSEE i na bieżąco pozwoli eliminować nieprawidłowości.
Nowa ustawa przede wszystkim powinna zapewnić stworzenie skutecznego systemu zbiórki ZSEE, ponieważ efektywna zbiórka jest postawą wypełnienia przez Polskę zarówno zobowiązań unijnych, jak i troski o środowisko naturalne i zdrowie obywateli. Wprowadzenie mechanizmu depozytu miało zapewnić skuteczne osiąganie coraz wyższych poziomów zbiórki bez wzrostu łącznych kosztów i spowodować przede wszystkim wzrost świadomości konsumentów poprzez czynne włączenie ich w system zarządzania ZSEE. Jednakże to rozwiązanie nie zostało w niej uwzględnione a jedynie oddziaływania poprzez mechanizmy kontrolne. Jaki przyniesie to efekt, można będzie to zauważyć w niedalekiej przyszłości, ustawa wchodzi bowiem w życie z dniem 1 stycznia 2016 r.
Literatura
- Dąbrowska-Kauf G., Efektywność zagospodarowania zużytego sprzętu elektrycznego i elektronicznego (część 1), elektro. info, 3/2014
- Dąbrowska-Kauf G., Efektywność zagospodarowania zużytego sprzętu elektrycznego i elektronicznego (część 2), elektro.info, 5/2014
- Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2012/19/UE z dnia 4 lipca 2012 r. w sprawie zużytego sprzętu elektrycznego i elektronicznego (WEEE). Dz.Urz. UE L 197/38.
- Raport, Najważniejsze wydarzenia na rynku zużytego sprzętu elektrycznego i elektronicznego (ZSEE) w okresie ostatnich dwunastu miesięcy, IBnGR, Warszawa, marzec 2010 r. ( aktualizacja maj 2011r.)
- Raport, rynku ZSEE, PwC, Warszawa, kwiecień 2014 r.
- Raport pod red. Hausner J., Polityka surowcowa Polski, Fundacja GAP, Krak, marzec 2015 r.
- Raport pod red. Surdeja A., O skutecznym zagospodarowaniu elektroodpadów, Centrum im. Adama Smitha, Warszawa, maj 2015 r.
- Ustawa z dnia 29 lipca 2005 r. o zużytym sprzęcie elektrycznym (Dz.U. z 2013 r. poz. 1155, z późn. zm.)
- Ustawa z dnia 14 grudnia 2012 r. o odpadach (Dz. U. z 2013 r. poz. 21, z późn. zm.)10. Ustawa z dnia 10 lipca 2015 r. o zużytym sprzęcie elektrycznym (Tekst ustawy przekazany do Senatu zgodnie z art. 52 regulaminu Sejmu).