Oświetlenie awaryjne w świetle normy PN-EN 60598-2-22:2015-01 P - klasyfikacja opraw i wybrane badania (część 1)
Emergency lighting in the standard PN‑EN 60598-2-22: 2015-01 P – classification of luminaires and selected tests. 1
Artykuł przybliża wybrane wymagania dla oświetlenia awaryjnego, które znajdują się w normie PN-EN 60598-2-22:2015-01 P. Rys. redakcja EI
Wymagania stawiane instalacjom oświetlenia awaryjnego precyzuje Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 12 kwietnia 2002 r. w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie (tekst jednolity DzU z 2015 r., poz. 1422).
Zobacz także
leroymerlin.pl Barwa światła, liczba lampek, długość łańcucha... Sprawdź, czym kierować się przy wyborze zewnętrznych lampek choinkowych
Dekoracyjne sople, migoczące figurki, kolorowe sznurki oplatające drzewka… Nastrojowe oświetlenie to jeden z ważniejszych elementów Bożego Narodzenia. Wyjątkowy klimat świąt można również stworzyć w ogrodzie...
Dekoracyjne sople, migoczące figurki, kolorowe sznurki oplatające drzewka… Nastrojowe oświetlenie to jeden z ważniejszych elementów Bożego Narodzenia. Wyjątkowy klimat świąt można również stworzyć w ogrodzie lub przy wejściu do domu. Wystarczy wybrać odpowiednie lampki. Które z nich sprawdzą się na zewnątrz? Poniżej przydatne wskazówki.
V-TAC Poland Sp. z o.o. Oszczędne, ekologiczne i z długą żywotnością - oświetlenie LEDowe z mechanizmem Long Life
Oświetlenie odgrywa kluczową rolę w naszym codziennym życiu, zarówno w domu, jak i w miejscach publicznych czy przemysłowych. Tradycyjne żarówki, zwłaszcza te oparte na technologii żarzenia, były dominującym...
Oświetlenie odgrywa kluczową rolę w naszym codziennym życiu, zarówno w domu, jak i w miejscach publicznych czy przemysłowych. Tradycyjne żarówki, zwłaszcza te oparte na technologii żarzenia, były dominującym źródłem światła przez wiele lat. Jednak wraz z postępem technologicznym i wzrostem świadomości ekologicznej, coraz więcej osób zwraca uwagę na oświetlenie LEDowe, które charakteryzuje się nie tylko oszczędnością energii, ale także ekologicznością i długą żywotnością. Jednym z ciekawych rozwiązań...
BOTLAND Czujnik światła kolorowego - pomoc w wyborze specjalistycznego urządzenia
Czujniki światła to urządzenia wykorzystywane w wielu miejscach i sytuacjach. Są niezastąpione w trakcie obsługi budynków o dużej powierzchni, których funkcjonowanie nadzoruje automatyka budynkowa. Wówczas,...
Czujniki światła to urządzenia wykorzystywane w wielu miejscach i sytuacjach. Są niezastąpione w trakcie obsługi budynków o dużej powierzchni, których funkcjonowanie nadzoruje automatyka budynkowa. Wówczas, dysponowanie odpowiednim czujnikiem może być kluczowe w udzielaniu dostępu, załączaniu włączników, uruchamianiu systemów osłonowych lub inicjowaniu innych działań. Czujniki nastawione na detekcję światła o określonej barwie znajdują natomiast wykorzystanie przy różnych procesach produkcyjnych...
Zgodnie z § 181 ust. 7 oraz załącznikiem nr 1 do rozporządzenia oprawy oświetleniowe oraz instalacje oświetlenia awaryjnego należy konstruować i wykonywać zgodnie z Polskimi Normami [1, 2], tj. PN-EN 1838:2005 P Zastosowania oświetlenia. Oświetlenie awaryjne*), PN-EN 50172:2005 P Systemy awaryjnego oświetlenia ewakuacyjnego, PN-IEC 60364-5-56:1999 P zastąpionej PN-HD 60364-5-56:2010P Instalacje elektryczne w obiektach budowlanych. Dobór i montaż wyposażenia elektrycznego. Instalacje bezpieczeństwa.
*) Dostępna jest norma PN-EN 1838:2013-11 wersja angielska, która zastępuje normę PN-EN 1838:2005P. Zgodnie z Ustawą o normalizacji nie jest przeznaczona do obowiązkowego stosowania. W przepisach prawnych, w tym w rozporządzeniach, może być przywołana wyłącznie norma opublikowana w języku polskim, która w takim przypadku staje się normą do obowiązkowego stosowania.
W artykule:• Norma PN-EN 60598-2-22:2015-01 P• Wymagania ogólne dotyczące badań • Pomiary luminancji • Klasyfikacja opraw oświetleniowych |
W normie PN-EN 1838:2005 P podano postanowienia dotyczące oświetlenia dróg ewakuacyjnych i znaków bezpieczeństwa w miejscach lub obiektach, gdzie takie systemy są wymagane. Określono minimalne postanowienia dla tego rodzaju oświetlenia awaryjnego stosownie do wielkości, typu i przeznaczenia budynku. Postanowienia tej normy odnoszą się do awaryjnego oświetlenia ewakuacyjnego we wszystkich miejscach pracy i budynkach użyteczności publicznej oraz do ogólnie dostępnych dróg w wysokich i wysokościowych budynkach mieszkalnych. Postanowienia dotyczą także oświetlenia zapasowego stosowanego jako awaryjne oświetlenie ewakuacyjne [2, 4].
Norma PN-EN 50172:2005 P zawiera wytyczne dotyczące oświetlenia dróg ewakuacyjnych i znaków bezpieczeństwa w przypadku, gdy zawiedzie normalne zasilanie. Zawiera minimalne wymagania dla tego rodzaju oświetlenia awaryjnego stosownie do wielkości, typu i przeznaczenia budynku. Postanowienia normy odnoszą się do awaryjnego oświetlenia ewakuacyjnego we wszystkich miejscach pracy oraz budynkach otwartych dla publiczności, a także do ogólnie dostępnych dróg w wielopiętrowych budynkach mieszkalnych. Odnosi się to również do oświetlenia zapasowego stosowanego jako awaryjne oświetlenie ewakuacyjne [2, 5].
Jak najefektywniej ogrzewać przestrzeń inteligentnego domu |
|
Systemy grzewcze w inteligentnym budynku mogą przybierać rozmaite formy. Jedną z bardziej skutecznych i ekonomicznych jest nowoczesna instalacja grzewcza na podczerwień. Rozwiązanie sprawdza się zarówno w niewielkich mieszkaniach, jak i dużych domach. Folie grzewcze lub promienniki na podczerwień szybko i efektywnie regulują temperaturę w całym pomieszczeniu. W połączeniu z technologią Smart House, ilość korzyści dodatkowo wzrasta. SPRAWDŹ >> |
Norma PN-EN 50172 nie precyzuje wymagań dotyczących testów automatycznych, lecz stwierdza „Automatyczne systemy testowania oświetlenia awaryjnego powinny być projektowane, konstruowane i instalowane zgodnie z wymaganiami krajowych norm i przepisów” [5]. Wynika stąd konieczność stosowania polskich norm, w tym normy PN-EN 60598‑2-22:2015 P Oprawy oświetleniowe. Część 2-22: Wymagania szczegółowe. Oprawy oświetleniowe do oświetlenia awaryjnego
Norma PN-EN 60598-2-22:2015-01 P
Norma PN-EN 60598-2-22:2015‑01 P opisuje wymagania dotyczące opraw oświetleniowych do oświetlenia awaryjnego, z lampami elektrycznymi zasilanymi z awaryjnych źródeł zasilania o napięciu nieprzekraczającym 1000 V. Norma nie obejmuje skutków nieawaryjnego obniżenia napięcia w oprawach oświetleniowych z wysokoprężnymi lampami wyładowczymi. W normie podano ogólne wymagania dla urządzeń do oświetlenia awaryjnego. W niniejszej części nadal używa się terminu „lampa”, który obejmuje także „źródło(-a) światła” w stosownych przypadkach.
Norma PN-EN 60598-2-22:2015‑01 P podaje definicje różnych typów opraw oświetlenia awaryjnego [3]:
- oprawa awaryjna zasilana ciągle – oprawa oświetleniowa, w której lampy oświetlenia awaryjnego są zasilane przez cały czas gdy wymagane jest stosowanie oświetlenia podstawowego lub awaryjnego,
- oprawa awaryjna zasilana nieciągle – oprawa oświetleniowa, w której lampy oświetlenia awaryjnego są zasilane tylko podczas awarii zasilania oświetlenia podstawowego,
- oprawa awaryjna zespolona – oprawa oświetleniowa zawierająca dwa źródła światła lub więcej, z których co najmniej jedno jest zasilane ze źródła zasilania awaryjnego, a pozostałe ze źródła oświetlenia podstawowego. Oprawa awaryjna zespolona może być zasilana ciągle lub nieciągle.
- oprawa awaryjna z własnym zasilaniem – oprawa oświetleniowa zasilana ciągle lub nieciągle, której wszystkie elementy, takie jak akumulator, źródło światła, moduł sterujący oraz urządzenia testujące i monitorujące, jeśli występują, znajdują się wewnątrz oprawy oświetleniowej lub w jej bezpośrednim sąsiedztwie (to jest w odległości do 1 m długości przewodu elektrycznego),
- oprawa awaryjna zasilana centralnie – oprawa oświetleniowa zasilana ciągle lub nieciągle z centralnego awaryjnego źródła zasilania znajdującego się poza oprawą,
- oprawa awaryjna z własnym zasilaniem, sprzężona – oprawa awaryjna z własnym zasilaniem zasilana ciągle lub nieciągle, a także zapewniająca zasilanie awaryjne oprawie peryferyjnej,
- oprawa awaryjna peryferyjna – oprawa oświetleniowa zasilana ciągle lub nieciągłe, której zasilanie awaryjne pochodzi z powiązanej oprawy awaryjnej z własnym zasilaniem, sprzężonej,
- przenośna oprawa awaryjna z własnym zasilaniem – przenośna oprawa oświetleniowa zapewniająca oświetlenie awaryjne, której wszystkie elementy, takie jak akumulator, żródło(-a) światła, moduł sterujący, przełącznik manualny do włączania lub wyłączania jednej lampy lub większej liczby lamp, a także urządzenia testujące i monitorujące, jeśli występują, znajdują się wewnątrz oprawy oświetleniowej, która może być odłączona od jej modułu bazowego do wykorzystania w trybie awaryjnym,
- znak bezpieczeństwa podświetlony wewnętrznie – oprawa awaryjna z własnym zasilaniem lub zasilana centralnie przewidziana do przekazywania określonego komunikatu dotyczącego bezpieczeństwa uzyskiwanego przez kombinację barw i kształtów geometrycznych – szczegóły podane są w ISO 3864‑1 i ISO 3864-4.
- oprawa awaryjna montowana na oświetleniowym systemie szynoprzewodowym – oprawa oświetlenia awaryjnego zaprojektowana specjalnie do stosowania w systemach szynoprzewodów opraw oświetleniowych,
- zdalna skrzynka awaryjna – skrzynka spełniająca te same wymagania co oprawy awaryjne. Jej celem jest, aby zawierała każdy z komponentów, np. akumulator, urządzenie sterujące itp., które nie będą zamontowane w oprawie awaryjnej.
Dodatkowo zdefiniowanych jest szereg parametrów [3], w tym:
- tryb zdalnej blokady – stan oprawy awaryjnej z własnym zasilaniem, w którym podczas obecności zasilania podstawowego jest ona zablokowana przez zdalne urządzenie i w którym, w przypadku awarii zasilania podstawowego, oprawa oświetleniowa nie przełącza się na tryb awaryjny
- praktyczny awaryjny strumień lampy (PELF) – minimalny strumień świetlny lampy zaobserwowany podczas znamionowego czasu trwania trybu awaryjnego.
PELF = LDL · EBLF
gdzie LDL jest znamionowym strumieniem świetlnym źródła światła i dla wyładowczych źródeł światła jest traktowany jako liczba lumenów przy początkowych obliczeniach oświetlenia po 100 h.
- współczynnik awaryjnego strumienia świetlnego (EBLF) – stosunek awaryjnego strumienia świetlnego lampy zasilanej przez urządzenie awaryjne do strumienia świetlnego z tej samej lampy pracującej z odpowiednim statecznikiem odniesienia przy napięciu znamionowym i częstotliwości znamionowej. Współczynnik awaryjnego strumienia świetlnego jest najmniejszą wartością spośród wartości mierzonych w sposób ciągły, w czasie od wystąpienia awarii zasilania podstawowego aż do końca znamionowego czasu pracy awaryjnej.
Wymagania ogólne dotyczące badań
Norma PN-EN 60598-2-22:2015‑01 P [3] odwołuje się do postanowień IEC 60598-1 w dziale 0.
Badania opisane w każdym odpowiednim dziale IEC 60598-1 powinny być przeprowadzane w kolejności podanej w części IEC 60598-2.
Gdy oprawy awaryjne zespolone są badane zgodnie z wymaganiami niniejszej części normy, badania powinny obejmować te części oprawy oświetleniowej, które są związane z zapewnieniem oświetlenia awaryjnego, przy czym bierze się pod uwagę wpływ wszystkich innych części i komponentów oprawy.
Komponenty i części opraw zaprojektowane do wytwarzania tylko oświetlenia podstawowego należy poddać badaniom zgodnie z wymaganiami odpowiedniej części IEC 60598-2 (na przykład, jeśli oprawa oświetleniowa jest wbudowywana, to należy ją badać zgodnie z wymaganiami części dotyczącej opraw wbudowywanych).
Jeśli niektóre elementy oprawy awaryjnej sąsiadują z główną częścią oprawy (w promieniu 1 m długości kabla), to wszystkie elementy oprawy, łącznie ze środkami wzajemnych połączeń, powinny spełniać odpowiednie wymagania niniejszego dokumentu.
Dodatkowe wymagania dotyczące przenośnych opraw awaryjnych z własnym zasilaniem podane są w załączniku normatywnym E.
Podczas projektowania systemu instalacji oświetlenia awaryjnego zaleca się stosować współczynniki zmniejszające dane znamionowe, odpowiednie dla zastosowania. Współczynniki te są zazwyczaj określone przez odpowiednią normę dotyczącą danego zastosowania.
W odniesieniu do danych fotometrycznych producent powinien udostępnić dane dotyczące przestrzennego rozsyłu światłości niezbędne do obliczania instalacji oświetlenia awaryjnego zgodnie z ISO 30061.
Dane rozsyłu światłości w trybie awaryjnym mogą być podane w kandelach lub w wartościach względnych cd/1000 lm.
- Jeżeli wartości są deklarowane w kandelach, producent powinien podać znamionowy strumień świetlny oprawy awaryjnej pochodzący z tabeli rozsyłu światłości.
- Jeżeli wartości są zadeklarowane w cd/1000 lm, producent powinien również podać praktyczny awaryjny strumień lampy.
- Jeżeli nie określono inaczej, praktyczny awaryjny strumień lampy PELF jest znamionowym strumieniem świetlnym lampy pomnożonym przez EBLF skojarzonego statecznika awaryjnego.
Oprawy awaryjne, podczas pracy w trybie awaryjnym powinny zapewniać co najmniej 50% poziomu deklarowanych przez producenta danych fotometrycznych w czasie 5 s po awarii zasilania podstawowego i pełne znamionowe wartości fotometryczne po 60 s oraz utrzymywać je nieprzerwanie do końca znamionowego czasu pracy awaryjnej.
Oprawy awaryjne przeznaczone do oświetlenia stref wysokiego ryzyka powinny zapewniać 100% zadeklarowanych danych fotometrycznych w czasie 0,5 s po awarii zasilania podstawowego i utrzymywać je nieprzerwanie do końca znamionowego czasu pracy awaryjnej. Zgodność sprawdza się przez pomiar, uwzględniając niezbędne obliczenia tam, gdzie jest to wymagane, oraz następujące warunki badania:
1) dla opraw oświetleniowych z własnym zasilaniem w trybie awaryjnym podczas pracy z wewnętrznych akumulatorów po ich ładowaniu 24 h przy wartości 0,9 minimalnego napięcia znamionowego;
2) dla opraw zasilanych centralnie pomiary dla 5 s i 60 s powinny być wykonane przy maksymalnym napięciu zasilającym i wszystkie inne pomiary przy wartości 0,9 minimalnego znamionowego napięcia zasilającego, po osiągnięciu stabilnych warunków fotometrycznych. Pomiary dla opraw awaryjnych z własnym zasilaniem i opraw awaryjnych zasilanych centralnie powinny zostać przeprowadzone z użyciem nowych lamp, poddanych starzeniu zgodnie z odpowiednią normą dotyczącą lamp w odniesieniu do pomiarów początkowego strumienia świetlnego. Pomiary fotometryczne należy wykonać zgodnie z wymaganiami CIE 121 SP1, biorąc pod uwagę określony rodzaj źródła światła oprawy.
Pomiary luminancji
Zgodnie z normatywnym załącznikiem C normy PN-EN 60598-2‑22:2015-01 P [3] luminancje są mierzone w kierunku prostopadłym do powierzchni na polu o średnicy 10 mm dla każdej barwnej powierzchni znaku.
Minimalna i maksymalna luminancja jest mierzona na powierzchniach, dla każdej barwy barwnego tła jest wyłączona z pomiarów zewnętrzna krawędź o szerokości 10 mm.
Aby określić stosunek luminancji dwóch sąsiadujących barw, pomiary luminancji należy wykonywać w odległości 15 mm od granicy przylegania dwóch barw i po obu stronach tej granicy. Jeżeli średnica barwnego obszaru jest mniejsza niż 30 mm, średnica plamy świetlnej powinna być zmniejszona proporcjonalnie. Rozmiar plamy świetlnej powinien być dobrany do wybranego obszaru i pomiar powinien być wykonywany z jednym rozmiarem plamy świetlnej/szerokością od granicy obszaru do krawędzi plamy.
Wszystkie pomiary natężenia oświetlenia i wszystkie pomiary fotometryczne należy wykonać miernikami skorygowanymi do fotopowej czułości Vl. Pomiary powinny być przeprowadzone zgodnie z załącznikiem C normy ISO 3864-4:2011.
Przez cały czas mierzone wartości nie powinny być mniejsze niż wartości określone w niniejszej normie.
Klasyfikacja opraw oświetleniowych
Oprawy awaryjne powinny być klasyfikowane zgodnie z działem 2 normy IEC 60598-1, z takim wyjątkiem, że wszystkie oprawy awaryjne powinny być klasyfikowane jako odpowiednie do bezpośredniego montażu na powierzchniach normalnie palnych. Oprawy awaryjne powinny być również klasyfikowane zgodnie z załącznikiem normatywnym B normy PN-EN 60598-2-22:2015-01 P [3].
Forma oznaczenia opraw oświetlenia awaryjnego jest następująca:
a) |
b) |
c) |
d) |
Segmenty i pozycje powinny być wypełnione literami i cyframi wskazującymi konstrukcje zgodnie z przeznaczeniem, jak określono w poniższym wykazie:
a) pierwszy segment zawierający jeden znak: Typ:
X – z własnym zasilaniem,
Z – zasilana centralnie.
b) drugi segment zawierający jedną cyfrę: Tryb pracy:
0 – zasilana nieciągle,
1 – zasilana ciągle,
2 – zespolona zasilana nieciągle,
3 – zespolona zasilana ciągle,
4 – sprzężona zasilana nieciągle,
5 – sprzężona zasilana ciągle,
6 – peryferyjna.
c) trzeci segment zawierający możliwych pięć znaków dotyczących urządzenia.
Do uzupełnienia tam, gdzie ma to zastosowanie w czasie instalacji.
A – zawiera urządzenie testujące,
B – zawiera zdalny tryb spoczynkowy,
C – zawiera tryb blokady,
D – oprawa oświetleniowa do stref wysokiego ryzyka,
E – z niewymienialną(-ymi) lampą(-ami) i/lub akumulatorem,
F – urządzenie automatycznego testowania zgodne z IEC 61347-2-7, oznaczane EL-T,
G – wewnętrznie podświetlany znak bezpieczeństwa.
d) czwarty segment zawierający do trzech cyfr: Dla opraw z własnym zasilaniem, aby wskazać minimalny czas pracy awaryjnej, wyrażony w minutach, np.:
10 – aby wskazać czas 10 min,
60 – aby wskazać czas 1 h,
120 – aby wskazać czas 2 h,
180 – aby wskazać czas 3 h.
W odniesieniu do szczegółowych wymagań dotyczących cechowania opraw norma PN-EN 60598-2-22:2015-01 P odnosi się do postanowień działu 3 normy IEC 60598-1 oraz zawiera 20 wymagań, które będą tematem kolejnego artykułu.
Podsumowanie
Artykuł przybliża tylko kilka wymagań, które znajdują się w normie PN-EN 60598-2-22:2015-01 P.
- Zgodnie z informacyjnym załącznikiem D do normy PN-EN 60598-2-22:2015‑01 P zaleca się, aby zabezpieczenie przed przerwaniem oprzewodowania zdalnego sterowania było zapewnione przez właściwą instalację zgodnie z odpowiednimi zasadami jej prowadzenia zawartych w normie IEC 60364-5-56 dotyczącej instalacji bezpieczeństwa.
- Zaleca się, aby obwody instalacji bezpieczeństwa były niezależne od innych obwodów. Oznacza to, że uszkodzenie elektryczne lub jakakolwiek interwencja lub modyfikacja w jednym systemie nie zakłócą prawidłowego działania żadnego z innych obwodów.
- Może okazać się konieczna separacja obwodów za pomocą przegród ognioodpornych, poprowadzenia ich różnymi drogami lub zastosowaniem specjalnych obudów.
- Dodatkowo zaleca się, aby obwody instalacji bezpieczeństwa nie przechodziły przez miejsca narażone na ryzyko pożaru, jeśli nie są one ognioodporne.
- Zaleca się, aby w żadnym przypadku obwody nie przechodziły przez strefy narażone na ryzyko wybuchu.
Warto także zwrócić uwagę na kwestie obiektów inżynierskich, w tym tuneli pod kątem zastosowania oświetlenia awaryjnego.
W Rozporządzeniu Ministra Transportu, Budownictwa i Gospodarki Morskiej z dnia 16 maja 2012 r. zmieniającego rozporządzenie w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać drogowe obiekty inżynierskie i ich usytuowanie (DzU z 2012 r. poz. 608) wprowadzono § 287a stwierdzający, że tunel, który wymaga zastosowania oświetlenia sztucznego, powinien być również wyposażony w:
1) awaryjne oświetlenie zapasowe zapewniające użytkownikom tunelu minimalną widoczność niezbędną do opuszczenia tunelu w ich pojazdach w przypadku awarii zasilania podstawowego,
2) awaryjne oświetlenie ewakuacyjne, takie jak lampy oblicowania ścian tunelu, umieszczone na wysokości nie większej niż 1,5 m, prowadzące w sytuacji zagrożenia poruszających się pieszo użytkowników tunelu do wyjść awaryjnych.
Literatura
- J. Wiatr, Oświetlenie awaryjne w budynkach – wymagania i zasady zasilania. Zeszyty dla elektryków – nr 2. wyd. 2, Dom Wydawniczy Medium, Warszawa 2012.
- K. Kuczyński, Oświetlenie awaryjne – wymagania dla „modernizacji”, „elektro.info” 10/2017 r.
- Norma PN-EN 60598-2-22:2015‑01 P
- Norma PN-EN 1838:2005 P
- Norma PN-EN 50172:2005 P