Projektowanie systemów oświetlenia awaryjnego - zagadnienia wybrane i ostatnie zmiany
Ustawa o ochronie przeciwpożarowej
Przykładowy znak do oznaczenia drogi ewakuacyjnej
K. Kuczyński
Niejednokrotnie zanik oświetlenia podstawowego nie jest spowodowany zwykłą awarią zasilania, czy wyłączeniem u dostawcy energii elektrycznej, a dodatkowymi czynnikami, np. pożarem. Zastosowanie odpowiedniej technologii oświetlenia awaryjnego, w tym ewakuacyjnego oraz zapasowego, może przyczynić się do znacznych oszczędności i znacząco wpłynąć na redukcję kosztów utrzymania takiego oświetlenia w zakładach przemysłowych, obiektach urzędów publicznych czy hotelach.
Zobacz także
leroymerlin.pl Barwa światła, liczba lampek, długość łańcucha... Sprawdź, czym kierować się przy wyborze zewnętrznych lampek choinkowych
Dekoracyjne sople, migoczące figurki, kolorowe sznurki oplatające drzewka… Nastrojowe oświetlenie to jeden z ważniejszych elementów Bożego Narodzenia. Wyjątkowy klimat świąt można również stworzyć w ogrodzie...
Dekoracyjne sople, migoczące figurki, kolorowe sznurki oplatające drzewka… Nastrojowe oświetlenie to jeden z ważniejszych elementów Bożego Narodzenia. Wyjątkowy klimat świąt można również stworzyć w ogrodzie lub przy wejściu do domu. Wystarczy wybrać odpowiednie lampki. Które z nich sprawdzą się na zewnątrz? Poniżej przydatne wskazówki.
V-TAC Poland Sp. z o.o. Oszczędne, ekologiczne i z długą żywotnością - oświetlenie LEDowe z mechanizmem Long Life
Oświetlenie odgrywa kluczową rolę w naszym codziennym życiu, zarówno w domu, jak i w miejscach publicznych czy przemysłowych. Tradycyjne żarówki, zwłaszcza te oparte na technologii żarzenia, były dominującym...
Oświetlenie odgrywa kluczową rolę w naszym codziennym życiu, zarówno w domu, jak i w miejscach publicznych czy przemysłowych. Tradycyjne żarówki, zwłaszcza te oparte na technologii żarzenia, były dominującym źródłem światła przez wiele lat. Jednak wraz z postępem technologicznym i wzrostem świadomości ekologicznej, coraz więcej osób zwraca uwagę na oświetlenie LEDowe, które charakteryzuje się nie tylko oszczędnością energii, ale także ekologicznością i długą żywotnością. Jednym z ciekawych rozwiązań...
BOTLAND Czujnik światła kolorowego - pomoc w wyborze specjalistycznego urządzenia
Czujniki światła to urządzenia wykorzystywane w wielu miejscach i sytuacjach. Są niezastąpione w trakcie obsługi budynków o dużej powierzchni, których funkcjonowanie nadzoruje automatyka budynkowa. Wówczas,...
Czujniki światła to urządzenia wykorzystywane w wielu miejscach i sytuacjach. Są niezastąpione w trakcie obsługi budynków o dużej powierzchni, których funkcjonowanie nadzoruje automatyka budynkowa. Wówczas, dysponowanie odpowiednim czujnikiem może być kluczowe w udzielaniu dostępu, załączaniu włączników, uruchamianiu systemów osłonowych lub inicjowaniu innych działań. Czujniki nastawione na detekcję światła o określonej barwie znajdują natomiast wykorzystanie przy różnych procesach produkcyjnych...
Konserwacja oświetlenia
Zgodnie z § 2 ust. 1 pkt 9 Rozporządzenia Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 7 czerwca 2010 r. w sprawie ochrony przeciwpożarowej budynków, innych obiektów budowlanych i terenów (DzU z 2010 r., nr 109, poz. 719), instalacje oświetlenia ewakuacyjnego są urządzeniami przeciwpożarowymi [4].
Ponieważ instalacja oświetlenia ewakuacyjnego jest częścią instalacji oświetlenia awaryjnego, wszystkie urządzenia przeciwpożarowe powinny być poddawane przeglądom co najmniej raz w roku oraz spełniać wymagania polskich norm [4]. Rozporządzenia i przywołane w nich polskie normy są wytycznymi dla projektantów określającymi właściwe oświetlenie awaryjne w budynkach w zależności od jego przeznaczenia i miejsca zainstalowania.
Nowelizacja Rozporządzenia Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 27 kwietnia 2010 r. w sprawie wykazu wyrobów służących zapewnieniu bezpieczeństwa publicznego lub ochronie zdrowia i życia oraz mienia, a także zasad wydawania dopuszczenia tych wyrobów do użytkowania (DzU z 2010 r., nr 85, poz. 553) wprowadziła obowiązek uzyskania dopuszczenia do użytkowania znaków bezpieczeństwa, w tym ewakuacyjnych oraz opraw oświetleniowych do oświetlenia awaryjnego, wydanych przez Centrum Naukowo-Badawcze Ochrony Przeciwpożarowej w Józefowie [4]. Obowiązek ten dotyczy również opraw oświetlenia podstawowego podłączonych do baterii centralnej oraz opraw oświetlenia podstawowego z modułem awaryjnym.
Znaki ewakuacyjne stosowane do oznaczania drogi ewakuacyjnej oraz czynności związanych z ewakuacją muszą spełniać wymagania zawarte w PN-N-01256 lub PN-ISO 7010. Natomiast oprawy oświetlenia awaryjnego powinny być zgodne z PN-EN 60598-2-22 Oprawy oświetleniowe. Część 2-22: Wymagania szczegółowe. Oprawy oświetleniowe do oświetlenia awaryjnego.
Rozporządzenie MI
Rozporządzenie Ministra infrastruktury z dnia 12 kwietnia 2002 r. w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie (tekst jednolity DzU z 2015 r. nr 0, poz. 1422) zawiera wykaz polskich norm, których stosowanie jest obowiązkowe. Do najważniejszych należą PN‑EN 50172:2005 Systemy awaryjnego oświetlenia ewakuacyjnego oraz PN‑EN 1838:2005 Zastosowania oświetlenia. Oświetlenie awaryjne.
Wymagania stawiane instalacjom oświetlenia awaryjnego precyzuje Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 12 kwietnia 2002 r. dotyczące warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie [1].
Zgodnie z § 181 ust. 1 [1] budynek, w którym zanik napięcia w elektroenergetycznej sieci zasilającej może spowodować zagrożenie życia lub zdrowia ludzi oraz poważne zagrożenie środowiska, a także znaczne straty materialne, należy zasilać co najmniej z dwóch niezależnych, samoczynnie załączających się źródeł energii elektrycznej. Dodatkowo należy wyposażać je w samoczynnie załączające się oświetlenie awaryjne (zapasowe lub ewakuacyjne).
Zgodnie z § 181 ust. 2 [1] awaryjne oświetlenie zapasowe należy stosować w pomieszczeniach, w których po zaniku oświetlenia podstawowego istnieje konieczność kontynuowania czynności w niezmieniony sposób lub ich bezpiecznego zakończenia, przy czym czas działania tego oświetlenia powinien być dostosowany do uwarunkowań wynikających z wykonywanych czynności oraz warunków występujących w pomieszczeniu.
Czas działania awaryjnego oświetlenia ewakuacyjnego nie może być krótszy niż 1 godzina od zaniku oświetlenia podstawowego (§ 181 ust. 5). Nie jest ono wymagane w pomieszczeniach, w których awaryjne oświetlenie zapasowe zapewnia oświetlenie przez co najmniej 1 godzinę od zaniku oświetlenia podstawowego (§ 181 ust. 4). Natomiast w pomieszczeniu, które jest użytkowane przy wyłączonym oświetleniu podstawowym, należy stosować oświetlenie dodatkowe, zasilane napięciem nieprzekraczającym napięcia dotykowego dopuszczalnego długotrwale, służące uwidocznieniu przeszkód wynikających z układu budynku, dróg komunikacji ogólnej lub sposobu jego użytkowania, a także podświetlane znaki wskazujące kierunki ewakuacji (§ 181 ust. 6).
Zgodnie z § 181 ust. 7 oświetlenie awaryjne należy wykonywać zgodnie z polskimi normami dotyczącymi wymagań w tym zakresie, tj. PN‑EN 1838:2005 Zastosowania oświetlenia. Oświetlenie awaryjne, PN-EN 50172:2005 Systemy awaryjnego oświetlenia ewakuacyjnego, PN‑IEC 60364-5-56:1999 Instalacje elektryczne w obiektach budowlanych. Dobór i montaż wyposażenia elektrycznego. Instalacje bezpieczeństwa.
Należy podkreślić, że norma PN‑EN 1838:2005 P została zaktualizowana przez PN-EN 1838:2013‑11 E, choć w rozporządzeniu [1] nadal funkcjonuje norma z 2005 r. Natomiast norma PN-IEC 60364-5‑56:1999 P została zastąpiona przez PN-HD 60364-5-56:2010 E, choć w rozporządzeniu odwołanie jest do brzmienia z 1999 r. W 2015 r. nastąpiła również aktualizacja normy PN-EN 60598-2-22:2004 P przez PN‑EN 60598-2-22:2015-01 E Oprawy oświetleniowe. Część 2-22: Wymagania szczegółowe. Oprawy oświetleniowe do oświetlenia awaryjnego.
Pozostaje pytanie, czy stosować normy przywołane w rozporządzeniu [1], czy też stosować normy zaktualizowane, a co zrobić w przypadku różnic w treści?
Ustawa o ochronie przeciwpożarowej
Budynki i obiekty budowlane, a przede wszystkim obiekty użyteczności publicznej, muszą być wyposażone w urządzenia przeciwpożarowe, którym należy zapewnić konserwację i naprawy w sposób gwarantujący ich sprawne i niezawodne funkcjonowanie.
Art. 4 ust. 1 Ustawy z dnia 24 sierpnia 1991 r. o ochronie przeciwpożarowej (DzU z 1991 r., nr 81, poz. 351 z późniejszymi zmianami) [2] stwierdza, że właściciel budynku, obiektu budowlanego lub terenu, zapewniając ich ochronę przeciwpożarową, jest obowiązany:
- przestrzegać przeciwpożarowych wymagań techniczno-budowlanych, instalacyjnych i technologicznych,
- wyposażyć budynek, obiekt budowlany lub teren w wymagane urządzenia przeciwpożarowe i gaśnice,
- zapewnić konserwację oraz naprawy urządzeń przeciwpożarowych i gaśnic w sposób gwarantujący ich sprawne i niezawodne funkcjonowanie,
- zapewnić osobom przebywającym w budynku, obiekcie budowlanym lub na terenie bezpieczeństwo i możliwość ewakuacji,
- przygotować budynek, obiekt budowlany lub teren do prowadzenia akcji ratowniczej,
- zapoznać pracowników z przepisami przeciwpożarowymi,
- ustalić sposoby postępowania na wypadek powstania pożaru, klęski żywiołowej lub innego miejscowego zagrożenia.
Zgodnie z art. 4 ust. 1a Ustawy [2] odpowiedzialni za realizację obowiązków z zakresu ochrony przeciwpożarowej z ust. 1 w odniesieniu do obiektów budowlanych lub terenów są ich właściciele, zarządcy lub osoby faktycznie władające tym obiektem lub terenem. Jednocześnie art. 4 ust. 2 stwierdza, że czynności z zakresu ochrony przeciwpożarowej mogą wykonywać osoby posiadające odpowiednie kwalifikacje.
Nowelizacja Ustawy o ochronie przeciwpożarowej, która weszła w życie 30.11.2015 r. (DzU z 2015 r., poz. 1505) wprowadziła między innymi nowe brzmienie art. 4 ust. 2a i 2b.
„2a. Osoby wykonujące czynności z zakresu ochrony przeciwpożarowej, w tym czynności, o których mowa w ust. 1, polegające na zapobieganiu powstawania i rozprzestrzeniania się pożaru, niezatrudnione w jednostkach ochrony przeciwpożarowej, o których mowa w art. 15 pkt 1a–5 i 8 [2], powinny posiadać tytuł zawodowy inżynier pożarnictwa lub ukończone w Szkole Głównej Służby Pożarniczej studia wyższe w zakresie inżynierii bezpieczeństwa w specjalności inżynieria bezpieczeństwa pożarowego”.
„2b. Osoby niezatrudnione w jednostkach ochrony przeciwpożarowej, o których mowa w art. 15, pkt 1a–5 i 8 [2], wykonujące czynności wyłącznie w zakresie wynikającym z ust. 1, powinny posiadać co najmniej wykształcenie średnie i uprawnienia inspektora ochrony przeciwpożarowej lub kwalifikacje do wykonywania zawodu technik pożarnictwa”.
W art. 6 ust. 2 wprowadzono stwierdzenie, że autorzy dokumentacji projektowej są obowiązani zapewnić jej zgodność z wymaganiami ochrony przeciwpożarowej (DzU z 2015 r., poz. 1505) [3].
Jednocześnie dodane ust. 6 i 7 w art. 6 weszły w życie z dniem 30.11.2015 r. (Dz U z 2015 r., poz. 1505). Inwestor jest obowiązany zawiadomić komendanta powiatowego (miejskiego) Państwowej Straży Pożarnej właściwego dla miejsca lokalizacji inwestycji o zakończeniu budowy obiektu budowlanego istotnego ze względu na konieczność zapewnienia ochrony życia, zdrowia, mienia lub środowiska przed pożarem, klęską żywiołową lub innym miejscowym zagrożeniem i o zamiarze przystąpienia do jego użytkowania, w celu zajęcia przez tego komendanta stanowiska, o którym mowa w art. 56 ustawy z dnia 7 lipca 1994 r. – Prawo budowlane (DzU z 2013 r. poz. 1409, z późn. zm. 5). Natomiast Komendant powiatowy (miejski) Państwowej Straży Pożarnej przy zajmowaniu stanowiska niezwłocznie zawiadamia właściwego komendanta wojewódzkiego Państwowej Straży Pożarnej i właściwy organ administracji architektoniczno-budowlanej oraz organ nadzoru budowlanego o zastrzeżeniach do rozwiązań zawartych w projekcie budowlanym uzgodnionym pod względem zgodności z wymaganiami ochrony przeciwpożarowej przez rzeczoznawcę do spraw zabezpieczeń przeciwpożarowych, zwanego dalej „rzeczoznawcą” [3].
Jednocześnie ustawodawca dopuścił w art. 6a ust. 1 [3], że wymagania ochrony przeciwpożarowej dotyczące obiektów budowlanych lub terenów mogą być w przypadkach określonych w przepisach dotyczących ochrony przeciwpożarowej spełnione w sposób inny niż określony w tych przepisach, jeżeli proponowane rozwiązania zamienne w stosunku do wymagań ochrony przeciwpożarowej ograniczają możliwość powstania pożaru, a w razie jego wystąpienia:
- zapewniają zachowanie nośności konstrukcji przez określony czas;
- zapewniają ograniczenie rozprzestrzeniania się ognia i dymu wewnątrz obiektu budowlanego;
- zapewniają ograniczenie rozprzestrzeniania się pożaru na sąsiednie obiekty budowlane lub tereny przyległe;
- zapewniają możliwość ewakuacji ludzi lub ich uratowania w inny sposób;
- uwzględniają bezpieczeństwo ekip ratowniczych.
2. Komendant wojewódzki Państwowej Straży Pożarnej właściwy dla miejsca lokalizacji inwestycji na uzasadniony ekspertyzą techniczną wniosek inwestora lub właściciela obiektu budowlanego lub terenu, którego dotyczą rozwiązania zamienne w stosunku do wymagań ochrony przeciwpożarowej, może, w drodze postanowienia, na które służy zażalenie:
- wyrazić zgodę na zastosowanie rozwiązań zamiennych;
- wyrazić zgodę na zastosowanie rozwiązań zamiennych pod warunkiem spełnienia dodatkowych wymagań określonych w postanowieniu;
- nie wyrazić zgody na zastosowanie rozwiązań zamiennych.
Dalej pozostało uzgodnienie z rzeczoznawcą: art. 6b [3]. Projekt budowlany obiektu budowlanego istotnego ze względu na konieczność zapewnienia ochrony życia, zdrowia, mienia lub środowiska przed pożarem, klęską żywiołową lub innym miejscowym zagrożeniem oraz projekt urządzenia przeciwpożarowego wymagają uzgodnienia z rzeczoznawcą pod względem zgodności z wymaganiami ochrony przeciwpożarowej, zwanego dalej „uzgodnieniem”.
Dopuszczone zostały możliwości zastosowania innych rozwiązań zgodnie z art. 6c [3] w przypadku gdy projekt budowlany obiektu budowlanego zawiera rozwiązania inne niż wynikające z przepisów dotyczących ochrony przeciwpożarowej, rzeczoznawca może uzgodnić projekt budowlany, jeżeli dołączono do niego:
- zgodę na odstępstwo od przepisów techniczno-budowlanych, o którym mowa w art. 9 ustawy z dnia 7 lipca 1994 r. – Prawo budowlane;
- zgodę na zastosowanie rozwiązań zamiennych albo zgodę na zastosowanie rozwiązań zamiennych wyrażoną pod warunkiem spełnienia dodatkowych wymagań.
Na uwagę zasługuje art. 6e, ust. 1 [3] Komendant wojewódzki Państwowej Straży Pożarnej właściwy dla miejsca lokalizacji obiektu do dnia uzyskania pozwolenia na jego użytkowanie unieważnia uzgodnienie projektu budowlanego obiektu budowlanego, który zawiera rozwiązania niezgodne z wymaganiami ochrony przeciwpożarowej mające istotny wpływ na stan bezpieczeństwa pożarowego obiektu budowlanego.
Dodatkowo sprecyzowane zostało postępowanie dotyczące unieważnienia uzgodnienia zgodnie z art. 6e, ust. 2, 3 i 4 [3]. Uzgodnienie projektu budowlanego obiektu budowlanego unieważnia się w drodze postanowienia, na które przysługuje zażalenie. Komendant wojewódzki Państwowej Straży Pożarnej informuje niezwłocznie właściwy organ administracji architektoniczno-budowlanej oraz organ nadzoru budowlanego o unieważnieniu uzgodnienia. W przypadku unieważnienia uzgodnienia komendant wojewódzki Państwowej Straży Pożarnej właściwy dla miejsca lokalizacji obiektu budowlanego może na wniosek inwestora:
- w przypadkach szczególnie uzasadnionych dopuścić możliwość spełnienia wymagań ochrony przeciwpożarowej w sposób inny niż określony w przepisach dotyczących ochrony przeciwpożarowej, jeśli we wniosku wykazano spełnienie warunków, o których mowa w art. 6a ust. 1; przepis art. 6a ust. 2 stosuje się odpowiednio;
- w drodze postanowienia uzgodnić poprawiony lub opracowany na nowo projekt budowlany obiektu budowlanego.
Podsumowanie
Aby nie narazić się na sytuację, że wybudowany obiekt nie zostanie oddany do użytkowania inwestorowi, pozostaje wystąpić do Komendanta Wojewódzkiego Państwowej Straży Pożarnej o zaopiniowanie projektu budowlanego. Następnie projekt należy uzgodnić z rzeczoznawcą pod względem zgodności z wymaganiami ochrony przeciwpożarowej.
Należy podkreślić, że trwają prace na kolejnymi nowelizacjami rozporządzenia Ministra Infrastruktury [1]. Z uwagi na nowelizację norm PN-EN ISO 7010:2012/A1+A2+A3:2014-04E, PN-HD 60364-5-56:2010 P oraz PN-EN 1838:2013-11 E opisanej w [5] można przypuszczać, że znowelizowane normy będą przywołane w treści nowego rozporządzenia [1].
Literatura
- Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 12 kwietnia 2002 r. w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie (tekst jednolity DzU z 2015 r. nr 0, poz. 1322, z późn. zm.).
- Ustawa z dnia 24 sierpnia 1991 r. o ochronie przeciwpożarowej (DzU z 1991r. nr 81 poz. 351 z późniejszymi zmianami).
- Ustawa z dnia 5 sierpnia 2015 r. o zmianie ustaw regulujących warunki dostępu do wykonywania niektórych zawodów (DzU z 2015 r. poz. 1505).
- K. Kuczyński, Oprawy oświetlenia awaryjnego i ewakuacyjnego – wymagania, „elektro.info”, 10/2014.
- D. Kamiński, Norma PN-EN 1838:2013-11 Nowe podejście do oświetlenia awaryjnego, „elektro.info” 4/2014.
