Oznaczenia elektrycznych przewodów kolorami lub znakami alfanumerycznymi oraz zacisków urządzeń i końców przewodów według norm CENELEC

Normy zawierające podstawowe zasady i wymagania dotyczące oznaczeń identyfikacyjnych przewodów i zacisków urządzeń elektrycznych

Podstawowe wymagania stawiane oznaczeniom identyfikacyjnym przewodów i zacisków urządzeń elektrycznych są podane w aktualnych normach PN-EN 60445:2010P [4] i PN-EN 60446:2010P [6] (litera P oznacza, że tekst normy jest zapisany w języku polskim). Obie normy mają taką samą pierwszą część tytułu "Zasady podstawowe i bezpieczeństwa przy współdziałaniu człowieka z maszyną, znakowanie i identyfikacja".

Druga część tego tytułu dla pierwszej normy [4] to: "Identyfikacja zacisków urządzeń i zakończeń przewodów", a dla normy drugiej [6] "Identyfikacja przewodów kolorami albo znakami alfanumerycznymi".

Zasady oznaczania identyfikacyjnego przewodów i wymagania stawiane takim oznaczeniom w instalacjach elektrycznych niskiego napięcia są podane w rozdziale 514. i w załącznikach informacyjnych ZB i ZC normy PN-HD 60364-5-51:2011P [10] "Dobór i montaż wyposażenia elektrycznego. Postanowienia ogólne" [5]. W normie tej przytoczono odpowiednie postanowienia zawarte w normie PN-EN 60446 oraz dodano wymagania szczegółowe dla instalacji niskiego napięcia.

Wszystkie ww. 3 normy są normami obligatoryjnymi (do obowiązkowego stosowania), gdyż przywołano je w załączniku 1 rozporządzenia MI w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie [13].

Normy PN-EN 60445 [4] i PN-EN 60446 [6] będą zastąpione normą PN-EN 60445: 2011E o tytule "Zasady podstawowe i bezpieczeństwa przy współdziałaniu człowieka z maszyną, oznaczenia i identyfikacja. Identyfikacja zacisków urządzeń, zakończeń przewodów" [5] (litera E oznacza, że wymagania są zapisane w języku angielskim). Aby była ona normą obligatoryjną, musi być przetłumaczona na język polski i zastąpić w rozporządzeniu MI [13] (będącym przepisem wykonawczym ustawy Prawo budowlane [14]) dwie ww. normy [4, 6].

Terminy i ich definicje

Poniżej są przytoczone terminy i ich definicje zamieszczone w normie PN-EN 60445:2011[5] (18 terminów, w tym 12 pierwszych terminów jest zamieszczonych w obu normach PN-EN 60445:2010P [4] i PN-EN 60446:2010P [6]).

Pod definicjami terminów w nawiasach są podane oznaczenia norm PN-IEC 60050-195 [11], lub PN-IEC 60050-826 [12], z których zaczerpnięto dany termin i jego definicję, oraz numery odpowiedniego terminu i jego definicji.

Po definicjach nr 10 i 11, tak jak w normach PN-EN 60445 [4] i PN-EN 60446, brak jest odwołań do norm PN-EN 60050.

1. Przewód wyrównawczy funkcjonalny – przewód przeznaczony do połączenia ekwipotencjonalnego (IEC 60050-195, 195-02-16);
2. Przewód uziemiający funkcjonalny – przewód uziemiający przeznaczony do uziemienia funkcjonalnego (IEC 60050-195, 195-02-15);
3. Przewód liniowy, przewód fazowy (w układzie oznaczanym w normach AC lub ac), przewód biegunowy (w układzie oznaczanym w normach DC lub dc) – przewód będący w czasie normalnej pracy sieci pod napięciem i przewidziany do przesyłu i rozdziału energii elektrycznej, ale niebędący ani przewodem neutralnym, ani przewodem środkowym (IEC 60050-195, 195-02-08);
4. Przewód środkowy – przewód połączony elektrycznie z punktem środkowym, przez który możliwy jest przesył energii elektrycznej (IEC 60050-195, 195-02-07);
5. Przewód neutralny – przewód połączony elektrycznie z punktem neutralnym, przez który możliwy jest przesył energii elektrycznej (IEC 60050-195, 195-02-06); 
6. Przewód PEL – przewód łączący funkcje przewodu ochronnego uziemiającego oraz przewodu liniowego (IEC 60050-195, 195-02-14);
7. Przewód PEM – przewód łączący funkcje przewodu ochronnego uziemiającego oraz przewodu środkowego (IEC 60050-195, 195-02-13);
8. Przewód PEN – przewód łączący funkcje przewodu ochronnego uziemiającego oraz przewodu neutralnego (IEC 60050-195, 195-02-12);
9. Przewód połączenia ochronnego, przewód połączenia wyrównawczy (niezalecany) – przewód ochronny przeznaczony do połączenia ekwipotencjalnego ochronnego (IEC 60050-195, 195-02-10);
10. Przewód połączenia ochronnego, uziemiony – przewód połączenia ochronnego z przewodzącym połączeniem do ziemi;
11. Przewód połączenia ochronnego, nieuziemiony – przewód połączenia ochronnego bezprzewodzącego połączenia z uziomem;
12. Przewód ochronny (oznaczenie PE) – przewód przeznaczony dla celów bezpieczeństwa, na przykład dla ochrony przed porażeniem ­elektrycznym (IEC 60050-195, 195-02-09);
13. Urządzenie elektryczne – urządzenia przeznaczone do wytwarzania, przekształcania, przesyłu, magazynowania, rozdziału lub wykorzystywania energii elektrycznej, takie jak: maszyny elektryczne, transformatory, aparatura rozdzielcza i sterownicza, przyrządy pomiarowe, urządzenia zabezpieczające, oprzewodowanie, odbiorniki energii elektrycznej (IEC 60050-826, 826-16-01 zmodyfikowany);
14. Uziemienie funkcjonalne – uziemienie jednego lub wielu punktów sieci, instalacji lub urządzenia dla celów innych niż bezpieczeństwo (IEC 60050-195, A1:2001, 195-01-13);
15. Połączenie ekwipotencjalne funkcjonalne – połączenie ekwipotencjalne, dla celów funkcjonalnych innych niż bezpieczeństwo (IEC 60050-195, 195-02-16);
16. Uziemienie ochronne – uziemienie punktu lub wielu punktów sieci, instalacji lub urządzenia dla celów bezpieczeństwa (IEC 60050-195, A1:2001, 195-01-11);
17. Przewód ochronny uziemiający – przewód ochronny przeznaczony do uziemienia ochronnego (IEC 60050-195, 195-02-11);
18. Połączenie ekwipotencjalne ochronne (połączenie wyrównawcze ochronne) – połączenie ekwipotencjalne, wykonane dla celów bezpieczeństwa (IEC 60050-195, 195-01-15).

Oznaczenia identyfikacyjne zacisków urządzeń i zakończeń przewodów według PN-EN 60445:2010 [4]

Zakres normy

Norma PN-EN 60445:2010 [4] podaje sposoby identyfikacji zacisków urządzeń i końcówek wyróżnionych przewodów oraz szczegółowe wymagania dotyczące oznaczeń alfanumerycznych. W normie tej są również wskazane normy, w których podane są wymagania dotyczące innych sposobów oznaczeń identyfikacyjnych elementów instalacji i linii elektrycznych.

Sposoby identyfikacji zacisków wyposażenia i końcówek wyróżnionych przewodów

Identyfikację zacisków wyposażenia instalacji (np. rezystorów, bezpieczników topikowych, przekaźników, styczników, transformatorów, maszyn wirujących oraz, jeżeli jest to możliwe, zestawów tych elementów) i końcówek wyróżnionych przewodów, uznaje się za niezbędną i powinna być wykonana za pomocą jednego lub kilku następujących sposobów:

• rozmieszczenia zacisków wyposażenia lub końcówek wyróżnionych przewodów w sposób geometryczny, lub relacji wzajemnej;
• kodowanie zacisków wyposażenia i końcówek wyróżnionych przewodów za pomocą kolorów; kolor ten powinien być zgodny z IEC 60446 (PN-EN 60446 [6]);
• stosowanie symboli graficznych zgodnie z IEC 60417 (PN-EN 60417 [2]); jeżeli są wymagane dodatkowe symbole, powinny być one zgodne z IEC 60617 (PN-EN 60617 [3]);
• oznaczenie zgodne z systemem alfanumerycznym podanym w rozdziale 6. normy EN 60445:2007 (PN-EN 60445 [4]).

Zaleca się na zaciskach urządzeń stosowanie oznaczenia alfanumerycznego.

Ogólne zasady kodu alfanumerycznego (rozdział 6. normy [4])

Jeżeli do celów identyfikacyjnych stosuje się litery i/lub cyfry, to powinny być używane jedynie duże litery alfabetu łacińskiego (bez liter polskich, takich jak Ń, Ż, Ź, Ś, Ć, Ą, Ę) i cyfry arabskie.

Nie należy stosować liter I i O, aby unikać pomyłek z cyframi 1 i 0; znaki „+” i „–” mogą być stosowane.

Jeżeli nie istnieje możliwość pomyłki, dopuszcza się pominięcie części kompletnego kodu alfanumerycznego, podanego niżej.

Zasady znakowania zacisków

Dwa zakończenia elementu (urządzenia) oznacza się kolejnymi liczbami tak, aby liczba nieparzysta była mniejsza od liczby parzystej, np. 1 i 2 (rys. 1a). Pośrednie punkty pojedynczego elementu (np. odgałęzienie) oznacza się kolejnymi liczbami wzrastającymi, np. 3, 4 (rys. 1b).

Liczby dla punktów pośrednich powinny być większe niż dla punktów końcowych.

Numeracja dla punktów pośrednich powinna rozpoczynać się od punktu najbliższego punktowi końcowemu oznaczonemu mniejszą liczbą. W ten sposób punkty pośrednie oznaczone będą liczbami 3, 4, 5, jeżeli punkty końcowe są liczbami 1, 2.

Jeżeli w jednym zestawie zgrupowane jest wiele podobnych elementów pojedynczych, to stosuje się jedną z następujących metod:

• obydwa punkty końcowe i punkty pośrednie, jeżeli te ostatnie istnieją, oznacza się literami poprzedzającymi liczby, o których była mowa wyżej, np. U, V, W, dla faz układu trójfazowego prądu przemiennego (rys. 1c); tak więc punkty końcowe jednej fazy mogą być oznaczone U1 i U2, a pozostałych faz – V1 i V2 oraz W1 i W2;
• obydwa punkty końcowe i punkty pośrednie, jeżeli one występują, oznacza się liczbami poprzedzającymi liczby, o których była mowa wcześniej, jeżeli identyfikacja faz za pomocą liter nie jest konieczna lub możliwa, dla uniknięcia pomyłek liczby te powinny być oddzielone kropką; punkty końcowe jednego elementu mogą więc być oznaczone 1.1 i 1.2, a drugiego elementu – 2.1 i 2.2 (rys. 1d).

W podobnych zestawach elementów mających takie same oznaczenia literowe wyróżnia się je liczbami, które poprzedzają odpowiednie litery. Takie zestawy przedstawione są na rys. 2.

Rys. 3. przedstawia oznakowanie alfanumeryczne połączeń zacisków urządzeń z oznaczonymi żyłami przewodów.

Zaciski urządzeń przeznaczonych do przyłączania przewodów o określonym przeznaczeniu oraz oznaczenia przewodów o określonym przeznaczeniu powinny być oznaczone oznaczeniami alfanumerycznymi zestawionymi w tab. 1. Zamieszczono w niej też znaki graficzne według normy IEC 60417.

Oznaczenia przewodów kolorami albo znakami alfanumerycznymi w normie PN-EN 60446:2010 [6]

Zakres normy PN-EN 60446:2010

Norma PN-EN 60446:2010 [6] zawiera wymagania stawiane oznaczeniom przewodów kolorami albo znakami alfanumerycznymi służącymi do ich identyfikacji. Oznaczenia te mogą być stosowane na żyłach przewodów i kabli, przewodach szynowych, wyposażeniu elektrycznym i w instalacjach elektrycznych.

Oznaczanie przewodów kolorami wg PN-EN 60446:2010 – postanowienia ogólne

Rozróżnia się oznaczenia przewodów:

• jednokolorowe dla przewodów niepełniących funkcji przewodu ochronnego,
• dwukolorowe dla przewodów pełniących różne funkcje ochronne.

Norma PN-EN 60446 [6] dopuszcza oznaczanie przewodów następującymi kolorami (12): czarny, brązowy, czerwony, pomarańczowy, żółty, zielony, niebieski, fioletowy, szary, biały, różowy, turkusowy.

Oznaczenia kolorami powinny być stosowane na zakończeniach przewodów, a najlepiej na całej długości przewodu.

Przewody izolowane powinny by oznaczone kolorem przez zastosowanie izolacji o odpowiednim kolorze albo/i za pomocą kolorowych oznaczników.

Przewody gołe powinny być oznaczone odpowiednimi kolorami na zakończeniu i w punkcie połączenia.

Oznaczenia takie nie są wymagane dla (w nawiasach tłumaczenie autora niniejszego tekstu):

• koncentrycznych przewodów kabli (koncentrycznych żył przewodu izolowanego),
• metalowej powłoki lub pancerza przewodu w przypadku stosowania ich jako przewodu ochronnego,
• gołego przewodu, gdy ciągła identyfikacja nie jest praktykowana (nie jest możliwa),
• części przewodzących obcych zastosowanych jako przewód ochronny,
• dostępnych części przewodzących zastosowanych jako przewód ochronny.

Zaleca się, oprócz oznaczenia kolorami, stosowanie równoczesnego dodatkowego oznakowania, np. alfanumerycznego. Pozwoli to uniknąć dwuznaczności przy zastosowaniu tylko oznaczenia kolorem.

Oznaczenia jednokolorowe

Przy stosowaniu oznaczeń przewodów jednym kolorem należy przestrzegać następujących postanowień normy PN-EN 60446:

1. Pojedyncze oznaczenie kolorem żółtym lub kolorem zielonym nie powinno być stosowane w przypadku, gdy istnieje możliwość pomyłki z oznaczonymi tymi kolorami przewodami ochronnymi (PE) lub przewodami połączenia ochronnego.
2. Kolor niebieski (jasnoniebieski) jest przeznaczony dla przewodu neutralnego albo środkowego.
3. Jeżeli w całym systemie nie ma przewodu neutralnego lub środkowego, to kolor niebieski można stosować dla oznaczenia każdej żyły z wyjątkiem żyły (przewodu) ochronnej.
4. Jeżeli stosuje się oznaczenie gołego przewodu neutralnego lub środkowego kolorem jasnoniebieskim, to oznaczenie to powinno być zastosowane na całej długości lub w postaci pasków o szerokości 15 do 100 mm umieszczonych we wszystkich widocznych i dostępnych miejscach.
5. Dla oznaczenia kolorami przewodów liniowych prądu przemiennego (ac) zaleca się stosowanie koloru czarnego, brązowego i szarego.

Oznaczenia dwukolorowe

Oznaczenie kombinacją dwóch kolorów jest dopuszczalne pod warunkiem, że nie zachodzi obawa pomylenia oznaczeń.

Aby uniknąć takiej pomyłki, kolor zielony i kolor żółty powinny być stosowane tylko w dwukolorowej kombinacji zielonej i żółtej, tzn. dla oznaczania przewodów ochronnych i przewodów połączeń ochronnych.

Oznaczenie dwukolorowe gołych przewodów ochronnych powinno być takie, aby na każdym oznaczanym odcinku o długości 15 mm jeden kolor zajmował co najmniej 30%, lecz nie więcej niż 70% powierzchni przewodu, a drugi pokrywał pozostałą część.

Oznaczenie dwukolorowe przewodów ochronnych gołych powinno być wykonane na całej długości przewodu lub na każdej części dostępnej przewodu.

W przypadku użycia taśmy samoprzylepnej należy stosować wyłącznie taśmę dwukolorową zielono-żółtą.

Jeżeli przewód ochronny może być łatwo zidentyfikowany przez swój kształt lub usytuowanie, np. przewód koncentryczny, to nie jest konieczne oznaczenie kolorem tego przewodu na całej długości. W takim przypadku zaleca się jego końce lub miejsca dostępne przewodu (żyły) ochronnego oznaczyć symbolem graficznym albo dwukolorową kombinacją zieloną i żółtą, albo alfanumerycznym symbolem PE.

Jeżeli części przewodzące obce wykorzystywane są jako przewód PE, to nie wymagają one oznaczenia kolorami.

Przewód izolowany PEN powinien być oznaczony na całej długości:

• kolorem zielonym i żółtym, a na końcach dodatkowo oznacznikami w kolorze niebieskim (tak, aby równocześnie widoczne były wszystkie wymienione barwy) lub
• kolorem niebieskim, a na końcach dodatkowo oznacznikami dwukolorowymi, tj. kolorem zielonym i żółtym.

Izolowane przewody PEL lub PEM powinny być oznaczone na całej długości kombinacją dwukolorową zieloną i żółtą oraz na końcach przewodów kolorem niebieskim.

Dodatkowe oznakowanie kolorem niebieskim końców przewodów PEL i PEM może być pominięte, jeżeli spełniony będzie jeden z dwóch warunków:

• w wyposażeniu elektrycznym – jeżeli odpowiednie wymagania są wprowadzone w konkretnych normach wyrobu lub na terenie kraju,
• w wypadku oprzewodowania, np. stosowanego w zakładach przemysłowych – jeżeli tak zadecyduje właściwy komitet (normalizacyjny).

Jeżeli zachodzi obawa pomylenia przewodów PEN z przewodem PEM lub PEL, powinny być na końcach tych dwóch ostatnich przewodów zastosowane odpowiednie oznaczenia alfanumeryczne.

Przewody połączenia ochronnego powinny być oznaczone dwukolorową kombinacją zieloną i żółtą.

Oznaczenia alfanumeryczne przewodów [6]

Oznaczenia alfanumeryczne są stosowane do oznaczania przewodów i przewodów w grupie przewodów. Oznaczenie cyfrowe powinno być wyraźne i trwałe.

Wszystkie cyfry powinny być czytelne i kontrastowe w stosunku do barw izolacji. Do oznaczeń należy stosować cyfry arabskie.

Oznaczenia alfanumeryczne oraz kolorami wybranych przewodów są podane w tab. 2.

Przy oznaczaniu cyframi przewodów i przewodów w grupie przewodów należy stosować cyfry arabskie. W celu uniknięcia pomyłek cyfry 6 i 9 lub jakiekolwiek inne kombinacje zawierające te cyfry należy podkreślać (6, 9, 19, 16).

Identyfikacja urządzeń, łącznie z oprzewodowaniem, w instalacjach elektrycznych niskiego napięcia w normie PN-HD 60364-5-51:2011 [10] – postanowienia ogólne

Jeżeli istnieje możliwość wystąpienia pomyłki przeznaczenia urządzeń łączeniowych i sterujących instalacji elektrycznych, powinny być przewidziane tabliczki lub inne stosowane środki identyfikacyjne. Tam, gdzie działanie urządzeń łączeniowych i sterujących nie może być obserwowane przez obsługę i gdzie może to spowodować niebezpieczeństwo, odpowiednie wskaźniki, zastosowane zgodnie z PN-EN 60073 [1] i PN-EN 60447 [7], powinny być umieszczone w pozycji dogodnej do obserwacji przez obsługę.

Identyfikacja przewodów

Przewody instalacji elektrycznych powinny być tak ułożone i oznaczone, aby mogły być zidentyfikowane podczas przeprowadzania przeglądu, badań, napraw lub zmian instalacji.

Oznaczenia przewodów powinny być zgodne z wymaganiami PN-EN 60446 [6], chyba że inne wymagania znajdują się w dalszych postanowieniach normy PN-HD60364-5-51 [10].

W tych dalszych postanowieniach zawarte są niektóre podstawowe wymagania zamieszczone w normie PN-EN 60446 oraz wymagania niżej przytoczone.

1. Przewód neutralny N lub środkowy M powinny być oznakowane na całej długości.
2. Przewód ochronny PE powinien być oznakowany kombinacją dwukolorową zieloną i żółtą, i ta kombinacja nie powinna być używana do innych celów.
3. Izolowane przewody uziemiające i izolowane przewody połączeń wyrównanych powinny być oznakowane tak jak przewody ­ochronne.
4. Przewody ochronno-neutralne PEN, jeżeli są izolowane, powinny być oznakowane w jeden z następujących sposobów: kolorami zielonym i żółtym wzdłuż całych ich długości i dodatkowo kolorem niebieskim na końcach przy zaciskach, lub kolorem niebieskim wzdłuż całej ich długości i dodatkowo kolorem zielonym i żółtym na końcach przy zaciskach.
5. Przewody ochronno-liniowe PEL i ochronno-środkowe PEM powinny być, jeżeli są izolowane, oznaczone kolorami zielonym i żółtym wzdłuż całej długości i dodatkowo kolorem niebieskim na końcach przy zaciskach.
6. Wielożyłowe, sztywne i giętkie kable i przewody sznurowe mające od 2 do 5 żył powinny być oznaczone wzdłuż całej długości kolorami, jak to pokazano w tab. 4. i tab. 5.
7. Spośród kabli i przewodów sznurowych mających od 2 do 5 żył, które są stosowane w obwodach pomocniczych i sterowniczych, każda żyła powinna być oznaczona kolorem lub napisem. Jeżeli te kable lub przewody sznurowe nie mają żyły oznaczonej kolorem niebieskim, jest dopuszczalne wykorzystanie jednego z przewodów jako neutralnego.
8. W kablach i przewodach sznurowych o liczbie żył większej od 5 każda żyła powinna być oznaczana kolorem zgodnie z EN 60446 lub numerem.
9. Żyły oznaczone numerami i używane jako przewód ochronny lub neutralny powinny być oznaczane kolorami, odpowiednio zielonym i żółtym lub jasnoniebieskim przy każdym zacisku. Przewody (żyły) PEN, PEL lub PEM oznaczane numerami powinny być oznaczane przy każdej końcówce barwami zieloną i żółtą oraz niebieską.
10. Przewody liniowe jednożyłowe są oznaczane wzdłuż całej długości barwami brązową lub czarną, lub szarą. Użycie jednej z tych barw dla wszystkich przewodów liniowych jednożyłowych w tym samym obwodzie jest dozwolone. Pojedyncze kolory zielony lub żółty nie powinny być stosowane.

Wybór metody lub metod do oznakowania przewodów PEN należy do komitetów krajowych.

W załączniku ZB (informacyjnym) normy PN-HD 60364-5-51 [10] zestawiono stosowane oznaczenia kolorami w 18 krajach europejskich. Zestawienie to jest powtórzone w tab. 3.

Z zestawienia tego wynika, że większość krajów wziętych pod uwagę stosuje oznaczenie przewodów PEN na całej długości kolorami zielonym i żółtym z niebieskim oznaczeniem kolorami przewodu przy zaciskach.

Powłoki przewodów jednożyłowych i przewodów izolowanych zgodnie z ich odpowiednią normą, które nie są dostępne z zieloną i żółtą lub niebieską izolacją, np. w przypadku dużych przekrojów, większych od 16 mm2, mogą być zastosowane jako:

• przewód ochronny, jeżeli oznakowanie zielono-żółte jest zastosowane przy każdym zacisku,
• przewody PEN, PEL i PEM, jeżeli oznaczniki zielono-żółte i niebieskie będą umieszczone przy każdym zacisku,
• przewód neutralny, jeżeli oznakowanie niebieskie jest zastosowane przy każdym zacisku.

Uwaga! Zaleca się, aby oznakowanie było trwałe i niemożliwe do usunięcia lub zniszczenia podczas działania instalacji.

11. W niektórych zastosowaniach, pod warunkiem, że pomyłka nie jest możliwa i nie ma przewodu neutralnego, przewód niebieski może być użyty jako przewód fazowy lub do innych celów, z wyjątkiem zastosowania jako przewód ochronny.

Oznaczenie przewodów barwą (lub oznacznikiem) nie jest wymagane dla:

• żył przewodów koncentrycznych,
• metalowych osłon lub opancerzenia kabla, gdy są użyte jako przewód ochronny,
• przewodów gołych, gdy ich identyfikacja nie jest możliwa ze względu na ekstremalne wpływy, np. agresywną atmosferę i działające siły,
• metalowych części konstrukcji lub części przewodzących obce użytych jako przewody ochronne,
• części przewodzących dostępnych użytych jako przewody ochronne,
• przewodów gołych napowietrznych.

12. Oznaczenie kolorem nie jest wymagane dla płaskich przewodów giętkich bez osłony lub przewodów mających izolację z materiałów, które nie mogą być oznaczone kolorem, np. przewody z izolacją mineralną. Żyły tych przewodów, użyte jako przewody ochronne lub PEN, PEL i PEM, lub przewody neutralne, powinny być przewidziane do znakowania odpowiednim kolorem przy ich zaciskach.

W rozdziale 514. normy PN-HD 60364-5-51 [10] zamieszczono nie tylko wymagania dotyczące oznaczeń identyfikacyjnych, ale i wymagania dotyczące schematów i dokumentacji instalacji. Schematy i dokumentacja instalacji odgrywają bowiem ważną rolę w sprawdzaniu oznaczeń identyfikacyjnych.

13. Tam, gdzie jest to niezbędne, powinny być (zgodnie z normami PN-EN 61346-1 [9] i PN-EN 61082 [8]) zapewnione odpowiednie schematy, wykresy, rysunki lub tablice, zawierające w szczególności:

• typ i układ obwodów (punkty zasilania odbiorów, liczbę i rozmiar przewodów, typoprzewodowania),
• charakterystyki niezbędne do identyfikacji urządzeń pełniące funkcje zabezpieczeń, izolacji i łączenia oraz ich lokalizacja.

Dla prostych instalacji przedstawione powyżej informacje mogą być podane na schemacie.

14. Zaleca się, aby schematy i dokumenty zawierały następujące szczegółowe informacje:

• typ i przekrój przewodów,
• długość obwodów,
• rodzaj i typ zabezpieczeń,
• prąd znamionowy lub nastawienie zabezpieczeń,
• przewidywane prądy zwarciowe i moc zwarciowa zabezpieczeń.

Zaleca się, aby powyższe informacje obejmowały wszystkie obwody instalacji.

Zaleca się też aktualizowanie informacji po każdej modyfikacji instalacji, a rysunki i dokumenty powinny wskazywać lokalizację każdego ukrytego urządzenia.

Zastosowane symbole powinny być dobrane z bazy danych IEC 60617 (PN-EN 60617 [3].

Części i zakres tematyczny PN-EN 60445:2011 [5]

Norma PN-EN 60445:2011E [5] jest normą składającą się z dwóch części. Pierwsza z nich jest oznakowana EN 60445, a druga IEC 60445.

Pierwsza część normy PN-EN 60445:2011 [5] (EN 60445) zawiera: przedmowę, notę potwierdzającą oraz aneks ZA (informacyjny).

W przedmowie zapisano, że norma ta zawiera wymagania znajdujące się w normie międzynarodowej IEC 60445 z roku 2010 oraz normy EN 60445:2007 (PN-EN 60445:2010 [4]) i EN 60446:2007 (PN- EN 60446:2010 [6]) z następującymi uzupełnieniami:

• w rozdziale 3. dodano nowe definicje stosowanych terminów,
• zmieniono niektóre zapisy punktów normy niemieckojęzycznej,
• dodano Aneks B (informacyjny) „Lista notatek dotyczących niektórych krajów”.

Nota potwierdzająca zapewnia, że norma IEC 60445:2010 jest przyjęta przez CENELEC jako Norma Europejska.

Załącznik ZA (normatywny) zawiera spis czterech międzynarodowych dokumentów normatywnych (IEC), które są niezbędne dla poprawnej interpretacji postanowień normy EN 60445:2010.

Druga część normy PN-EN 60445:2011[5] (IEC 60445) zawiera informacje i wymagania zapisane w następujących przedmowach, rozdziałach, podrozdziałach i aneksach:

Przedmowa
Wstęp
1. Zakres normy
2. Normy przywołane
3. Terminy i ich definicje
4. Sposoby identyfikacji
5. Stosowanie środków identyfikacji
6. Oznaczenia kolorami
6.1. Postanowienia ogólne
6.2. Stosowanie oznaczeń jednokolorowych
6.3. Stosowanie oznaczeń dwukolorowych
7. Oznaczenia alfanumeryczne
7.1. Postanowienia ogólne
7.2. Identyfikacja zacisków urządzeń – Zasady znakowania
7.3. Identyfikacja określonych przewodów
Aneks A (informacyjny) Kolory, oznaczenia alfanumeryczne i graficzne stosowane dla identyfikacji przewodów lub zacisków.
Aneks B (informacyjny) zestawienie z uwagami dotyczącymi niektórych krajów.
Bibliografia

Zestawienie dotyczące oznaczeń identyfikacyjnych kolorami, znakami alfanumerycznymi i symbolami graficznymi, wynikającymi z podstawowych wymagań omawianej normy zamieszczono w tabeli A.1 Aneksu A (tab. 6.).

Literatura

1. PN-EN 60073;2000 P. Zasady podstawowe i bezpieczeństwa przy współdziałaniu człowieka z maszyną, oznaczenie i identyfikacja- Zasady kodowania wskaźników i elementów manipulacyjnych
2. PN-EN 60417; Symbole graficzne stosowane na urządzeniach (norma wielozeszytowa)
3. PN-EN 60617; Symbole graficzne stosowane w schematach (norma wielozeszytowa)
4. PN-EN 60445;2010 P. Zasady podstawowe i bezpieczeństwa przy współdziałaniu człowieka z maszyną, znakowanie i identyfikacja — Identyfikacja zacisków urządzeń i zakończeń przewodów
5. PN-EN 60445;2011.E. Zasady podstawowe i bezpieczeństwa przy współdziałaniu człowieka z maszyną, znakowanie i identyfikacja — Identyfikacja zacisków urządzeń, zakończeń przewodów i przewodów
6. PN-EN 60446;2010 P. Zasady podstawowe i bezpieczeństwa przy współdziałaniu człowieka z maszyną, znakowanie i identyfikacja — Identyfikacja przewodów kolorami albo znakami alfanumerycznymi
7. PN-EN 60447;2005 E. Podstawowe zasady oraz zasady bezpieczeństwa dotyczące współdziałania człowieka z maszyną, znakowanie i identyfikacja – Zasady manewrowania
8. PN-EN 61082:1999P. Przygotowanie dokumentów stosowanych w elektrotechnice -Wymagania ogólne
9. PN-EN 61346-1:2002 P. Systemy przemysłowe, instalacji i urządzenia oraz wyroby przemysłowe- Zasady strukturyzacji i oznaczenia referencyjne — Część 1. Reguły podstawowe
10. PN-HD 60364-5-51;2011 P. Instalacje elektryczne w obiektach budowlanych. Część 5-51: Dobór i montaż wyposażenia elektrycznego. Postanowienia ogólne
11. PN-IEC 60050-195;2001P. Międzynarodowy słownik terminologiczny elektryki — Uziemienia i ochrona przeciwporażeniowa
12. PN-IEC 60050-826;2007P. Międzynarodowy słownik terminologiczny elektryki — Instalacje elektryczne w obiektach budowlanych
13. Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 12.04.2003 w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie. Dz. U. Nr. 75 z 2002 r., poz. 690 z późniejszymi zmianami (wersja z 12.09.2009 i 12.08.2010 r.)
14. Ustawa z 7 lipca 1994 r. Prawo budowlane Dz. U nr 156 z 2006 r., poz.1118 (wersja z 30.06.2012)

Chcesz być na bieżąco? Zapisz się do naszego newslettera!