Dobór baterii akumulatorów oraz ich eksploatacji (część 2.)
Artykuł omawia wymagania w zakresie wentylacji przedziału bateryjnego, instalacji baterii akumulatorów, ich ładowania, ładowania wyrównawczego, a ponadto między innymi pomiary dla akumulatorów AGM. Rys. redakcja EI
W artykule zostały opisane magazyny energii stosowane w zasilaczach UPS. Przedstawiono podstawowe źródła energii, takie jak baterie akumulatorów kwasowo-ołowiowych, niklowo-kadmowych, litowo-jonowych, superkondensatory oraz masy wirujące i ich przydatność jako zasobniki energii wtórnej do współpracy ze statycznymi zasilaczami UPS. Ze względu na dostępność, cenę, opracowane technologie produkcji i recyklingu, szerzej omówione zostały akumulatory bezobsługowe VRLA w technologii AGM.Przedstawiono zalety i wady akumulatorów VRLA, sposób ich doboru dla wymaganej mocy odbiorników i czasu autonomii oraz czasu ponownego ładowaniaw zależności od specyfikacji UPS i założeń projektowych.W drugiej części omówiono wymagania wentylacyjne przedziału i pomieszczeń z bateriami akumulatorów oraz podstawowe wymagania i zasady eksploatacjii serwisowania.
Zobacz także
dr hab. inż. Paweł Piotrowski Wybrane aspekty techniczne i ekonomiczne zasilania odbiorców energii elektrycznej
Odbiorcy energii elektrycznej mają różne wymagania niezawodnościowe. Układów zasilania stosowanych w praktyce dla obiektów wymagających podwyższonej niezawodności jest również wiele. Wybór układu zasilania...
Odbiorcy energii elektrycznej mają różne wymagania niezawodnościowe. Układów zasilania stosowanych w praktyce dla obiektów wymagających podwyższonej niezawodności jest również wiele. Wybór układu zasilania to najczęściej kompromis pomiędzy wymaganiami niezawodnościowymi oraz kosztami. Coraz częściej źródłem energii elektrycznej wspomagającym zasilanie podstawowe jest system fotowoltaiczny lub farma wiatrowa – ten aspekt został również omówiony w kontekście niezawodności zasilania.
Impakt SA Nowa rodzina zasilaczy PowerWalker UPS VFI EVS 5 kVA z magazynami energii
Seria PowerWalker VFI EVS to nowa generacja zasilaczy UPS, oferująca długi czas podtrzymania dzięki zastosowaniu baterii LiFePO4 o 40% mniejszej masie i wymiarach w odniesieniu do klasycznych baterii kwasowo-ołowiowych....
Seria PowerWalker VFI EVS to nowa generacja zasilaczy UPS, oferująca długi czas podtrzymania dzięki zastosowaniu baterii LiFePO4 o 40% mniejszej masie i wymiarach w odniesieniu do klasycznych baterii kwasowo-ołowiowych. Zastosowana topologia podwójnej konwersji (VFI-SS-311) gwarantuje najwyższy poziom bezpieczeństwa, a wyspecjalizowane układy utrzymują współczynnik mocy PF na poziomie > 0.99. Oczywiście zależy on od podłączonych urządzeń odbiorczych. Wszelkie informacje o stanie UPS widoczne są na...
Riello Delta Power Sp. z o.o. Projekt przygotowania zespołów prądotwórczych na potrzeby funkcjonowania nowych bloków gazowo-parowych w elektrowni
Firma Riello Delta Power Sp. z o.o. na przełomie lat 2022 i 2023 zrealizowała projekt zabudowy, produkcji, dostarczenia i instalacji dwóch zespołów prądotwórczych na potrzeby funkcjonowania nowych bloków...
Firma Riello Delta Power Sp. z o.o. na przełomie lat 2022 i 2023 zrealizowała projekt zabudowy, produkcji, dostarczenia i instalacji dwóch zespołów prądotwórczych na potrzeby funkcjonowania nowych bloków gazowo-parowych w jednej z kluczowych dla polskiego systemu energetycznego elektrowni w Polsce północno-zachodniej.
W artykule:• Wentylacja przedziału bateryjnego
• Ogólne wymagania dotyczące instalacji baterii akumulatorów • Ładowanie wyrównawcze • Pomiary i monitorowanie baterii akumulatorów • Pomiary dla akumulatorów AGM • Detekcja upływności doziemnej obwodów bateryjnych DC w zasilaczach UPS • Serwisowa kontrola okresowa akumulatorów AGM • Instalacja i przekazanie do eksploatacji • Instrukcja obsługi baterii kwasowo-ołowiowych |
Wentylacja przedziału bateryjnego
Podstawowe wymagania w zakresie wentylacji przedziału bateryjnego wynikają bezpośrednio z normy PN‑EN 62040-1:2009 Systemy bezprzerwowego zasilania (UPS). Część 1: Wymagania ogólne i wymagania dotyczące bezpieczeństwa UPS. Aneks M (normatywny). Wentylacja przedziałów bateryjnych [7]. Przybliżoną wartość przepływu zapotrzebowanego powietrza w ciągu godziny, w [m3/h], można obliczyć z poniższego wzoru:
gdzie:
v – wymagane rozcieńczenie wodoru (100 – 4)/4 = 24,
q – wytworzony wodór: 0,45·10–3, w [m3/Ah],
s – współczynnik bezpieczeństwa,
Ig – prąd gazowania o wartości:
1 mA – dla baterii na 1 Ah „zamkniętych” (z zaworem VRLA) przy zmiennym napięciu,
5 mA – dla baterii otwartych przy zmiennym napięciu,
8 mA – dla baterii” zamkniętych” (z zaworem VRLA) przy stałym napięciu ładowania,
20 mA – dla baterii otwartych przy stałym napięciu ładowania,
n – liczba ogniw baterii, w [-],
CB – pojemność baterii, w [Ah],
Qp – ilość wymaganego powietrza, w [m3/h].
Przyjmując współczynnik bezpieczeństwa s = 5, wzór na obliczenie Qp może być uproszczony:
- dla baterii akumulatorów klasycznych:
- dla baterii akumulatorów VRLA:
Jeżeli w pomieszczeniu z akumulatorami wolna przestrzeń V spełnia następujący warunek:
gdzie:
Vp – objętość pomieszczenia z akumulatorami, w [m3],
Vu – objętość, jaką zajmują akumulatory ze stojakami oraz inne wyposażenie pomieszczenia, w [m3],
to wystarczające jest zastosowanie wentylacji grawitacyjnej, z umieszczonymi po przeciwnych stronach pomieszczenia z otworami: dolotowym i wylotowym.
Każdy z tych otworów musi mieć powierzchnię nie mniejszą od określonej poniższym wzorem:
gdzie:
Ap – powierzchnia przekrojów otworów wlotowego i wylotowego, w [cm2].
W takim przypadku otwory wentylacyjne należy umieścić na przeciwległych ścianach (jeżeli jest to niemożliwe i otwory wentylacyjne muszą zostać wykonane na tych samych ścianach, to odległość pomiędzy nimi nie może być mniejsza niż 2 m).
Ten sam wymóg dotyczy instalowania wentylatorów wyciągowych, których odległość nie może być mniejsza niż 2 m.
Podane wymagania mają charakter orientacyjny.
W pomieszczeniach bateryjnych ważna jest również klimatyzacja z uwagi na znaczne ilości ciepła wydzielanego przez ładowane lub rozładowywane akumulatory.
Ogólne wymagania dotyczące instalacji baterii akumulatorów
Baterie akumulatorów powinny być budowane z ogniw tego samego typu, pochodzących z tej samej serii produkcyjnej ze względu na rezystancję wewnętrzną, która decyduje o równomierności rozpływu prądów w poszczególnych gałęziach.
Zaleca się instalowanie zabezpieczenia zwarciowego w każdym biegunie każdej gałęzi, możliwie blisko akumulatorów. Dobór zabezpieczeń należy wykonać na podstawie spodziewanego prądu obciążenia znamionowego oraz spodziewanych prądów zwarciowych.
Ponieważ rezystancja wewnętrzna akumulatorów stosowanych w zasilaczach UPS jest uzależniona od typu akumulatora i wynosi (0,5–3) mW/100 Ah, zwarcie skutkowało będzie przepływem prądów o dużej wartości, co należy uwzględnić przy doborze zabezpieczeń oraz doborze oprzewodowania.
Szczegółowe wymagania w zakresie metodyki pomiarów oraz obliczania rezystancji wewnętrznej akumulatorów można znaleźć w normie PN-EN 60896-21:2005 Akumulatory ołowiowe. Część 21: Typy z zaworami. Metody badań [8].
Zgodnie z zaleceniami EUROBAT (zrzeszenie europejskich producentów akumulatorów) dotyczącymi akumulatorów VRLA, liczba równolegle połączonych gałęzi akumulatorów, ze względu na prądy gałęziowe, nie może przekraczać czterech gałęzi.
Na rys. 1. przedstawiono przykładowe krzywe rozładowania*) baterii (kolory niebieski do żółty w zakresie mocy rozładowania od 0,1 do 1,1) oraz krzywą napięcia odcięcia (kolor czarny). Powyżej krzywej napięcia odcięcia zaznaczono od góry w odcieniach szarości alarmy: niski stan naładowania baterii, ostrzeżenie o wyłączeniu, niezwłoczne wyłączenie. Najniższa krzywa powoduje odłączenie baterii akumulatorów, aby zapobiec ich uszkodzeniu.
Rys. 1. Przykładowe krzywe rozładowania akumulatora w temperaturze 25°C przy różnych wartościach prądów rozładowania [1]
Jeżeli akumulator zostanie rozładowany do napięcia o wartości poniżej krzywej odcięcia, to jego pojemność zmniejszy się oraz zmniejszy się jego żywotność. Napięcie odcięcia dla określonych prądów rozładowania podają producenci akumulatorów.
Rozładowanie akumulatora poniżej wartości napięcia odcięcia grozi jego trwałym uszkodzeniem.
Każdy akumulator, którego pojemność spadła do wartości 80% jego pojemności znamionowej, należy wycofać z eksploatacji.
Sytuacje, w których akumulatory są rozładowywane poniżej napięcia odcięcia, zdarzają się przy zmianach wartości obciążenia, pomimo prawidłowego dobrania akumulatorów przez projektanta.
Po zainstalowaniu zasilaczy UPS w obiekcie zdarza się, że odbiorniki nie są dostarczone nawet przez kilka miesięcy lub dobrano akumulatory na obciążenie docelowe i odnośne napięcie odcięcia dla wartości pełnego prądu obciążenia. Wtedy prąd rozładowania jest mały, a czas autonomii wydłużony.
Zgodnie z charakterystyką krzywych rozładowania przy różnych wartościach prądu rozładowania, napięcie odcięcia powinno być wyższe. Istnieją zasilacze UPS, które zapobiegają uszkodzeniom akumulatorów ze względu na głębokie rozładowanie poniżej napięcia odcięcia. Posiadają one adaptacyjne algorytmy doboru napięcia odcięcia, którego wartość zmieniana jest automatycznie w zależności od prądu obciążenia UPS.
Ładowanie baterii
Ładowanie baterii przywraca jej zdolność do ponownej pracy autonomicznej. Proces ładowania i rozładowania wpływa na zjawiska korozyjne elektrod oraz rekombinację powstających gazów wewnątrz akumulatora. Zjawiska te wpływają odpowiednio na żywotność i pojemność akumulatora. Proces ładowania powinien być nadzorowany i sterowany.
Stosowane są trzy podstawowe metody ładowania:
- ładowanie stałym prądem,
- ładowanie stałym napięciem,
- ładowanie przy stałej rezystancji.
Najkorzystniejsze efekty ładowania osiąga się ładując akumulator stałym prądem do chwili osiągnięcia napięcia znamionowego ładowania.
Na rys. 2. zostały przedstawione charakterystyki ładowania baterii VRLA stałym prądem lub stałym napięciem.
W przypadku innej temperatury należy wprowadzić poprawkę wynoszącą przeciętnie ±3 [mV/°C/ogniwo]. Znak ujemny dotyczy temperatur wyższych od optymalnych, a znak plus temperatur niższych od optymalnych.
Jeśli akumulatory nie będą w pełni naładowane w czasie eksploatacji (czas ładowania będzie za krótki i/lub napięcie ładowania za niskie), nastąpi stopniowe obniżenie ich pojemności.
Po kilkukrotnym prawidłowym ładowaniu można zwiększyć pojemność, jednak uszkodzenia spowodowane zasiarczeniem elektrod będą nieodwracalne.
Wartości prądu i napięcia ładowania określane są przez producenta baterii akumulatorów przy określonej temperaturze. Wzrost temperatury może doprowadzić do przeładowania akumulatora. Przy wyższej temperaturze należy ograniczyć prąd ładowania.
Nie należy ładować baterii dłużej niż określa specyfikacja producenta, nawet jeśli ładowanie nie zostało zakończone. Przeładowanie może doprowadzić do wycieku elektrolitu, wydzielania nadmiernego ciepła lub nawet eksplozji.
Ładowanie wyrównawcze
Z biegiem czasu poszczególne ogniwa baterii mogą się cechować różnymi parametrami. Wewnątrz baterii pojawiają się wówczas ogniwa „mocniejsze” i „słabsze”. Jedne z nich są przeładowywane, drugie niedoładowane.
W celu wyeliminowania tego negatywnego zjawiska należy prowadzić ładowanie wyrównawcze, które zgodnie z wytycznymi producenta zapewnia dostarczenie energii do ogniw słabszych i wyrównanie parametrów poszczególnych ogniw w całej baterii.
Pomiary i monitorowanie baterii akumulatorów
IEEE 1491 „Measurement Parameters” określa standard monitorowania akumulatorów, w którym wymieniono 17 parametrów pomiarowych, które wskazują uszkodzenia i starzenie się akumulatorów:
- Float Voltage – napięcie konserwujące,
- Equalizing voltage – napięcie wyrównawcze,
- Recharge Voltage – napięcie ładowania,
- Open Circuit Voltage – napięcie na rozwartych zaciskach,
- Discharge Voltage – napięcie rozładowania,
- Midpoint or Partial String Voltage – napięcie środka lub części gałęzi,
- Cell/Unit DC Current – prąd DC ogniwa/jednostki,
- Ripple Voltage – napięcie tętniące,
- Ripple Current – prąd tętniący,
- Cell/Unit Temperature – temperatura ogniwa/bloku,
- Ambient Temperature – temperatura otoczenia,
- Cycles – liczba cykli,
- Cell/Battery Ohmic Values – wartość rezystancji ogniwa/baterii,
- Specific Gravity – gęstość elektrolitu,
- Electrolyte Level – poziom elektrolitu,
- Connection Resistance – rezystancja połączeń,
- Ground Fault Detection – kontrola uziemienia.
Jednak ze względów praktycznych określa się tylko część podanych wyżej parametrów, które zostały przedstawione w tab. 1.
Zastosowanie akumulatorów w zasilaczach UPS może spowodować dodatkowe oddziaływanie wpływające na szybszą degradację pojemności akumulatorów. Pośród innych należy wymienić:
- upływność pomiędzy zaciskami dodatnim i ujemnym do ziemi. Zjawisko nie ma wielkiego wpływu na starzenie się baterii, ale ma wpływ na dokładność monitorowania i bezpieczeństwo systemu,
- zakłócenia różnicowe powodowane przez tętnienie prądu prostownika, oddziaływanie falownika i innych zjawisk związanych z pracą elementów elektronicznych. Zakłócenia tego typu mają szerokie spektrum harmonicznych i wpływają w zależności od poziomu na proces starzenia baterii,
- zakłócenia dynamiczne powodowane przez niewielkie zakłócenia na wejściu UPS na poziomie 1 do 2 procent w czasie kilku milisekund. Jeśli to zjawisko pojawia się często, to powoduje krótkotrwałe kilkusekundowe rozładowanie baterii. Zjawisko to nie jest wychwytywane przez elementy pomiarowe ze względu na ich poziom i nie wpływa także na pracę odbiorników.
Tego rodzaju zakłócenia mają wpływ na żywotność baterii szczególnie w układach 3-fazowych. Prostownik pracuje asymetrycznie i aby skorygować pracę do stanu symetrii, pobiera przez kilka sekund prąd z baterii.
Pomiary wewnętrznych oporności na zaciskach ogniwa odnoszą się do rezystancji połączeń, przewodności jonowej elektrolitu oraz aktywności procesów elektrochemicznych występujących na powierzchni płyt elektrod.
W bateriach wieloogniwowych występuje jeszcze składnik związany z połączeniami między ogniwami.
Pełną ocenę stanu baterii można wyznaczyć poprzez wykonanie kilku pomiarów:
- pomiar rezystancji (impedancji) – może być wykonany przez przepływ prądu o znanej częstotliwości i amplitudzie poprzez baterię i pomiar występującego spadku napięcia na każdym ogniwie. Pomiaru napięcia dokonuje się pomiędzy biegunem dodatnim i ujemnym każdego ogniwa lub jak najmniejszej grupy ogniw. Impedancja wyliczana jest z prawa Ohma. Zwykle jest ona podawana automatycznie przez miernik,
- pomiar kondunktancji – może być wykonany przez przyłożenie napięcia o znanej częstotliwości i amplitudzie do zacisków ogniwa/baterii i pomiar prądu, jaki zostanie wywołany. Kondunktancja jest stosunkiem składowej AC prądu, która jest w fazie z napięciem AC, do amplitudy napięcia, które wywołały przepływ tego prądu,
- pomiar rezystancji – może być wykonany przez obciążenie ogniwa/baterii i pomiar zmian napięcia i prądu. Wartość rezystancji w omach jest obliczana przez podzielenie zmian napięcia do zmian prądu.
Do oceny stanu baterii akumulatorów należy przeprowadzić przynajmniej jeden z powyższych testów. Najbardziej miarodajnym testem jest test pojemności poprzez rozładowanie baterii przez obciążenie baterii przyłączonymi odbiornikami.
Uwaga!
Pomiar oporności nie jest jednoznacznym wyznacznikiem dla pojemności baterii i nie powinien być wykorzystywany do określania całkowitej pojemności baterii.
W celu prawidłowego monitorowania baterii akumulatorów należy przeprowadzić pomiary rezystancji wewnętrznej ogniw, a następnie okresowo je powtarzać.
Występujące w wynikach pomiarów trendy lub odstępstwa od wartości średniej dają możliwość oceny stanu baterii i poszczególnych ogniw.
Wyniki odczytów w kolejnych latach nie powinny odbiegać od wartości założonych przez producenta baterii. Jeżeli wyniki z pomiarów odbiegają od wartości podanych przez producenta baterii, należy ustalić ich przyczyny.
Pomiary dla akumulatorów AGM
1) Pomiar prądu baterii akumulatorów jest miarodajny tylko wtedy, gdy można go odnieść do pomiaru prądu identycznej gałęzi połączonej równolegle.Można również dokonywać pomiaru w odniesieniu do prądu buforowania nowej baterii.Jeżeli wystąpią znaczne różnice, będzie to świadczyć o wystąpieniu uszkodzenia akumulatorów.Porównywanie jednak prądu buforowania baterii akumulatorów tego samego typu, lecz instalowanych w różnych latach, może prowadzić do niewłaściwych wniosków o stanie akumulatorów.
2) Pomiar napięcia dla każdego ogniwa/monobloku – analiza napięcia ogniwa/monobloku podczas pracy buforowej w odniesieniu do napięcia całej baterii pozwala na ocenę rezystancji wewnętrznej. Jednak pomiar dla monobloku może być zafałszowany ze względu na różnice pomiędzy poszczególnymi ogniwami w monobloku.Dodatkowo zjawisko rekombinacji wywołuje rozbieżności dla prawidłowo funkcjonujących akumulatorów, dochodzące nawet do ±250 mV.Bardziej miarodajny dla monobloków jest pomiar napięcia przy rozładowaniu lub w trakcie ładowania, który wykaże jednakowe zachowanie akumulatorów. Gdy występują rozbieżności, świadczą one o uszkodzeniu grupy lub pojedynczych ogniw.
3) Pomiar impedancji wewnętrznej – bardzo popularny sposób oceny stanu akumulatora.Dokonując pomiaru z częstotliwością pomiarową 100 Hz do 10 kHz mierzymy impedancję baterii. Jej zmiana wskazuje na uszkodzenia połączeń, separatorów lub elektrolitu. Nie ma możliwości odczytania pojemności.Przy częstotliwości pomiarowej 0,1 Hz do 100 Hz mierzona jest impedancja związana z porowatością elektrod. Pomiar ten pozwala na ocenę pojemności baterii. Pomiar z częstotliwością pomiarową < 0,1 Hz pozwala na ocenę zasiarczenia elektrod, a to jest ściśle związane z pojemnością dyspozycyjną baterii.
Detekcja upływności doziemnej obwodów bateryjnych DC w zasilaczach UPS
Usterki związane z występowaniem prądów upływowych w obwodach bateryjnych DC zasilaczy UPS mogą spowodować następujące zagrożenia:
- ryzyko, że wydzielane ciepło na drodze prądu upływowego spowoduje powstanie pożaru,
- ryzyko dla personelu, który będzie pracował w pobliżu baterii,
- ryzyko dla niezawodności systemu.
Istnieje kilka przyczyn występowania prądów upływowych w systemie bateryjnym. Wśród nich najczęściej występują:
- zabrudzenie na powierzchni bloku bateryjnego – kurz, pył powstały na powierzchni baterii może utworzyć ścieżki przewodzące do stojaka bateryjnego. Resztki elektrolitu pozostawione na obudowie podczas prac konserwacyjnych zwiększają przewodność na zabrudzonej powierzchni.
- penetracja elektrolitu przez obudowę baterii – jakikolwiek wyciek w obudowie baterii spowodowany rozszczelnieniem lub uszkodzeniem może spowodować kontakt elektrolitu ze stojakiem bateryjnym.
- szczeliny i pęknięcia obudowy baterii – naprężenia występujące w uszkodzonych ogniwach mogą spowodować pęknięcia obudowy, dotyczy to też niewłaściwej instalacji lub konserwacji.
Wśród producentów UPS nie ma standardowej metodologii detekcji prądów upływowych obwodów bateryjnych.
Efektywność istniejących metod wykrywania i zabezpieczania systemu UPS przed wystąpieniem prądów upływowych w obwodzie bateryjnym DC nie została jak dotąd określona w żadnym dokumencie formalnoprawnym oraz w żadnej normie.
Największe ryzyko wystąpienia prądów upływowych występuje w zasilaczach w technologii beztransformatorowej.
Aby zmniejszyć zagrożenie spowodowane powyżej opisanym zjawiskiem, należy przeprowadzić pomiary rezystancji izolacji w nowo zainstalowanym systemie bateryjnym.
Pomiar izolacji powinien być przeprowadzony pomiędzy terminalem baterii a ziemią, aby zapewnić integralną ciągłość izolacji.
Baterie muszą być odłączone od zasilacza UPS oraz wszelkich obwodów monitorowania baterii.
Wstępny pomiar izolacji powinien być przeprowadzony megaomomierzem przy napięciu 1000 VDC przez 1 minutę, z akceptowalną minimalną rezystancją 2000 MW. Pomiar taki pozwoli na wykrycie punktów zagrożenia.
Należy przeprowadzać okresowe testy izolacji w odstępach 1 roku, co po analizie pomiarów pozwoli na wczesne wykrycie zagrożeń.
Jeżeli stojak bateryjny lub szafa bateryjna są połączone z systemem uziemienia poprzez przewody uziemiające, mogą one także być wykorzystane do pomiarów izolacji uziemienia systemu bateryjnego.
Serwisowa kontrola okresowa akumulatorów AGM
I. Kontrola miesięczna – w okresie pierwszych sześciu miesięcy eksploatacji baterii
W celu prawidłowego zrównoważenia elektrochemicznego długich gałęzi szeregowych ogniw zaleca się przez pierwsze sześć miesięcy eksploatacji baterii akumulatorów wykonywać następujące pomiary/czynności:
1. pomiar napięć ładowania konserwacyjnego poszczególnych ogniw/monobloków (raz na miesiąc),
2. pomiar napięć pod obciążeniem (raz na miesiąc),
3. pomiar prądów w poszczególnych gałęziach równoległych, jeżeli takie występują.
II. Kontrola kwartalna
1. Pomiar napięć ładowania konserwacyjnego konserwacyjnych poszczególnych ogniw/monobloków.
2. Pomiar prądów w poszczególnych gałęziach równoległych, jeżeli takie występują.
3. Zmierzyć temperaturę w szafie bateryjnej oraz napięcie ładowania konserwacyjnego baterii. W razie potrzeby przeprowadzić korekcję temperaturową napięcia ładowania konserwacyjnego.
III. Kontrola półroczna
1. Jak wyżej.
2. Zmierzyć rezystancję/konduktancję poszczególnych ogniw/monobloków
IV. Kontrola roczna
1. Powtórzyć czynności jak dla inspekcji półrocznej.
2. Sprawdzić pewność połączeń skręcanych i w razie potrzeby pokryć smarem silikonowym lub wazeliną techniczną.
3. Przeprowadzić próbę pojemności baterii wg PN-EN 60896-21:2007.
4. Przeprowadzić ładowanie przy stałym napięciu U = 2,40 V/ogniwo.
5. Zmierzyć rezystancję izolacji doziemnej baterii wg PN-EN 60896-21:2007.
Instalacja i przekazanie do eksploatacji
Ogniwa i baterie akumulatorów muszą być zainstalowane, odebrane i eksploatowane w zgodzie z:
- zaleceniami DTR producenta,
- krajowymi przepisami i normami dotyczącymi bezpieczeństwa instalacji i eksploatacji,
- regionalnymi/krajowymi/branżowymi normami ochrony środowiska.
Warunki pracy akumulatorów AGM:
- akumulatory mogą pracować w każdym położeniu,
- najdłuższy okres eksploatacji jest osiągany w temperaturze 20°C,
- należy unikać umieszczania akumulatora w pobliżu źródeł ciepła,
- akumulator należy instalować na najniższym poziomie urządzenia,
- obudowa urządzenia powinna mieć otwory wentylacyjne,
- między akumulatorami należy zachować odstęp 5–10 mm, akumulatory nie powinny stykać się ze ścianką obudowy,
- należy unikać instalowania akumulatora w pobliżu iskrzących urządzeń elektrycznych,
- należy unikać eksploatacji poza zakresem temperatur od –15°C do 35°C w trybie pracy buforowej, oraz 5°C do 35°C w trybie pracy cyklicznej,
- w przypadku gdy akumulator ma być poddawany wibracjom lub wstrząsom, wskazany jest montaż z użyciem materiału amortyzującego wstrząsy,
- w przypadku montowania dwóch lub więcej grup akumulatorów, należy połączyć je ze sobą za pomocą szyn lub przewodów o jednakowej długości,
- nie powinno się instalować nowych i starych akumulatorów razem, łączenie akumulatorów o różnych pojemnościach czy też akumulatorów, które pracowały w innych warunkach przez dłuższy czas może doprowadzić do ich uszkodzenia, a także uszkodzenia zasilanego urządzenia,
- przechowywać akumulatory w suchym i chłodnym miejscu przy spełnieniu zaleceń określonych w tab. 3,
- nie należy rozładowywać akumulatora poniżej krzywej rozładowania, przekroczenie której prowadzi do szybkiego wyeksploatowania akumulatora.
Instrukcja obsługi baterii kwasowo-ołowiowych
W tab. 2. przedstawiono przykładową instrukcję eksploatacji akumulatorów kwasowo-ołowiowych AGM z rekombinacją kwasową VRLA w pomieszczeniu instalacji.
Akumulatory należy składować w suchym pomieszczeniu o dobrej wentylacji. Dopuszczalne czasy składowania zostały określone w tab. 3.
Po upływie czasu określonego w tab. 3. należy wykonać ładowanie odnawiające napięciem 2,23 V/ogniwo przez 96 godzin lub do chwili, gdy prąd ładowania nie zmieni się przez 3 h.
Pomiar w obwodzie otwartym akumulatora może być informacją na temat stanu naładowania akumulatora.
Zaleca się doładowanie odnawiające przy spadku napięcia poniżej 2,07 V/ogniwo. Nieprzestrzeganie tego warunku może spowodować znaczny spadek pojemności i trwałości składowanego akumulatora.
Instalowanie akumulatora
Akumulator należy instalować w czystym i suchym pomieszczeniu. W warunkach normalnych użytkowania akumulatora nie wydostają się z niego żadne gazy, dlatego może pracować w pomieszczeniach z innymi urządzeniami elektrycznymi.
Temperatura
Należy unikać ustawiania akumulatora w miejscach gorących oraz naprzeciw okna. Temperatura otoczenia pomiędzy poszczególnymi ogniwami nie powinna różnić się więcej niż o 3°C. Najlepsza trwałość i wydajność jest zapewniona dla temperatur z zakresu 15°C do 25°C.
Wentylacja
W normalnych warunkach wydzielanie gazu jest znikome, a naturalna wentylacja wystarcza do chłodzenia ogniw i usuwania skutków nieprzewidzianego przeładowania. Dzięki tym właściwościom akumulatory VRLA można instalować w pomieszczeniach biurowych i innych.
Montaż
Przed uruchomieniem wszystkie ogniwa muszą być sprawdzone pod względem uszkodzeń mechanicznych, prawidłowej polaryzacji i prawidłowego wykonania połączeń. Śruby połączeń międzyogniwowych należy dokręcać kluczem dynamometrycznym z siłą podaną przez producenta baterii. Przy wyłączonym urządzeniu ładującym i odłączonym obciążeniu połączyć baterię z instalacją prądu stałego, sprawdzając prawidłowość połączeń zacisków. Załączyć urządzenie ładujące i ładować wg poniższych wskazówek.
Ładowanie
Napięcie ładowania konserwującego przy określonej temperaturze zostało przedstawione w tab. 4.
Zalecane napięcie ładowania konserwującego wynosi 2,27 V/ogniwo dla temp. 20°C. Jeżeli temperatura otoczenia różni się o +/–5°C, zaleca się dobranie napięcia konserwującego jak w tab. 4.
Z uwagi na zjawisko rekombinacji gazowej, może wystąpić różnica +/–2% w napięciu pojedynczego ogniwa. Niemniej napięcie całkowite akumulatora powinno mieścić się w określonych powyżej granicach.
Prąd ładowania
Akumulatory VRLA powinny być używane wyłącznie z regulowanymi urządzeniami do ładowania stałym napięciem i prądem ograniczonym do 10% 20-godzinnej pojemności (określony jako C20 lub 0,05C).
Szybkie ładowanie (wyrównawcze)
Ładowanie wyrównawcze konieczne jest po głębokim rozładowaniu i/lub niewystarczającym ładowaniu. Może być ono prowadzone maks. napięciem 2,35 V/ogniwo przez okres do 24 godzin (nie więcej niż 4–5 razy w roku). Prąd ładownia nie powinien przekraczać 10% pojemności baterii.
Gdy temperatura baterii przekroczy 45°C należy przerwać lub czasowo przełączyć na ładownie konserwujące dla obniżenia temperatury.
Składowa zmienna prądu ładującego
Niedopuszczalne składowe zmienne prądu ładującego mogą spowodować uszkodzenia i zmniejszenie trwałości. Zaleca się ograniczać składowe zmienne prądu ładującego do ≤1% napięcia ładującego.
Stan naładowania
Stan naładowania można określić po przeprowadzeniu pomiaru na zaciskach otwartych akumulatora po przebywaniu 24 h w spoczynku. Wartości napięcia odpowiadające określonemu stanowi przedstawiono w tab. 5.
Napięcie odcięcia
Napięcie odcięcia, poniżej którego rozładowywanie akumulatora jest niedozwolone, powinno być ograniczone do wartości podanych w tab. 6.
Rozładowane ogniwa
Akumulatory VRLA nie mogą pozostawać w stanie rozładowania lecz muszą być poddane natychmiast ładowaniu konserwującemu. Nieprzestrzeganie tego zalecenia może spowodować skrócenie trwałości akumulatora.
Przypadkowe rozładowanie całkowite
Całkowicie rozładowany akumulator powinien być poddany ładowaniu napięciem 2,23 V/ogniwo prądem nie większym niż 0,1 C10. Minimalny czas ładownia powinien wynosić 96 godzin. Uwaga: wystąpienie pełnego rozładownia akumulatora ma znaczny wpływ na jego trwałość.
Literatura
- Eaton Power Quality – materiały szkoleniowe i publikacje techniczne
- T. Sutkowski – Rezerwowe i bezprzerwowe zasilanie w energie elektryczną – Urządzenia i układy – COS i W SEP 2007
- A. Czerwiński – Akumulatory, baterie, ogniwa – WKŁ 2013
- Podręcznik projektanta systemów sygnalizacji pożarowej – SITP, ITB – Warszawa, marzec 2009
- J. Wiatr, M. Orzechowski, M. Miegoń, A. Przasnyski – Poradnik projektanta systemów zasilania awaryjnego i gwarantowanego – EATON 2008, wydanie II
- Z. Łęgosz – Stacjonarne baterie kwasowo-ołowiowe w systemach zasilania potrzeb własnych- Wiadomości energetyczne Nr 7-8/2004.
- PN-EN 62040-1:2009 „Systemy bezprzerwowego zasilania (UPS). Część 1. Wymagania ogólne i wymagania dotyczące bezpieczeństwa UPS. Aneks M (normatywny). Wentylacja przedziałów bateryjnych” .
- PN-EN 60896-21: 2005 „Akumulatory ołowiowe. Część 21.: Typy z zaworami – Metody badań” .
- Rozporządzenia Ministra Sprawa Wewnętrznych i Administracji z dnia 7 czerwca 2010 roku w sprawie ochrony przeciwpożarowej budynków, innych obiektów budowlanych i terenów [Dz. U. Nr 109/2010 poz. 719].
- Karta katalogowa akumulatora EPL 210-12 – www.aval.com.pl - 28.07.2015
- EN 50272-2, „Wymagania bezpieczeństwa dla baterii wtórnych i instalacji bateryjnych – Część 2: Baterie stacjonarne”
- IEC 60896-22: 2004 „Akumulatory ołowiowe. Część 22: Typy z zaworami regulowanymi – Wymagania”.13. IEC 62485-2: 2010 „Wymagania bezpieczeństwa dla baterii wtórnych i instalacji bateryjnych – Część 2: Baterie stacjonarne”, czerwiec 2010