Dobór baterii akumulatorów oraz ich eksploatacja (część 1.)
Sizing batteries for uninterruptible power supplies UPS and maintenance of batteries
Zasilacze UPS wymagają stosowania zasobników energii, które zapewnią bezprzerwową kontynuację zasilania odbiorników do czasu przełączenia na zasilanie rezerwowe lub prawidłowe zamknięcie odbiorników (np. systemów operacyjnych serwerów) lub zakończenie procesów wykonywanych przez odbiorniki. Statyczne zasilacze UPS wykorzystują baterie akumulatorów kwasowo-ołowiowych, niklowo-kadmowych, litowo-jonowych, superkondensatory oraz masy wirujące. Najpopularniejsze są jednak baterie bezobsługowe VRLA w technologii AGM, ze względu na ich dostępność, cenę, opracowane technologie produkcji i recyklingu. W artykule zostały przedstawione podstawowe zasady doboru baterii VRLA dla zasilaczy UPS.
Zobacz także
dr inż. Karol Kuczyński Możliwości zwiększenia niezawodności przy zastosowaniu zasilacza UPS
Autor pisze o powszechnym znaczeniu niezawodności zasilania w energię elektryczną, realnych skutkach awarii w zasilaniu, o przebiegu współpracy zespołu prądotwórczego z UPS-em oraz o sposobach magazynowania...
Autor pisze o powszechnym znaczeniu niezawodności zasilania w energię elektryczną, realnych skutkach awarii w zasilaniu, o przebiegu współpracy zespołu prądotwórczego z UPS-em oraz o sposobach magazynowania energii
dr hab. inż. Paweł Piotrowski Wybrane aspekty techniczne i ekonomiczne zasilania odbiorców energii elektrycznej
Odbiorcy energii elektrycznej mają różne wymagania niezawodnościowe. Układów zasilania stosowanych w praktyce dla obiektów wymagających podwyższonej niezawodności jest również wiele. Wybór układu zasilania...
Odbiorcy energii elektrycznej mają różne wymagania niezawodnościowe. Układów zasilania stosowanych w praktyce dla obiektów wymagających podwyższonej niezawodności jest również wiele. Wybór układu zasilania to najczęściej kompromis pomiędzy wymaganiami niezawodnościowymi oraz kosztami. Coraz częściej źródłem energii elektrycznej wspomagającym zasilanie podstawowe jest system fotowoltaiczny lub farma wiatrowa – ten aspekt został również omówiony w kontekście niezawodności zasilania.
dr hab. inż. Waldemar Dołęga Krajowe uwarunkowania efektywności energetycznej
Artykuł przedstawia krajowe uwarunkowania i regulacje prawne dotyczące efektywności energetycznej, w tym na ustawę o efektywności energetycznej. Autor wymienia zasady realizacji obowiązku uzyskania oszczędności...
Artykuł przedstawia krajowe uwarunkowania i regulacje prawne dotyczące efektywności energetycznej, w tym na ustawę o efektywności energetycznej. Autor wymienia zasady realizacji obowiązku uzyskania oszczędności energii i przeprowadzania audytu energetycznego przedsiębiorstwa, omawia zadania jednostek sektora publicznego w zakresie efektywności energetycznej i przedstawia programy i środki służące poprawie efektywności na poziomie: krajowym, regionalnym i lokalnym.
W artykule:• Akumulatory bezobsługowe• Baterie VRLA żelowe • Baterie VRLA w technologii AGM • Monitorowanie stanu baterii akumulatorów VRLA |
Dostępne źródła energii dla autonomicznej pracy statycznych zasilaczy UPS to: ołowiowo-kwasowe, niklowo-kadmowe, litowo-jonowe, superkondensatory, masy wirujące. Akumulatory ołowiowo-kwasowe występują w różnym wykonaniu, co determinuje ich zastosowanie jako magazynów energii. Klasyczne akumulatory kwasowe wykonane są z dwóch elektrod umieszczonych w obudowie zalanej elektrolitem, którym jest wodny roztwór kwasu siarkowego. Materiałem aktywnym elektrody dodatniej jest dwutlenek ołowiu, natomiast elektroda ujemna pokryta jest gąbczastym ołowiem. W procesie elektrochemicznym (ładowanie i rozładowanie) wydzielane są gazy (tlen i wodór), które wydostają się na zewnątrz obudowy. Procesy te powodują, że gęstość elektrolitu wzrasta i konieczne jest uzupełnianie wody.
W akumulatorze kwasowo-ołowiowym VLA (ang. Valve Lead Acid), w procesie ładowania i rozładowania, zachodzą reakcje chemiczne przedstawione w tabeli 1.
Tab. 1. Reakcje chemiczne zachodzące w procesie ładowania i rozładowania, zachodzą reakcje chemiczne w akumulatorze kwasowo- ołowiowym VLAs
W końcowej fazie ładowania rozpoczyna się reakcja generacji tlenu na elektrodzie dodatniej. Generowany tlen przemieszcza się wewnątrz baterii w kierunku elektrody ujemnej, gdzie jest absorbowany. Akumulatory cechują się długą żywotnością 20–25 lat. Najczęściej stosowane są w środowiskach przemysłowych, gdzie znajdują się specjalne pomieszczenia – akumulatornie, oraz w instalacjach, gdzie wymagany jest bardzo długi czas autonomii, liczony w godzinach. Systemy UPS z bateriami kwasowymi spotykane są jeszcze w centrach przetwarzania danych w Ameryce Północnej.
Akumulatory kwasowo-ołowiowe mają następujące wady eliminujące je jako źródła energii wtórnej w UPS:
- wymagają nadzoru, kontroli i okresowej wymiany elektrolitu,
- występuje niebezpieczeństwo związane z wyciekiem elektrolitu, który może stanowić zagrożenie dla ludzi i otoczenia,
- wydzielanie oparów kwasu siarkowego.
Ponadto wymagają:
- wykonania pomieszczeń kwasoodpornych,
- neutralizacji ścieków i zabezpieczenie przed dostaniem się kwasu do kanalizacji,
- wykonanie zabezpieczeń ze względu na niebezpieczeństwo wybuchu wodoru,
- mechanicznej wentylacji pomieszczeń akumulatorni,
- większej zajmowanej powierzchni ze względu na zapewnienie dostępu w czasie obsługi,
- tylko transportu naziemnego.
Ze względu na powyższe utrudnienia w eksploatacji, akumulatory kwasowe są bardzo sporadycznie stosowane z zasilaczami UPS, poza instalacjami przemysłowymi. Dodatkowo wymagana jest specjalna konfiguracja oprogramowania sprzętowego zasilaczy UPS.
Akumulatory bezobsługowe VRLA
Odmianą akumulatorów kwasowo-ołowiowych jest technologia VRLA (ang. Valve Regulated Lead Acid), gdzie stosowane są akumulatory o budowie szczelnej zamkniętej, mające zawory regulowane o jednostronnym działaniu. Akumulatory umożliwiają rekombinację tlenu podczas ładowania. Budowa wewnętrzna jest podobna jak baterii klasycznych, jednak stosowane są tu dodatki stopowe ograniczające wydzielanie wodoru na płycie ujemnej. W bateriach tych stosuje się elektrolit o większej gęstości, który uwięziony jest w separatorze międzypłytowym wykonanym z włókna szklanego (ang. AGM – Absorbent Glass Mat) lub zestalony w całej objętości w postaci żelu na bazie tlenku krzemu SiO2 (ang. Gel).
Szczelność akumulatora bezobsługowego (VRLA) zapewnia zwór podciśnieniowy, wypuszczający gazy tylko w przypadku pracy awaryjnej. Zamknięty obieg tlenu zabezpiecza akumulator przed znaczącą utratą wody w całym okresie żywotności akumulatora i dzięki temu akumulator jest bezobsługowy w zakresie uzupełniania elektrolitu.
Zalety baterii VRLA w stosunku do klasycznych baterii kwasowo-ołowiowych:
- uwalnianie wodoru podczas ładowania konserwacyjnego jest dziesięciokrotnie mniejsze;
- wentylacja pomieszczenia bateryjnego może zostać ograniczona 5-krotnie w stosunku do wymagań stawianym klasycznym akumulatorom,
- rekombinacja gazów w zakresie do 99%,
- nie wymaga się dodatkowych zabezpieczeń ochronnych podłogi i innych powierzchni przed zalaniem elektrolitem,
- nie wymaga się wykonywania pomiarów stężenia elektrolitu (brak kontaktu z kwasem siarkowym),
- nie jest wymagane uzupełnianie wody destylowanej i brak problemów z zanieczyszczeniami elektrolitu,
- nie występują zwarcia spowodowane dotknięciem elektrod poprzez narastanie osadu z ołowiu.
Wady baterii VRLA z regulowanym zaworem:
- wydzielanie tlenu poprzez szczeliny w kontenerze, zaworze lub wyprowadzeniu elektrod prowadzi do rozładowania na elektrodzie ujemnej,
- polaryzacja elektrody ujemnej jest ograniczona przez rekombinację tlenu na elektrodzie ujemnej. Może się okazać, że w ogniwie ujemna polaryzacja jest utracona i elektroda ujemna rozładowuje się, pomimo większego napięcia doładowującego, niż napięcie na otwartym obwodzie zacisków,
- aby uniknąć wyschnięcia spowodowanego emisją gazów, maksymalna temperatura pracy jest zmniejszona z 55°C (dla VLA) do 45°C.
Ponadto baterie VRLA wykazują największą stabilność parametrów w temperaturze pracy 25°C. Przy wzroście temperatury ponad tę wartość żywotność baterii zmniejsza się. Przy wzroście temperatury o 10°C powyżej wspomnianych 25°C, żywotność baterii zmniejsza się o połowę.
Baterie VRLA żelowe
Baterie szczelne z zaworami rekombinacyjnymi bezobsługowe. Elektrolit uwięziony w żelu. Projektowany czas eksploatacji od 7 do 20 lat. Parametry eksploatacyjne mało korzystne w zastosowaniu z zasilaczami UPS. Akumulatory żelowe znajdują zastosowanie do pracy cyklicznej o dłuższych czasach rozładowania w następujących obszarach:
- sprzęt telekomunikacyjny,
- napęd wózków elektrycznych itp.,
- światła nawigacyjne,
- systemy fotowoltaiczne.
Akumulatory żelowe są znacznie rzadziej stosowane z zasilaczami UPS, mimo że ich żywotność wynosi 10 do 20 lat, oraz cechują się 500–1500 cyklami rozładowań (80% pełnego rozładowania). Baterie te nie wykazują zmian termicznych, tzn. ogniwa stabilnie utrzymują pojemność i rezystancję wewnętrzną przez cały okres żywotności.
Baterie VRLA w technologii AGM
Obecnie najbardziej powszechnie stosowane są akumulatory z zasilaczami UPS, o relatywnie niskim koszcie zakupu i niewymagające dodatkowej obsługi w ciągu całego okresu eksploatacji. Żywotność tych baterii wynosi od 5 do ponad 12 lat przy liczbie cykli rozładowań 200–500 (do poziomu 80% pełnego rozładowania). Żywotność ich jest ograniczona przez wewnętrzną rezystancję, co w konsekwencji prowadzi do zmniejszania ich pojemności w czasie eksploatacji. Często baterie te ulegają uszkodzeniu przez zasiarczenie elektrody ujemnej. Liczba cykli rozładowania jest wystarczająca i nie stanowi ograniczeń dla zastosowania z zasilaczami UPS.
Podczas eksploatacji należy pamiętać o wykonaniu czynności przedłużających ich żywotność i pozwalających na najlepsze wykorzystanie akumulatorów:
- po zainstalowaniu należy ładować akumulatory minimum 48 godzin,
- pełna pojemność baterii jest osiągana po kilku cyklach ładowania i rozładowania,
- nigdy nie należy dopuszczać do pozostawienia akumulatorów bez ładowania na czas dłuższy niż sześć miesięcy,
- utrzymywać temperaturę pomieszczenia na poziomie 20°C, nie dopuścić do ucieczki termicznej w czasie ładowania. Proces rekombinacji jest egzotermiczny, a przy małej ilości elektrolitu (w porównaniu z akumulatorami kwasowymi i żelowymi), ilość wydzielanego ciepła może przekroczyć możliwości jego odprowadzania przez baterię,
- należy monitorować stan baterii (napięcie, rezystancję wewnętrzną).
Monitorowanie stanu baterii akumulatorów VRLA
System monitorowania stanu baterii ma na celu zebranie danych pomiarowych i na ich podstawie określenie zagrożeń związanych z uszkodzeniem lub zużyciem indywidualnych ogniw. Detekcja lub sygnalizacja potencjalnego zagrożenia pozwala na wczesną reakcję i zapobieganie awarii autonomicznego źródła zasilania. Urządzenia do monitorowania stanu baterii akumulatorów różnią się ilością i sposobem pomiarów. Najczęściej wykonywane są pomiary napięcia, temperatury otoczenia, prądu ładowania i rozładowania, rezystancji. Bardziej zaawansowane systemy dokonują pomiarów impedancji, składowych napięcia przemiennego, wewnętrznej temperatury baterii.
Akumulatory niklowo-kadmowe
W systemach zasilania gwarantowanego akumulatory niklowo-kadmowe są stosowane głównie tam, gdzie występują trudne warunki środowiskowe lub brak możliwości utrzymania temperatury wymaganej przez akumulatory VRLA. Napięcie znamionowe ogniw niklowo kadmowych wynosi 1,2 V. Najczęściej wykorzystywane są w przemyśle petrochemicznym i w zastosowaniach morskich. Cechują się bardzo długą żywotnością powyżej 20 lat. Podczas uruchomienia systemu wymagane jest podwyższone napięcie ładowania oraz dostosowanie parametrów UPS-a do charakterystyki ładowania i rozładowania.
Akumulatory litowo-jonowe
W odróżnieniu od baterii VRLA, akumulatory litowo-jonowe mają większą niezawodność w końcowym okresie żywotności, a także nie wykazują tak znacznej utraty pojemności. Charakteryzują się czasem żywotności od 10 do 20 lat w zależności od technologii wykonania lub modelu przy liczbie cykli rozładowania ponad 1000. Mają większą gęstość energii na jednostkę masy, a czas ładowania wynosi poniżej 1 godziny. Można je rozładowywać w 100% pojemności znamionowej. Ze względu na swoje właściwości elektrochemiczne wymagają ciągłej kontroli i monitorowania. Zawsze zawierają wewnętrzny układ monitorowania parametrów elektrycznych i temperatury. Przekroczenie dopuszczalnej temperatury może grozić eksplozją baterii. Nie wydzielają wodoru, a więc nie wymagają wentylacji. Optymalny czas autonomii wynosi obecnie około 10 minut, jednak systematycznie nowe technologie pozwalają na skrócenie zalecanego czasu autonomii.
Zastosowanie w systemach UPS:
- w obiektach przetwarzania danych, gdzie baterie są instalowane obok zasilaczy UPS i stosowane jest chłodzenie swobodnym przepływem powietrza,
- w systemach magazynów energii stosowanych do eliminowanie szczytów mocy zapotrzebowanej oraz w instalacjach wykorzystujących odnawialne źródła energii i w instalacjach o cyklicznym poborze zwiększonej wartości mocy.
Masy wirujące
Energia wymagana podczas pracy autonomicznej UPS-a jest konwertowana z energii kinetycznej mas wirujących na energię elektryczną. Czas autonomii jest relatywnie krótki i wynosi 13 do 100 sekund. Przykładowo standardowe rozwiązanie wielkości szafy informatycznej dostarcza moc 250 kW przez 15 sekund. Żywotność urządzeń wynosi około 15 do 20 lat, jednak po okresie 7 lat wymagana jest gruntowna konserwacja urządzenia. Utrzymanie rotacji w urządzeniu powoduje straty mocy na poziomie 1,7 kW, a więc przyczynia się do obniżenia sprawności systemu UPS o mocy 100 kW o 1 do 2%. Niestety, rozwiązania z masami wirującymi nie sprawdzają się we współpracy z zasilaczami UPS o mocach poniżej 100 kVA. Wśród zalet urządzeń należy wymienić:
- szeroki zakres temperatury pracy,
- niezmienność czasu autonomii w okresie eksploatacji.
Superkondensatory
Superkondensatory cechują się długą żywotnością, nie wymagają wymiany w całym cyklu eksploatacji zasilaczy UPS. Stanowią alternatywę dla mas wirujących. Zalety:
- prosta skalowalność dopasowana do mocy 3-fazowych zasilaczy UPS,
- rozbudowa systemu bez konieczności wymiany już używanych superkondensatorów,
- zakres pracy w temperaturach –40 do 65°C,
- wysoka sprawność energetyczna,
- bezobsługowa eksploatacja,
- mały ciężar,
- krótki czas ładowania (około 5 razy większy od czasu rozładowania),
- instalacja możliwa wewnątrz UPS-a lub standardowych szafach bateryjnych.
Zastosowanie superkondensatorów sprawdza się w instalacjach, gdzie zapewnione jest szybkie uruchomienie zespołu prądotwórczego lub dla ochrony krótkookresowych zaników zasilania.
Dobór baterii akumulatorów
Przed rozpoczęciem obliczeń wymaganej liczby baterii akumulatorów dla wybranego zasilacza UPS należy przyjąć założenia wstępne dla projektowanego systemu zasilania gwarantowanego oraz uzgodnić wymagania klienta związane z charakterem chronionych odbiorników.
Podstawowe założenia wymagane przed rozpoczęciem doboru baterii:
- wielkość obciążenia (S) w kVA,
- współczynnik mocy wyjściowej (cos j),
- żądany czas podtrzymania (TA) w minutach lub godzinach,
- wymagany czas ładowania (TC) w minutach lub godzinach,
- redundancja gałęzi baterii akumulatorów uwzględniająca niezawodność i dostępność systemu (np. w czasie prac konserwacyjnych),
- temperatura pracy,
- żywotność akumulatorów,
- współczynnik starzenia dla zapewnienia czasu autonomii na koniec okresu eksploatacji.
W przypadku układów redundantnych należy zdefiniować poziom redundancji zarówno zasilaczy UPS, jak i baterii akumulatorów. Przykładowo, dla układu redundantnego N+1, baterie akumulatorów mogą być dobrane do wymaganego czasu autonomii, gdy wszystkie zasilacze są sprawne i zasilają jednocześnie odbiorniki (N+1) lub dla przypadku, gdy jeden z zasilaczy UPS ulegnie uszkodzeniu i wyeliminuje dostępność podłączonych baterii akumulatorów, a czas pracy autonomicznej skróci się odpowiednio do czasu gwarantowanego przez N sprawnych zasilaczy UPS.
Do wyboru odpowiedniego zasilacza UPS należy przeprowadzić obliczenia wstępne, sprawdzając, czy spełnione są wymagania związane z założeniami zdefiniowanymi przez klienta i warunkami zasilania w obiekcie. W celu wyboru właściwego UPS-a należy obliczyć:
- wymaganą moc rzeczywistą zapotrzebowaną,
- całkowitą energię rozładowania baterii akumulatorów, w [kWh],
- moc wymaganą do naładowania baterii w odpowiednim czasie, w [kW],
- moc wymaganą do ładowania baterii i zasilania odbiorników w czasie normalnej pracy UPS-a,
- prąd ładowania baterii akumulatorów,
- liczbę wymaganych bloków i gałęzi akumulatorów. W większości przypadków należy wykonać obliczenia w kolejności (od a do f).
Dobór baterii akumulatorów został przedstawiony wraz z przykładowymi obliczeniami, przy zastosowaniu typowych wymagań dla serwerowni.
Założenia: serwerownia wyposażona jest w komputery, serwery i urządzenia sieciowe o mocy znamionowej 175 kVA, współczynnik mocy odbiorników wynosi 0,95. Wymagany czas podtrzymania bateryjnego szacowany jest na poziomie 15 minut dla obciążenia znamionowego odbiorników. Czas ponownego pełnego naładowania baterii akumulatorów nie może być dłuższy niż 20 godzin. Temperatura pracy baterii 25°C. Należy dobrać baterie akumulatorów VRLA o żywotności min. 10 lat:
- Sodb = 175 kVA – znamionowa mocy pozorna odbiorników, w [VA],
- cosϕodb = 0,95 – współczynnik mocy, przy którym pracuje zasilacz UPS (współczynnik mocy zasilanych odbiorników), w [-],
- TA = 0,25 h – czas autonomii zasilania odbiorników, w [h],
- TC = 20 h – czas ponownego naładowania baterii akumulatorów, w [h].
Dobieramy wstępnie zasilacz UPS zapewniający dostarczenie mocy pozornej i czynnej dla odbiorników. Na podstawie specyfikacji technicznej producenta określamy parametry konieczne do sprawdzenia, czy dany zasilacz UPS spełni wymagania dotyczące czasu ponownego naładowania baterii akumulatorów. Parametry zasilacza UPS:
- SUPS – moc znamionowa pozorna UPS, w [kVA],
- PUPS – moc znamionowa czynna UPS, w [kW],
- ηDC – sprawność zasilacza UPS w torze zasilania przy pracy z baterii, w [-].
Z oferty producentów wybieramy zasilacz UPS o mocy SUPS = 200 kVA, PUPS = 200 kW. Na podstawie danych producenta przyjmujemy sprawność UPS-a przy pracy z baterii dla mocy pobieranej przez odbiorniki. Sprawność UPS w pracy autonomicznej przy obciążeniu odbiornikami 175 kVA wynosi 0,94. Należy zwrócić uwagę, że sprawność (stosunek mocy czynnej na wyjściu do mocy pobieranej przez UPS dla określonego poziomu obciążenia) podczas pracy w trybie bateryjnym może się różnić od sprawności UPS-a w trybie pracy o podwójnej konwersji. Różnica może wynikać z konstrukcji UPS-a. W trybie pracy online, przy podwójnym przetwarzaniu, straty mocy występują na prostowniku i falowniku. W trybie pracy bateryjnym straty mocy występują w konwerterze DC/DC i falowniku lub tylko falowniku, w zależności od konstrukcji zasilacza UPS.
Obliczenia należy rozpocząć od wyznaczenia mocy czynnej pobieranej z baterii akumulatorów:
gdzie:
PB – moc czynna pobierana z akumulatora, wymagana do zasilania odbiorników, w [kW],
Sodb – moc pozorna pobierana przez odbiorniki, w [kVA],
Podb – moc czynna pobierana przez odbiorniki, w [kW],
hDC – sprawność zasilacza UPS w torze zasilania przy pracy w trybie bateryjnym, w [-],
W kolejnym kroku wyliczamy energię pobieraną z baterii akumulatorów:
gdzie:
EB – całkowita energia pobierana z baterii w wymaganym czasie autonomii, w [kWh],
TA – czas autonomii zasilania odbiorników, w [h],
Moc wymagana do naładowania baterii w założonym czasie:
gdzie:
PC – dodatkowa moc pobierana przez zasilacz UPS, potrzebna do naładowania akumulatorów po ich całkowitym rozładowaniu, w [kW],
TC – czas ponownego naładowania baterii akumulatorów, w [h],
Obliczona moc stanowi dodatkową wartość mocy wejściowej UPS, konieczną do naładowania baterii akumulatorów.Moc wymagana do ładowania baterii i zasilania odbiorników w czasie normalnej pracy UPS-a:
Ze względu na różne rozwiązania układów ładowania baterii w zasilaczach UPS należy sprawdzić, jaką moc pobierze zasilacz UPS podczas maksymalnego zapotrzebowania na moc odbiorników. Sytuacja taka następuje po całkowitym rozładowaniu baterii akumulatorów i przywróceniu napięcia zasilania sieciowego. UPS dostarcza jednocześnie moc do odbiorników (166,25 kW) i ładuje baterie akumulatorów w założonym czasie (2,21 kW):
gdzie:
Pwej – moc pobierana przez UPS w czasie zasilania odbiorników i ładowania baterii akumulatorów, w [kW],
ηUPS – sprawność zasilacza UPS przy zasilaniu odbiorników i jednoczesnym ładowaniu baterii akumulatorów, tzn. prostownik, falownik i ładowarka pracują jednocześnie, w [-],
Obliczenie prądu ładowania baterii akumulatorów:
Należy sprawdzić, czy maksymalny prąd pobierany przez UPS jest wystarczający do naładowania baterii akumulatorów w założonym czasie, przy jednoczesnym zasilaniu odbiorników. Zbyt mały prąd ładowania spowoduje wydłużenie czasu ładowania, co oznacza, że nie będzie spełnione wymaganie założonego czasu autonomii, ponieważ akumulatory nie zostaną w pełni naładowane w założonym czasie.
gdzie:
IC – prąd ładowania baterii akumulatorów,
PC – dodatkowa moc pobierana przez zasilacz UPS, potrzebna do naładowania akumulatorów po ich całkowitym rozładowaniu, w [W],
UC – stała wartość napięcia podczas ładowania baterii (najczęściej wynosi 2,31 V/ogniwo) zależna od modelu UPS i liczby zastosowanych baterii oraz metody ich ładowania, w [V]:
Jeśli prąd ładowania jest niewystarczający, należy dobrać UPS o większej mocy ładowarki, co jest równoznaczne z dobraniem zasilacza UPS o większej mocy lub wybraniem innego modelu UPS-a. Przeprowadzone obliczenia są szczególnie istotne dla długich czasów autonomii pracy zasilaczy UPS oraz wielkości obciążenia UPS-a. W zależności od konstrukcji UPS-a ładowarki mogą mieć programowe ograniczenia prądu ładowania w zależności od poziomu obciążenia na wyjściu UPS-a.
Liczba wymaganych bloków i gałęzi akumulatorów
Baterie akumulatorów stosowanych w zasilaczach UPS powinny być dobierane do mocy znamionowej odbiorników zasilanych przez UPS. Za podstawę doboru należy przyjąć wymaganą moc czynną/ogniwo, którą należy wyznaczyć z poniższego wzoru:
gdzie:
Pogn – wymagana moc czynna pojedynczego ogniwa przy stałomocowym rozładowaniu akumulatora do określonego napięcia odcięcia Uk, w [W/ogniwo],
Sodb – znamionowa moc pozorna odbiorników, w [VA],cosjodb – współczynnik mocy, przy którym pracuje zasilacz UPS (współczynnik mocy zasilanych odbiorników), w [-],
ηDC – sprawność zasilacza UPS w trybie pracy bateryjnej dla wartości mocy odbiorników, w [-],n – liczba ogniw w akumulatorze (przy napięciu akumulatora 12 V – 6 ogniw; przy napięciu akumulatora 6 V – 3 ogniwa),Un DC – napięcie znamionowe w torze DC zasilacza UPS, w [V],Un B. – napięcie znamionowe bloku akumulatora, w [V], – wymagana liczba akumulatorów w pojedynczej gałęzi szeregowej, w [-].
n – liczba ogniw w akumulatorze (przy napięciu akumulatora 12 V – 6 ogniw; przy napięciu akumulatora 6 V – 3 ogniwa),
Un DC – napięcie znamionowe w torze DC zasilacza UPS, w [V],
Un B. – napięcie znamionowe bloku akumulatora, w [V],
W zależności od konstrukcji zasilacza UPS, liczba baterii akumulatorów w gałęzi może być różna. Wielu producentów oferuje zasilacze UPS, w których liczba bloków bateryjnych jest stała lub może być dobrana w akceptowalnym przedziale liczby bloków bateryjnych, a także może być mniejsza od ilości nominalnej, przy ograniczeniach znamionowej mocy wyjściowej UPS:
Wymagana liczba gałęzi równoległych: na podstawie tabeli 1. moc dostępna na ogniwo Pogd = 369 W/ogniwo dla napięcia końcowego Uk = 1,7 V, temperatury 25°C oraz czasu t = 15 minut.
Tab. 1. Przykład charakterystyki rozładowania akumulatora przy stałej mocy o pojemności 90 Ah w temperaturze 25°C, moc w [W/ogniwo]
Moc dostępna z jednej gałęzi baterii akumulatorów P1g wynosi:
Stąd wyliczany jest prąd pobierany z gałęzi I1g oraz całkowity prąd IC dla całego układu baterii:
Dobrane baterie akumulatorów zapewniają czas autonomii dla nowych akumulatorów. Jak już wspomniano wcześniej, pojemność akumulatorów spada wraz z okresem eksploatacji i liczbą cykli rozładowania. Aby zapewnić wymagany czas autonomii w końcowym okresie eksploatacji, należy zwiększyć pojemność akumulatorów o tzw. współczynnik starzenia, rekomendowany przez zalecenia EUROBAT. Najczęściej przyjmowana jest wartość 1,25, o którą należy przewymiarować pojemność obliczonych akumulatorów.
Spodziewane prądy zwarciowe:
- zwarcie w pojedynczej gałęzi:
Dla dobranych akumulatorów rezystancja wewnętrzna Rw = 2,5 mΩ.
gdzie:
Un – napięcie znamionowe w torze DC zasilacza UPS, w [V],
Rw – rezystancja wewnętrzna akumulatora, w [Ω],
cosϕodb – współczynnik mocy, przy którym pracuje zasilacz UPS (współczynnik mocy zasilanych odbiorników), w [-],
kx – wymagana liczba akumulatorów w pojedynczej gałęzi szeregowej, w [-].
zwarcie obejmujące całą baterię akumulatorów:
Do zabezpieczenia poszczególnych gałęzi należy przyjąć bezpieczniki topikowe WT1gG250, natomiast do zabezpieczenia głównego bezpiecznik topikowy WTN3gG500. W obydwu przypadkach odporność zwarciowa dobieranych bezpieczników jest wystarczająca.
Literatura
- Eaton Power Quality – materiały szkoleniowe i publikacje techniczne
- T. Sutkowski – Rezerwowe i bezprzerwowe zasilanie w energie elektryczną – Urządzenia i układy – COS i W SEP 2007
- A. Czerwiński – Akumulatory, baterie, ogniwa – WKŁ 2013
- Podręcznik projektanta systemów sygnalizacji pożarowej – SITP, ITB – Warszawa, marzec 2009
- J. Wiatr, M. Orzechowski, M. Miegoń, A. Przasnyski – Poradnik projektanta systemów zasilania awaryjnego i gwarantowanego – EATON 2008, wydanie II
- Z. Łęgosz – Stacjonarne baterie kwasowo-ołowiowe w systemach zasilania potrzeb własnych- Wiadomości energetyczne Nr 7-8/2004.
- PN-EN 62040-1:2009 Systemy bezprzerwowego zasilania (UPS). Część 1. Wymagania ogólne i wymagania dotyczące bezpieczeństwa UPS. Aneks M (normatywny). Wentylacja przedziałów bateryjnych.
- PN-EN 60896-21: 2005 Akumulatory ołowiowe. Część 21.: Typy z zaworami – Metody badań.
- Rozporządzenia Ministra Sprawa Wewnętrznych i Administracji z dnia 7 czerwca 2010 roku w sprawie ochrony przeciwpożarowej budynków, innych obiektów budowlanych i terenów [Dz. U. Nr 109/2010 poz. 719].
- Karta katalogowa akumulatora EPL 210-12 – www.aval.com.pl - 28.07.2015
- EN 50272-2, “Wymagania bezpieczeństwa dla baterii wtórnych i instalacji bateryjnych – Część 2: Baterie stacjonarne”
- IEC 60896-22: 2004 “Akumulatory ołowiowe. Część 22: Typy z zaworami regulowanymi – Wymagania”.
- IEC 62485-2: 2010 “Wymagania bezpieczeństwa dla baterii wtórnych i instalacji bateryjnych – Część 2: Baterie stacjonarne”, czerwiec 2010