Nowa dyrektywa 2014/34/UE
Dziesięcioletni okres stosowania dyrektywy ATEX 100a pozwolił na zebranie doświadczeń i krytyczną ocenę przyjętego systemu.
Podobnie jak inne akty prawne, dyrektywa ATEX była poddana przeglądowi. Ustalono, że konieczna jest zmiana dyrektywy w kierunku przystosowania jej do współczesnych wymagań dotyczących zdrowia i bezpieczeństwa, lecz bez naruszania wymagań technicznych i procedur oceny zgodności, te aspekty wytrzymały bowiem próbę czasu.
Aktywność państw członkowskich doprowadziła do powstania nowego dokumentu przyjętego 26 lutego 2014 r., jako Dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2014/34/UE w sprawie harmonizacji ustawodawstw państw członkowskich odnoszących się do urządzeń i systemów ochronnych przeznaczonych do użytku w atmosferze potencjalnie wybuchowej. Jej celem stała się organizacja wspólnego rynku elektrycznych i nieelektrycznych urządzeń przeciwwybuchowych oraz nadzoru nad tym rynkiem w taki sposób, aby zapewnić przez znajdujące się w obrocie produkty spełnienie wysokich wymagań w zakresie ochrony zdrowia i bezpieczeństwa osób, zwłaszcza pracowników i w uzasadnionych przypadkach zwierząt domowych.
Dyrektywa 2014/34/UE skierowana jest do rządów państw członkowskich i nakłada na nie obowiązek transponowania jej do krajowych systemów prawnych. Obowiązek zapewnienia, na swoim terytorium, zdrowia i bezpieczeństwa osobom, zwłaszcza pracownikom i niekiedy zwierzętom domowym wobec zagrożeń wynikających z użytkowania urządzeń i systemów ochronnych w atmosferze potencjalnie wybuchowej spoczywa na państwach członkowskich.
Dyrektywa 2014/34/UE obejmuje produkty, które są nowe w chwili ich wprowadzenia do obrotu na rynek Unii. Są to nowe produkty wytwarzane przez producentów mających siedzibę na terenie UE oraz produkty bez względu na to, czy są nowe, czy używane, importowane z państw trzecich. Dotyczy ona:
- urządzeń i systemów ochronnych przeznaczonych do użytku w atmosferach potencjalnie wybuchowych,
- sprzętu zabezpieczającego, sterowniczego i regulacyjnego przeznaczonego do użytkowania w przestrzeniach poza atmosferą potencjalnie wybuchową, który jest wymagany lub przyczynia się do bezpiecznego funkcjonowania urządzeń i systemów ochronnych w strefach zagrożonych wybuchem,
- środków transportu przeznaczonych do użytkowania w atmosferze potencjalnie zagrożonej wybuchem.
Dyrektywa nie ma zastosowania do:
- wyrobów medycznych przeznaczonych do stosowania w środowisku medycznym,
- urządzeń i systemów ochronnych, gdy zagrożenie jest spowodowane wyłącznie stałymi materiałami wybuchowymi lub substancjami chemicznie niestabilnymi,
- urządzeń przeznaczonych do użytku domowego i celów niekomercyjnych, gdy atmosfera potencjalnie wybuchowa może powstać rzadko, i tylko w wyniku przypadkowego wycieku paliwa gazowego,
- środków ochrony osobistej,
- środków transportu pasażerskiego i towarowego – morskiego, lotniczego i drogowego.
Dyrektywa, jak już powiedziano, obejmuje wyroby nowe i niekiedy używane, będące przedmiotem obrotu towarowego, a zatem ma charakter handlowy. Nie dotyczy ona wyrobów będących w eksploatacji i ich instalacji. O handlowym charakterze dyrektywy 2014/34/UE świadczy stwierdzenie w preambule, że niniejsza dyrektywa powinna mieć zastosowanie do wszystkich rodzajów dostaw, w tym do sprzedaży wysyłkowej.
W nowej dyrektywie 2014/34/UE w stosunku do poprzedniej 94/9/WE wprowadzono szereg zmian i modyfikacji. Najważniejsze z nich to:
- uściślenie definicji i zakresów obowiązków podmiotów gospodarczych – producentów, dystrybutorów i importerów, biorących udział w systemie obrotu towarowego,
- wyjaśnienia dotyczące norm zharmonizowanych oraz oznakowania CE,
- wymagania dotyczące jednostek notyfikowanych i notyfikujących,
- procedury nadzoru rynku Unii, kontrola produktów wprowadzonych na rynek Unii oraz unijne procedury ochronne,
- wspólny wzór deklaracji zgodności UE.
Brak jest zmian w głównych elementach dyrektywy:
- w zakresie dyrektywy – dyrektywa, podobnie jak poprzednia, obejmuje: urządzenia i systemy ochronne, sprzęt zabezpieczający, sterujący i regulacyjny oraz komponenty (części i podzespoły),
- w klasyfikacji produktów na grupy, podgrupy i kategorie,
- w oznakowaniu produktów,
- w zasadniczych wymaganiach dotyczących zdrowia i bezpieczeństwa,
- w procedurach oceny zgodności.
We wstępie do dyrektywy (w preambule) podane są przesłanki powodujące proponowane uregulowania, najważniejsze z nich są następujące:
- państwa członkowskie powinny przyjąć wszelkie odpowiednie środki, aby produkty objęte dyrektywą mogły być wprowadzone do obrotu tylko wówczas, gdy odpowiednio przechowywane, zainstalowane i użytkowane zgodnie z przeznaczeniem lub w przewidywalnych warunkach nie będą zagrażały zdrowiu i bezpieczeństwu osób;
- zgodność z wymaganiami zdrowia i bezpieczeństwa jest konieczna dla zapewnienia bezpieczeństwa urządzeń i systemów ochronnych. Wymagania te, określone w dyrektywie, powinny być podzielone w przepisach krajowych na wymagania ogólne i dodatkowe, którym powinny odpowiadać urządzenia i systemy ochronne. W szczególności przy wymaganiach dodatkowych należy uwzględnić już istniejące lub potencjalne zagrożenia. Wynika z tego, że używanie urządzeń i systemów ochronnych powinno spełniać przynajmniej jedno z tych wymagań, gdzie jest to konieczne dla sprawnego użytkowania lub gdzie ma to zastosowanie do użytkowania zgodnego z przeznaczeniem. Pojęcie „użytkowania zgodnego z przeznaczeniem” jest najważniejsze dla zabezpieczenia przeciwwybuchowego urządzeń i systemów ochronnych. Oznacza ono użycie produktu zalecane przez producenta poprzez jego przypisanie do poszczególnych grup i kategorii urządzeń lub dostarczenie przez niego kompletnych informacji wymaganych do zapewnienia bezpiecznego funkcjonowania urządzeń, sprzętu, systemu ochronnego lub komponentów. Równie konieczne powinno być wyraźne i określone oznakowanie urządzeń i systemów ochronnych wskazujące na ich zastosowanie w atmosferze potencjalnie wybuchowej;
- producent, wprowadzając swoje produkty do obrotu lub wykorzystując je do własnych celów, zapewnia, że ich zaprojektowanie i wytwarzanie jest zgodne z zasadniczymi wymaganiami bezpieczeństwa;
- ocena zgodności powinna być wyłącznie obowiązkiem producenta – ma on szczegółową wiedzę o procesie projektowania i produkcji, więc jest najbardziej kompetentny i predysponowany do przeprowadzania procedury oceny zgodności.
