Zagrożenia wynikające z pracy instalacji fotowoltaicznych
Sposoby prowadzenia przewodów w celu uniknięcia sprzężeń indukcyjnych: a) niepoprawny, b) poprawny
R. Szczerbowski
Polska zobowiązana jest do zwiększenia do 2020 r. udziału energii ze źródeł odnawialnych w bilansie energetycznym do 15%. Osiągnięcie tego celu wymaga zwiększenia liczby przedsięwzięć w tym sektorze energetyki. W tym kontekście rozwój inwestycji w dziedzinie technologii odnawialnych wydaje się właściwy. Aby było to możliwe, konieczne są sprzyjające rozwiązania prawne. Alternatywą dla energii produkowanej w źródłach konwencjonalnych, a w przyszłości coraz ważniejszym źródłem energii we wszystkich jej formach, są w warunkach polskich technologie związane z wykorzystaniem biomasy, energii wiatru i fotowoltaiką.
Zobacz także
SONEL S.A. Pomiary impedancji pętli zwarcia na farmach fotowoltaicznych
W związku z dynamicznym rozwojem farm fotowoltaicznych rośnie zapotrzebowanie na prawidłowe pomiary impedancji pętli zwarcia na odcinku inwerter-transformator nn/SN. Z pomocą przychodzi Sonel MZC-340-PV...
W związku z dynamicznym rozwojem farm fotowoltaicznych rośnie zapotrzebowanie na prawidłowe pomiary impedancji pętli zwarcia na odcinku inwerter-transformator nn/SN. Z pomocą przychodzi Sonel MZC-340-PV – pierwszy na świecie miernik przeznaczony do pomiarów impedancji pętli zwarcia w sieciach o napięciach dochodzących aż do 900 V AC, z kategorią pomiarową CAT IV 1000 V.
dr inż. Tomasz Maksimowicz, RST sp. z o.o. Dobór ograniczników przepięć do ochrony instalacji fotowoltaicznych zgodnie z PN-HD 60364-7-712
Odnawialne źródła energii (OZE) wykorzystywane są już powszechnie we wszelkich obszarach budownictwa i energetyki. Coraz częściej stosowane zarówno w sektorze prywatnym, jak i przemysłowym instalacje fotowoltaiczne...
Odnawialne źródła energii (OZE) wykorzystywane są już powszechnie we wszelkich obszarach budownictwa i energetyki. Coraz częściej stosowane zarówno w sektorze prywatnym, jak i przemysłowym instalacje fotowoltaiczne (PV) są narażone na skutki oddziaływania wyładowań atmosferycznych. Wykonywane często jako rozbudowa istniejących instalacji elektrycznych powinny być dostosowane zarówno pod kątem ochrony odgromowej, jak i zabezpieczone przed przepięciami do danego obiektu.
PVEX Nowa marka na rynku hurtowni fotowoltaicznych PVex – Grupa BLACHOTRAPEZ rozszerza swoje portfolio
Branża fotowoltaiczna przechodzi swego rodzaju oczyszczenie – na rynku pozostają te firmy, które są w stanie zagwarantować stabilność. Dzięki firmie Blachotrapez, która stanowi fundament nowej marki PVex,...
Branża fotowoltaiczna przechodzi swego rodzaju oczyszczenie – na rynku pozostają te firmy, które są w stanie zagwarantować stabilność. Dzięki firmie Blachotrapez, która stanowi fundament nowej marki PVex, klienci nie tylko otrzymują gwarancję wspomnianej stabilności popartej doświadczeniem, ale i powiew świeżości podyktowany nowymi technologiami.
StreszczenieFotowoltaika jest jedną z bardziej obiecujących technologii wytwarzania energii elektrycznej. Instalacje fotowoltaiczne można stosować w systemach energetycznych różnych skali. W przyszłości fotowoltaika może stać się efektywnym i bezpiecznym źródłem energii oraz ważnym elementem stabilnego i niezależnego miksu energetycznego. W artykule przedstawiono aspekty techniczne związane z budową mikroinstalacji fotowoltaicznych. Szczególną uwagę zwrócono na ochronę instalacji fotowoltaicznych oraz na zagrożenia wynikające z pracy instalacji fotowoltaicznych.AbstractHazards arising due to operation of photovoltaic systemsPhotovoltaics is one of most promising technologies of electric energy generation.Photovoltaic installations may be used in power system in various scale. In the future photovoltaic may become effective and safe source of energy and important element of stable and independent energy mix. In the paper there are presented technical aspects connected with photovoltaic microinstallation constructing. Particular attention was paid to photovoltaic installation protection and to hazards due to work of photovoltaic installation. |
W ustawie o OZE definiuje się następujące typy instalacji odnawialnych źródeł energii:
- mikroinstalacja – do 40 kW. Dla tej wielkości instalacji nie jest wymagane pozwolenie na budowę, właściciel nie musi prowadzić działalności gospodarczej. Koszt układu zabezpieczającego i pomiarowo-rozliczeniowego ponosi operator systemu dystrybucyjnego (OSD),
- mała instalacja – od 40 kW do 200 kW. Wymagane jest pozwolenie na budowę oraz zarejestrowana działalność gospodarcza, inwestor ponosi także częściowy koszt przyłączenia do sieci,
- duża instalacja – powyżej 200 kW. Wymagane jest pozwolenie na budowę, zarejestrowana działalność gospodarcza oraz uzyskanie koncesji.
Ogniwa fotowoltaiczne mogą być stosowane w trzech segmentach rynków:
- mikroinstalacje PV do 10 kW instalowane na budynkach mieszkalnych,
- małe i średnie systemy (10–100 kW) instalowane na budynkach przemysłowych,
- duże systemy naziemne powyżej 100 kW.
Ochrona instalacji fotowoltaicznych
Moduły fotowoltaiczne można łączyć ze sobą szeregowo i równolegle. Dzięki temu osiągamy odpowiednią wartość napięcia oraz prądu instalacji. Połączenie szeregowe powoduje wzrost napięcia proporcjonalnie do liczby modułów, np. dla trzech modułów trzykrotnie (rys. 1.). Należy zwrócić uwagę, że łączone moduły, które tworzą łańcuch, powinny posiadać te same parametry. Degradacja prądowa jednego z elementów będzie miała wpływ na cały łańcuch. Połączenie równoległe powoduje wzrost prądu proporcjonalnie do liczby modułów.
Łączenie równoległe kilku łańcuchów szeregowych możliwe jest wyłącznie dla identycznej liczby modułów w szeregu. Moduł fotowoltaiczny dostarcza prąd stały, dlatego konieczne jest wykorzystanie falownika. Charakteryzuje go kilka parametrów: moc, zakres napięć pracy, napięcie startu, minimalne napięcie wejściowe, maksymalne napięcie wejściowe, maksymalne napięcie pracy (w punkcie MPP), liczba wejść mocy (trackerów MPP).
System fotowoltaiczny zamontowany na dachu budynku to pracująca elektrownia, dlatego każda osoba, która może mieć do niej dostęp, musi być bezpieczna. Instalacje fotowoltaiczne są bardzo zróżnicowane: budowane są na moce od pojedynczych W do kW, przy napięciu od 12 V do ponad 1000 V. Wykonywane są jako instalacje uziemione i izolowane, z przekształtnikami wyposażonymi lub nie w transformatory separacyjne. Dlatego ważne jest zapewnienie tym instalacjom podstawowej ochrony.
Z charakterystyki prądowo-napięciowej I = f(U), przedstawionej na rysunku 2. wynika, że w przypadku wystąpienia zwarcia zacisków wyjściowych panelu, prąd zwiększa się tylko o kilkanaście procent w stosunku do punktu pracy, przy którym wytwarza największą moc. Dla takiej instalacji trudno jest dobrać zabezpieczenie przetężeniowe. W przypadku równolegle połączonych rzędów modułów fotowoltaicznych uszkodzenie jednego lub więcej paneli czy też częściowe zacienienie jednego z nich, powoduje w tym panelu stan zwarcia i przepływ przez uszkodzony panel prądu zwarciowego (Isc) (prądu wstecznego), będącego sumą prądów pochodzących z innych rzędów łańcuchów paneli fotowoltaicznych. Największa dopuszczalna wartość prądu wstecznego według normy IEC 61730-2 dla pojedynczego modułu fotowoltaicznego wynosi od 2 do 2,6 · Isc. Prąd wsteczny zależy od liczby połączonych równolegle rzędów paneli i już dla trzech rzędów paneli może osiągnąć określoną w normie wartość. Prądy wsteczne mogą spowodować znaczny przyrost temperatury modułu, co w skrajnym przypadku może doprowadzić do jego zniszczenia termicznego i pojawienia się łuku elektrycznego DC.
Do zabezpieczeń stringów instalacji fotowoltaicznych najczęściej stosowane są bezpieczniki, które w przypadku awarii przerywają obwód elektryczny. Bezpieczniki są rozwiązaniem prostym w użytkowaniu, ale należy zwrócić uwagę na ich podstawowe wymagania. Powinny posiadać charakterystykę gPV odpowiednią do ochrony instalacji fotowoltaicznych, zgodnie z normą IEC 60269-6.
Oprócz prawidłowo dobranej charakterystyki bardzo ważne jest również prawidłowe napięcie znamionowe bezpiecznika, które powinno być wyższe niż najwyższe napięcie w systemie fotowoltaicznym.
Przy wyborze poziomu prądu znamionowego bezpiecznika musi być spełniona zależność:
(1)
gdzie:
ISC – znamionowy prąd zwarciowy modułów fotowoltaicznych,
In – prąd znamionowy bezpiecznika.
W instalacjach fotowoltaicznych zakłada się dwa poziomy zabezpieczeń, które zapewniane są poprzez bezpieczniki topikowe. Poziom I ma za zadanie wyłączanie prądów zwarciowych DC w obszarze paneli w miejscu położonym możliwie najbliżej paneli fotowoltaicznych. Istotne jest, aby rozłącznik był zainstalowany zarówno w biegunie „+”, jak i „–” obwodu łańcucha paneli. Kolejny II poziom zabezpieczeń stanowi ochronę główną instalacji fotowoltaicznej, a zabezpieczenia zazwyczaj instaluje się w pobliżu zacisków wejściowych przekształtnika. Należy pamiętać, aby bezpiecznik był zainstalowany zarówno na biegunie „+”, jak i „–” przekształtnika. Trzeba sprawdzić, czy przekształtnik jest uziemiony. Jeżeli przewidziano uziemienie, bezpiecznik instaluje się wyłącznie na jednym biegunie. Typowe wkładki topikowe oraz współpracujące z nimi rozłączniki, przeznaczone do ochrony ogniw fotowoltaicznych, projektowane są na napięcie 900 V i 1000 V DC. Z kolei wkładki topikowe będące zabezpieczeniem głównym instalacji fotowoltaicznej produkowane są na napięcie znamionowe DC 750 V – 1100 V. Są one umieszczane w podstawach bezpiecznikowych lub rozłącznikach bezpiecznikowych.
Ponieważ instalacje fotowoltaiczne montowane są na otwartych powierzchniach, narażone są na ryzyko uszkodzeń powstałych na skutek wyładowań atmosferycznych. Jest to także związane z niską wytrzymałością udarową systemów fotowoltaicznych oraz ich rozmiarem, dlatego aby ochronić instalacje fotowoltaiczne przed skutkami wyładowań atmosferycznych należy je zabezpieczać wykorzystując rozwiązania ochrony odgromowej (ang. LPS – Lightning Protection System) i przeciwprzepięciowej (ang. SPD – Surge Protection Devices). Ochrona przed przepięciami jest szczególnie istotna w systemach PV dołączonych do sieci elektrycznej. Wszystkie elementy systemu fotowoltaicznego mogą być narażone na uszkodzenie lub zniszczenie spowodowane oddziaływaniem wyładowania atmosferycznego nie tylko w wyniku bezpośredniego trafienia, lecz też w wyniku wyładowania w pobliżu obiektu.
Falownik, który stanowi istotny element instalacji fotowoltaicznych, powinien być szczególnie chroniony przed oddziaływaniem impulsów przepięciowych. Zagrożenia te można zminimalizować stosując podstawowe środki ochrony: odgromowej, przeciwprzepięciowej, uziemienia, system wyrównania potencjałów, ekranowanie oraz odpowiednie poprowadzenie przewodów.
Główne przyczyny uszkodzeń systemów fotowoltaicznych mogą być spowodowane poprzez:
- sprzężenia galwaniczne, kiedy część prądu wyładowania piorunowego przepływając bezpośrednio przez elementy instalacji PV powoduje powstanie napięć dochodzących do 100 kV,
- sprzężenia magnetyczne, kiedy prądy wyładowań atmosferycznych powodują przepięcia poprzez indukcję magnetyczną,
- sprzężenia elektryczne, które powstają na skutek działania pola elektrycznego przy przepływie prądu udarowego.
Instalacje fotowoltaiczne narażone są na występowanie przepięć nie tylko na skutek bezpośredniego wyładowania atmosferycznego, ale również na przepięcia indukowane na skutek wyładowań w pobliżu obiektu. Aby zmniejszyć możliwość powstawania przepięć, należy pamiętać o tym, by w odpowiedni sposób układać przewody (rys. 3.), aby ograniczyć obszar występowania sprzężeń (pętli indukcyjnych), a zwody i przewody instalacji odgromowej powinny być prowadzone w odpowiednim odstępie izolacyjnym od instalacji fotowoltaicznej.
Podstawowe zasady ochrony przed bezpośrednim oddziaływaniem prądu piorunowego określono w normach ochrony odgromowej PN-EN 62305. Zgodnie z normą instalację odgromową należy wykonać w określonym odstępie izolacyjnym „s” od elementów instalacji fotowoltaicznej. W praktyce przyjęło się, że wystarczający odstęp izolacyjny s, zawiera się w przedziale od 0,5 do 1 m.
W celu wyznaczenia wartości odstępu izolacyjnego s należy skorzystać z równania:
(2)
gdzie:
ki – współczynnik zależny od wybranego poziomu ochrony systemu odgromowego,
kc – współczynnik zależny od rozpływu prądu w przewodach ochrony odgromowej,
km – współczynnik zależny od rodzaju materiału, jaki wykorzystano w odstępie izolacyjnym,
L – długość mierzona wzdłuż zwodu lub przewodu odprowadzającego, pomiędzy punktem, w którym ma być wyznaczany odstęp izolacyjny s, a najbliższym punktem połączenia wyrównawczego.
Funkcje ochrony przed bezpośrednim wyładowaniem atmosferycznym spełniają odpowiednio dobrane i rozmieszczone na budynku układy zwodów pionowych i poziomych wraz z przewodami odprowadzającymi, połączeniami wyrównawczymi i uziomem. Układy przewodów ochronnych tworzą przestrzeń chronioną, w zasięgu której powinny znaleźć się elementy systemu fotowoltaicznego. Dodatkowo, wszystkie metalowe elementy mocujące powinny być połączone z główną szyną wyrównawczą budynku. Zasady tworzenia przestrzeni chronionej określono w normach. Strefę ochronną tworzoną przez zwody można wyznaczyć za pomocą kąta ochronnego lub wykorzystując zasadę toczącej się kuli.
Metoda „toczącej się kuli” (rys. 4.) jest modelem, który daje możliwość badania przestrzeni chronionej przed bezpośrednim uderzeniem pioruna. Po modelu instalacji przetaczana jest kula o odpowiednim promieniu, przy czym wszystkie punkty styku z modelem są punktami ewentualnych uderzeń pioruna. Wartości promienia kuli wynoszą 20 m, 30 m, 45 m i 60 m, odpowiednio dla I, II, III i IV poziomu ochrony odgromowej. W metodzie kąta ochronnego przestrzeń chroniona przed bezpośrednim uderzeniem pioruna zależy od poziomu ochrony odgromowej i wysokości zwodu pionowego.
Ogólną koncepcję ograniczania przepięć dla budynku z instalacją fotowoltaiczną współpracującą z siecią elektroenergetyczną niskiego napięcia przedstawiono na rysunku 5. Do ograniczania przepięć zastosowano układy ograniczników przepięć (SPD) zarówno w instalacji elektrycznej, jak i obwodach stałoprądowych. W instalacji, w zależności od punktu przyłączenia, można stosować ograniczniki typu 1 lub 2. Stosowanie układów SPD w danym punkcie zależy od kilku wielkości. Ograniczniki przepięć w punkcie b i d (rys. 5.) powinny być zainstalowane niezależnie od układu instalacji:
- jeśli budynek nie ma instalacji odgromowej, to niezależnie od długości l1 i l2 konieczne jest stosowanie ograniczników SPD w punktach a, b, c i d,
- jeżeli zachowana jest wymagana przepisami odległość pomiędzy instalacją odgromową a instalacją fotowoltaiczną „s”, wtedy w punkcie d należy zainstalować ogranicznik SPD typu 1, a w punkcie b ogranicznik typu 2. Jeżeli odległość l1 pomiędzy rozdzielnicą główną obiektu a falownikiem jest większa niż 10 m, zalecane jest zastosowanie dodatkowego ogranicznika przepięć typu 2 (punkt c). Również dodatkowy ograniczniki przepięć typu 2 (przeznaczony do systemów fotowoltaicznych) wymagany jest w przypadku, gdy długość przewodów l2 łączących instalację fotowoltaiczną z przekształtnikiem przekracza 10 m (rys. 5., punkt a),
- jeżeli nie jest zachowana wymagana przepisami odległość pomiędzy instalacją odgromową a instalacją fotowoltaiczną „s” lub instalacja odgromowa i fotowoltaiczna są ze sobą połączone, wtedy w punkcie d należy zainstalować ogranicznik SPD typu 1, a w punkcie b typ ogranicznika zależy od odległości l2. Jeżeli odległość l2 jest mniejsza niż 10 m, zalecane jest zastosowanie dodatkowego ogranicznika przepięć typu 2, jeśli większa niż 10 m, wtedy stosujemy ogranicznik typu 1. Również dodatkowy ograniczniki przepięć typu 2 wymagany jest w przypadku, gdy długość przewodów l1 przekracza 10 m (punkt c).
W instalacjach prądu stałego nie występuje „przejście prądu przez zero” i tym samym utrudnione jest gaszenie prądów zwarciowych, co w przypadku doboru niewłaściwych ograniczników może stwarzać zagrożenie pożarowe dla urządzeń elektrycznych i elektronicznych. Ponadto SDP chroniące systemy fotowoltaiczne powinny być zainstalowane w taki sposób, aby istniała możliwość ich kontroli, przeglądów i konserwacji.
Nowa technologia – nowe wyzwania
Od czasu do czasu pojawiają się jednak „ciemne chmury” na horyzoncie energetyki słonecznej. Instalacje fotowoltaiczne łączy się w łańcuchy (stringi), po stronie prądu stałego instalacja fotowoltaiczna jest źródłem prądu o wartości ok. 5–8 A, przy napięciu sięgającym nawet 1000 V, podczas gdy dopuszczalne napięcie dotykowe długotrwałe prądu stałego może stanowić zagrożenie dla jego życia. Jeśli w jednym ze stringów wystąpi uszkodzenie (na skutek nieprawidłowego montażu, uszkodzenia lub po prostu wskutek zestarzenia instalacji), może pojawić się łuk elektryczny, który może płynąć tak długo, jak panele są w bezpośrednim świetle słonecznym. Dodatkowo łuk elektryczny generuje bardzo wysokie temperatury, przy których może powstać pożar.
Na wiele zagrożeń zwracają uwagę dokumenty normalizacyjne krajów europejskich (np. Francji, Niemiec, Austrii, Czech czy Wielkiej Brytanii), a także w Stanach Zjednoczonych i Australii, pokazując prawidłowe sposoby wykonywania instalacji fotowoltaicznych oraz ich zabezpieczeń. Wiele krajów zwraca również uwagę na bezpieczeństwo obsługi podczas konserwacji instalacji oraz w przypadku zdarzeń losowych związanych z pożarami budynków, na których zainstalowane są panele fotowoltaiczne.
Nawet słabe światło padające na instalację fotowoltaiczną może spowodować zagrożenie dla ludzi. Z powodu powstającego pod wpływem promieniowania słonecznego napięcia, instalatorzy, osoby zajmujące się konserwacją instalacji czy strażacy podczas akcji ratowniczo-gaśniczej w domu, w którym zainstalowano system fotowoltaiczny, narażeni są na ryzyko wystąpienia porażenia prądem. Jak wspomniano wcześniej, łączenie szeregowe i równolegle paneli fotowoltaicznych sprawia, że prądy i napięcia w instalacji fotowoltaicznej osiągają znaczne wartości, zagrażające życiu i zdrowiu ludzi.
Zagrożenia, jakie stwarza instalacja fotowoltaiczna, można podzielić na 3 grupy:
- zagrożenia porażeniem prądem elektrycznym,
- zagrożenia pożaru,
- zagrożenia związane z uszkodzeniem innych urządzeń elektrycznych w domu.
Montaż modułów fotowoltaicznych na dachu może zmniejszyć jego odporność na ogień w przypadku, gdy wytrzymałość modułów fotowoltaicznych znacznie odbiega od wytrzymałości pokrycia dachowego. Jest mało prawdopodobne, by prawidłowo zaprojektowana i wykonana instalacja fotowoltaiczna mogła doprowadzić do pożaru. Ale warto zachować odpowiednie środki ostrożności oraz zwrócić uwagę na fakt, kiedy instalacja fotowoltaiczna znajdzie się w zagrożonym pożarem budynku. Na podstawie badań zauważono, że istnieją dodatkowe czynniki, które mają wpływ na rozprzestrzenianie się ognia na dachu, na którym została zainstalowana instalacja fotowoltaiczna. Na dachu bez instalacji fotowoltaicznej płomień rozprzestrzenia się w osi pionowej i może być nieco odchylany z powodu wiatru. W momencie, gdy ogień rozprzestrzenia się pod panelem PV, płomień kierowany jest znacznie bliżej powierzchni dachu i prawie równolegle do niej. To sprawia, że zwiększa się ilość ciepła oddziałująca na powierzchnię dachu. Górna powierzchnia panelu PV zwykle jest wykonana z hartowanego szkła, dolna część płyty może zawierać materiały palne. Jeśli panel PV się zapali, to wytwarza dodatkowe ciepło, które promieniuje w kierunku pokrycia dachowego.
Zagrożenie pożarowe w instalacji fotowoltaicznej może być spowodowane:
- powstawaniem „hotspotów” w modułach fotowoltaicznych,
- przegrzaniem lub łukiem elektrycznym, który może pojawić się w samym module fotowoltaicznym, na złączach lub w miejscu połączenia modułów fotowoltaicznych („combiner box”),
- przegrzaniem lub łukiem elektrycznym uszkodzonej instalacji elektrycznej po stronie DC lub AC,
- uszkodzeniem inwertera, itp.
Aby zrozumieć zagrożenia, należy szczególną uwagę zwrócić na następujące cechy instalacji fotowoltaicznej:
- jeśli moduły fotowoltaiczne są wystawione na działanie światła słonecznego, nie jest możliwe odłączenie napięcia od panelu fotowoltaicznego,
- prąd zwarcia jest tylko nieznacznie wyższy niż prąd pracy w normalnych warunkach pracy, a wartość prądu, która zależy od natężenia padającego promieniowania słonecznego, waha się od zera do wartości maksymalnych,
- wartość napięcia, która pojawia się w instalacji fotowoltaicznej, zmienia się w zależności od zmian temperatury i padającego promieniowania słonecznego, może się zmieniać o setki woltów w ciągu dnia.
Panele fotowoltaiczne pracują przy ciągle zmieniających się prądach i napięciach po stronie prądu stałego, dlatego powinny być odporne na ekstremalne warunki pogodowe, a producenci gwarantują ich bardzo długą żywotność (przynajmniej 25 lat). Pomimo starannego zaprojektowania oraz wykonania, mogą się w nich pojawić mikrowyładowania łukowe. Spowodowane to może być procesami starzeniowymi oraz opisanymi wyżej warunkami pracy. Wyładowania łukowe pojawiające się po stronie prądu stałego w instalacjach fotowoltaicznych są niebezpieczne i mogą być również przyczyną pożarów instalacji fotowoltaicznych.
Systemy ochrony powszechnie stosowane w instalacjach fotowoltaicznych, z reguły nie wykrywają mikrozwarć szeregowych oraz równoległych, które mogą się pojawiać. Jednakże problem ten został zauważony i np. amerykańska National Electric Code zobowiązała instalatorów do montażu urządzeń wykrywających i ochronnych przed wyładowaniami po stronie prądu stałego. Po wykryciu zwarcia łukowego, urządzenie zabezpieczające musi być w stanie odłączyć uszkodzony obwód i wszystkie elementy systemu zagrożone wystąpieniem zwarcia łukowego.
W przypadku uszkodzenia instalacji fotowoltaicznej, ze względów bezpieczeństwa istotne jest, aby w pierwszej kolejności otworzyć wyłącznik po stronie AC, następnie sprawdzić, czy inwerter przestał pracować, w dalszej kolejności odłączyć falownik po stronie DC, a jeśli nie ma takiej możliwości, odłączyć „combiner box”. Idealnym rozwiązaniem byłby w takich przypadkach wyłącznik bezpieczeństwa, który realizuje wszystkie te działania. Tego typu wyłącznik powinien być odpowiednio oznakowany i znajdować się przy wejściu do budynku. Są już rozwiązania techniczne, które nie tylko rozłączają całą instalację fotowoltaiczną, ale także każdy ze stringów, co znacznie zwiększa bezpieczeństwo systemu (rys. 6.). Należy mieć jednak świadomość, że nawet po zadziałaniu wszystkich wyżej wymienionych wyłączników, instalacja fotowoltaiczna nadal będzie pod napięciem. Innymi słowy, przez cały czas w ciągu dnia, a także w przypadku oświetlenia sztucznym światłem, okablowanie, panele fotowoltaiczne, „combiner box”, inwerter mogą być pod napięciem.
Już na etapie projektu dachowej instalacji fotowoltaicznej, poza spodziewanym uzyskiem energetycznym, projektant powinien zadbać o odpowiednie odległości montowanych paneli od krawędzi dachu, w celu zapewnienia właściwej konserwacji i bezpiecznego gaszenia w przypadku pożaru. Wiele krajów wypracowało w tym celu odpowiednie wytyczne, które uwzględniają nie tylko odległości instalacji fotowoltaicznych od instalacji odgromowej, ale również zwracają uwagę na szereg wymogów dotyczących bezpiecznego dostępu podczas konserwacji instalacji czy też gaszenia płonącego budynku przez straż pożarną. Generalnie zakłada się, że odległość 1 metra od krawędzi dachu oraz otworów dachowych (okna, włazy itp.) jest wystarczająca do zapewnienia bezpiecznej pracy.
Systemy fotowoltaiczne powinny być dobrze oznakowane, zwłaszcza wyłączniki, które odcinają instalację PV od sieci elektroenergetycznej. Wzorem państw, w których od dawna prowadzone są badania nad bezpieczeństwem obsługi instalacji PV, warto umieszczać te wyłączniki na zewnątrz budynków, aby w razie pożaru można było w sposób bezpieczny odłączyć całą instalację od sieci elektroenergetycznej.
Podczas akcji gaśniczej, w miejscu, gdzie zainstalowany jest system PV, strażak może zostać porażony prądem elektrycznym podczas cięcia przewodów elektrycznych będących pod napięciem. W Stanach Zjednoczonych, Wielkiej Brytanii oraz Niemczech przeprowadzono szereg eksperymentów w celu wykazania potencjalnych zagrożeń elektrycznych podczas przerywania przewodów w systemach fotowoltaicznych. Wyniki eksperymentów wskazują, że strażak może być zagrożony porażeniem prądem elektrycznym z powodu uszkodzeń elementów systemu PV. Bezpieczne działania gaśnicze wymagają zwykle odłączenia zasilania elektrycznego budynku, aby woda, która jest stosowana do gaszenia pożaru, nie stanowiła zagrożenia dla ekip gaśniczych.
System fotowoltaiczny, nawet po odłączeniu go od sieci elektroenergetycznej, nadal może znajdować się pod napięciem ze względu na światło padające na panele fotowoltaiczne (nawet sztuczne oświetlenie może wytwarzać znaczne prądy). Rozwiązaniem tego problemu byłoby stosowanie mikrofalowników instalowanych na każdym panelu PV lub zdalnie sterowane urządzenia stosowane na poziomie panelu, umożliwiające rozłączenie całej instalacji (rys. 7.).
Najczęściej falowniki oraz osprzęt zabezpieczający instalowany jest na najwyższym piętrze budynku, lub pod dachem. Są to miejsca trudno dostępne dla ekip gaśniczych podejmujących działania w budynku. Nowe rozwiązania i założenia proponują umieszczanie rozłączników DC na parterze lub „w granicy” posesji, tak aby mogły być obsługiwane zdalnie.
Podsumowanie
Instalacje fotowoltaiczne stają się coraz bardziej popularnym źródłem energii odnawialnej. W Polsce do końca ubiegłego roku zainstalowano łącznie około 6 MW instalacji fotowoltaicznych. Dla porównania, w systemie niemieckim do końca ubiegłego roku zainstalowano już ponad 36 GW w instalacjach fotowoltaicznych, jest to wielkość porównywalna z całkowitą mocą, jaką dysponuje nasz system elektroenergetyczny. Istotnym elementem, który w przyszłości pozwoli na większe zainteresowanie systemami fotowoltaicznymi, będzie z pewnością spadek ceny modułów oraz możliwość odsprzedaży produkowanej energii elektrycznej przy bardziej sprzyjających cenach.
Projekty instalacji fotowoltaicznych wykonane zgodne z normami i przepisami z pewnością wydłużą znacznie czas eksploatacji inwestycji. Prawidłowy montaż oraz odpowiednie prowadzenie przewodów zwiększają skuteczność ochrony przepięciowej i odgromowej. Ponadto stosowanie systemów ochrony odgromowej i przeciwprzepięciowej pozwoli na wyeliminowanie zagrożeń uszkodzenia instalacji fotowoltaicznej, która może powstać na skutek wyładowań atmosferycznych oraz przepięć w liniach zasilających.
Niewielka liczba zarejestrowanych wypadków pokazuje, że prawdopodobieństwo jakiegoś zdarzenia ze strony systemu fotowoltaicznego jest niskie. Szczególnie jeśli cała instalacja jest zaprojektowana poprawnie, wykonana z dobrej jakości materiałów, ma właściwie dobrane urządzenia i jest odpowiednio konserwowana. Niemniej jednak, istnieją pewne potencjalne zagrożenia stwarzane przez systemy fotowoltaiczne, które zostały zauważone przez różnych ekspertów z dziedziny bezpieczeństwa w wielu krajach.