Uzgadnianie projektu budowlanego pod względem ochrony przeciwpożarowej
Tab. 1. Odległości między budynkami ze względu na wymagania ochrony przeciwpożarowej
Efektem współpracy projektanta i rzeczoznawcy do spraw zabezpieczeń przeciwpożarowych jest uzgodnienie projektu w zakresie jego zgodności z wymaganiami ochrony przeciwpożarowej.
Zobacz także
mgr inż. Piotr Wasiucionek Zgodnie z warunkami technicznymi, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie [1], „Przeciwpożarowy wyłącznik prądu, odcinający dopływ prądu do wszystkich obwodów, z wyjątkiem obwodów zasilających instalacje i urządzenia, których funkcjonowanie jest niezbędne podczas pożaru, należy stosować w strefach pożarowych o kubaturze przekraczającej 1000 m3 lub zawierających strefy zagrożone wybuchem.
Zgodnie z warunkami technicznymi, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie [1], „Przeciwpożarowy wyłącznik prądu, odcinający dopływ prądu do wszystkich obwodów, z wyjątkiem obwodów zasilających...
Zgodnie z warunkami technicznymi, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie [1], „Przeciwpożarowy wyłącznik prądu, odcinający dopływ prądu do wszystkich obwodów, z wyjątkiem obwodów zasilających instalacje i urządzenia, których funkcjonowanie jest niezbędne podczas pożaru, należy stosować w strefach pożarowych o kubaturze przekraczającej 1000 m sześc. lub zawierających strefy zagrożone wybuchem.*)
mgr inż. Łukasz Gorgolewski Przeciwpożarowy wyłącznik prądu w świetle regulacji prawnych i normatywnych
Wymagania dotyczące przeciwpożarowego wyłącznika prądu (PWP) i zasady jego stosowania zawarto w kilkunastu aktach prawnych oraz kilku polskich normach – zarówno tych powołanych, jak i niepowołanych. Dokumenty...
Wymagania dotyczące przeciwpożarowego wyłącznika prądu (PWP) i zasady jego stosowania zawarto w kilkunastu aktach prawnych oraz kilku polskich normach – zarówno tych powołanych, jak i niepowołanych. Dokumenty te nie zawsze są ze sobą skoordynowane.
mł. bryg. mgr inż. Piotr Musielak Instalacje i urządzenia, których funkcjonowanie jest niezbędne podczas pożaru, zasilane sprzed przeciwpożarowego wyłącznika prądu (PWP)
W niniejszym artykule autor stara się odpowiedzieć na pytanie: jakie urządzenia i instalacje, które muszą funkcjonować podczas pożaru, powinny być zasilane sprzed przeciwpożarowego wyłącznika prądu, na...
W niniejszym artykule autor stara się odpowiedzieć na pytanie: jakie urządzenia i instalacje, które muszą funkcjonować podczas pożaru, powinny być zasilane sprzed przeciwpożarowego wyłącznika prądu, na czym polega zasada zapewnienia ciągłości dostawy energii elektrycznej lub przekazu sygnału przez czas wymagany do uruchomienia i działania urządzenia oraz w jaki sposób wymagania te powinny być realizowane w obiekcie budowlanym.
Przedmiot i zakres uzgodnienia określa §5 ust. 1 Rozporządzenia Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 16 czerwca 2003 r. w sprawie uzgadniania projektu budowlanego pod względem ochrony przeciwpożarowej [2].
Podstawę uzgodnienia projektu budowlanego w zakresie spełnienia wymagań ochrony przeciwpożarowej stanowią dane określone przez projektanta, dotyczące warunków ochrony przeciwpożarowej obiektu budowlanego, obejmujące w szczególności:
- powierzchnię, wysokość i liczbę kondygnacji;
- odległość od obiektów sąsiadujących;
- parametry pożarowe występujących substancji palnych;
- przewidywaną gęstość obciążenia ogniowego;
- kategorię zagrożenia ludzi, przewidywaną liczbę osób na każdej kondygnacji i w poszczególnych pomieszczeniach;
- ocenę zagrożenia wybuchem pomieszczeń oraz przestrzeni zewnętrznych;
- podział obiektu na strefy pożarowe;
- klasę odporności pożarowej budynku oraz klasę odporności ogniowej i stopień rozprzestrzeniania ognia elementów budowlanych;
- warunki ewakuacji, oświetlenie awaryjne (bezpieczeństwa i ewakuacyjne) oraz przeszkodowe;
- sposób zabezpieczenia przeciwpożarowego instalacji użytkowych, a w szczególności: wentylacyjnej, ogrzewczej, gazowej, elektroenergetycznej, odgromowej;
- dobór urządzeń przeciwpożarowych w obiekcie, dostosowany do wymagań wynikających z przyjętego scenariusza rozwoju zdarzeń w czasie pożaru, a w szczególności: stałych urządzeń gaśniczych, systemu sygnalizacji pożarowej, dźwiękowego systemu ostrzegawczego, instalacji wodociągowej przeciwpożarowej, urządzeń oddymiających, dźwigów przystosowanych do potrzeb ekip ratowniczych;
- wyposażenie w gaśnice;
- zaopatrzenie w wodę do zewnętrznego gaszenia pożaru;
- drogi pożarowe.
Poniżej omówione zostaną poszczególne wymagania z zakresu ochrony przeciwpożarowej w odniesieniu do ww. poszczególnych punktów.
Ad. 1) Powierzchnia, wysokość i liczba kondygnacji
Zgodnie z § 8 [1] ze względu na wysokość budynki dzielimy na cztery kategorie:
- niskie (N) – do 12 m włącznie nad poziomem terenu lub mieszkalne o wysokości do 4 kondygnacji nadziemnych włącznie,
- średniowysokie (SW) – ponad 12 m do 25 m włącznie nad poziomem terenu lub mieszkalne o wysokości ponad 4 do 9 kondygnacji nadziemnych włącznie,
- wysokie (W) – ponad 25 m do 55 m włącznie nad poziomem terenu lub mieszkalne o wysokości ponad 9 do 18 kondygnacji nadziemnych włącznie,
- wysokościowe (WW) – powyżej 55 m nad poziomem terenu.
Wysokość budynku, służącą do przyporządkowania temu budynkowi odpowiednich wymagań rozporządzenia, mierzy się od poziomu terenu przy najniżej położonym wejściu do budynku lub jego części, znajdującym się na pierwszej kondygnacji nadziemnej budynku, do górnej powierzchni najwyżej położonego stropu, łącznie z grubością izolacji cieplnej i warstwy ją osłaniającej bez uwzględniania wyniesionych ponad tę płaszczyznę maszynowni dźwigów i innych pomieszczeń technicznych, bądź do najwyżej położonego punktu stropodachu, lub konstrukcji przekrycia budynku znajdującego się bezpośrednio nad pomieszczeniami przeznaczonymi na pobyt ludzi.
Parametr wysokości lub w odniesieniu do budynków mieszkalnych liczba kondygnacji a także powierzchnia budynku i poszczególnych kondygnacji ma decydujące znaczenie dla właściwego doboru poziomu zastosowanych zabezpieczeń przeciwpożarowych biernych i czynnych (pasywnych i aktywnych).
Ad. 2) Odległość od obiektów sąsiadujących
Wymagania dotyczące wzajemnej lokalizacji budynków ze względu na ochroną przeciwpożarową wynikają z §§271-273 [1].
Odległość między zewnętrznymi ścianami budynków niebędącymi ścianami oddzielenia przeciwpożarowego, a mającymi na powierzchni większej niż 65% klasę odporności ogniowej (E), określoną w § 216 ust. 1 w 5 kolumnie tabeli, nie powinna, z zastrzeżeniem ust. 2 i 3, być mniejsza niż odległość w metrach określona w tabeli 1.
Wyżej wymienione odległości mogą ulec zwiększeniu w przypadku występowania w jednym lub w obu budynkach ścian, lub dachów rozprzestrzeniających ogień. Pomyłka w zakresie wzajemnej lokalizacji budynków może powodować nieodwracalne skutki, a w najlepszym razie pociągnąć za sobą wysokie koszty doprowadzenia budynku do stanu zgodnego z przepisami.
Ad. 3) Parametry pożarowe występujących substancji palnych
Występujące w projektowanym budynku materiały palne wynikają z realizowanych w nim funkcji. W przypadku projektowania budynków przemysłowych ma to istotne znaczenie i powoduje konieczność zastosowania specjalnych zabezpieczeń przeciwpożarowych. W budynkach, w których występują materiały zaliczane do grupy materiałów niebezpiecznych pożarowo, może zachodzić konieczność dokonania oceny zagrożenia wybuchem. Szczegółowy opis właściwości pożarowych materiałów i substancji palnych powinien znajdować się w części opisowej projektu.
Ad. 4) Przewidywana gęstość obciążenia ogniowego
Znajdujące się w budynku pomieszczenia produkcyjne, magazynowe i techniczne kwalifikuje się do pomieszczeń PM o gęstości obciążenia ogniowego liczonej według [9]. Dla typowych pomieszczeń w budynkach przyjmuje się następujące wartości gęstości obciążenia ogniowego:
- garaż – do 500 MJ/m2,
- przyłącze wody, hydrofornia – do 500 MJ/m2,
- maszynownie dźwigów – do 500 MJ/m2,
- wentylatornia, klimatyzatornia – do 500 MJ/m2,
- rozdzielnie elektryczne – do 1000 MJ/m2,
- pomieszczenia porządkowe (gospodarcze) – do 500 MJ/m2,
- szachty instalacyjne – do 1000 MJ/m2.
Ad. 5) Kategoria zagrożenia ludzi, przewidywana liczba osób na każdej kondygnacji i w poszczególnych pomieszczeniach
Budynki oraz części budynków, stanowiące odrębne strefy pożarowe, z uwagi na przeznaczenie i sposób użytkowania, dzieli się na:
- mieszkalne, zamieszkania zbiorowego i użyteczności publicznej charakteryzowane kategorią zagrożenia ludzi, określane dalej jako ZL,
- produkcyjne i magazynowe, określane dalej jako PM,
- inwentarskie (służące do hodowli inwentarza), określane dalej jako IN.
Budynki oraz części budynków, stanowiące odrębne strefy pożarowe, określane jako ZL, zalicza się do jednej lub do więcej niż jedna spośród następujących kategorii zagrożenia ludzi:
- ZL I – zawierające pomieszczenia przeznaczone do jednoczesnego przebywania ponad 50 osób niebędących ich stałymi użytkownikami, a nieprzeznaczone przede wszystkim do użytku ludzi o ograniczonej zdolności poruszania się,
- ZL II – przeznaczone przede wszystkim do użytku ludzi o ograniczonej zdolności poruszania się, takie jak szpitale, żłobki, przedszkola, domy dla osób starszych,
- ZL III – użyteczności publicznej, niezakwalifikowane do ZL I i ZL II,
- ZL IV – mieszkalne,
- ZL V – zamieszkania zbiorowego, niezakwalifikowane do ZL I i ZL II.
Zgodnie z wymaganiami przepisów w przypadku, gdy w jednej strefie pożarowej znajdują się pomieszczenia klasyfikowane do różnych kategorii zagrożenia ludzi ZL, to wymagania z zakresu ochrony przeciwpożarowej dla tej strefy powinny być spełnione dla wszystkich z występujących kategorii ZL.
W sytuacji, gdy brak jest aranżacji wnętrz umożliwiającej ustalenie liczby użytkowników przewidywaną liczbę osób w poszczególnych pomieszczeniach i na kondygnacji ustala się zgodnie z następującym założeniem dla poszczególnych realizowanych funkcji:
- lokali gastronomiczno-rozrywkowych, holi, itp. – 1 m2/osobę,
- pomieszczeń handlowo-usługowych – 4 m2/osobę,
- pomieszczeń administracyjno-biurowych – 5 m2/osobę,
- archiwów – 7 m2/osobę,
- magazynów – 30 m2/osobę.
Maksymalna przewidywana liczba osób w części mieszkalnej określona w części opisowej założeń architektonicznych.
Ad. 6) Ocena zagrożenia wybuchem pomieszczeń oraz przestrzeni zewnętrznych
Zgodnie z § 37 [5] w obiektach i na terenach przyległych, gdzie są prowadzone procesy technologiczne z użyciem materiałów mogących wytworzyć mieszaniny wybuchowe lub w których materiały takie są magazynowane, dokonuje się oceny zagrożenia wybuchem.
Ocena zagrożenia wybuchem obejmuje wskazanie pomieszczeń zagrożonych wybuchem, wyznaczenie w pomieszczeniach i przestrzeniach zewnętrznych odpowiednich stref zagrożenia wybuchem wraz z opracowaniem graficznej dokumentacji klasyfikacyjnej oraz wskazanie czynników mogących w nich zainicjować zapłon.
Graficzna dokumentacja klasyfikacyjna zawiera plany sytuacyjne obrazujące rodzaj i zasięg stref zagrożenia wybuchem oraz lokalizację i identyfikację źródeł emisji, zgodnie z zasadami określonymi w Polskich Normach.
Oceny zagrożenia wybuchem dokonują: inwestor, projektant lub użytkownik decydujący o procesie technologicznym.
Ad. 7) Podział obiektu na strefy pożarowe
Strefę pożarową stanowi budynek albo jego część oddzielona od innych budynków lub innych części budynku elementami oddzielenia przeciwpożarowego, o których mowa w § 232 ust. 4 [1], bądź też pasami wolnego terenu o szerokości nie mniejszej niż dopuszczalne odległości od innych budynków, określone w § 271 ust. 1‑7 [1].
Częścią budynku jest także jego kondygnacja, jeżeli klatki schodowe i szyby dźwigowe w tym budynku spełniają co najmniej wymagania określone w § 256 ust. 2 [1] dla klatek schodowych. Powierzchnia strefy pożarowej jest obliczana jako powierzchnia wewnętrzna budynku lub jego części, przy czym wlicza się do niej także powierzchnię antresoli. Według §227 [1] dopuszczalne powierzchnie stref pożarowych dla ZL określa tabela 2.
Dopuszczalna powierzchnia strefy pożarowej ZL, obejmującej podziemną część budynku, nie powinna przekraczać 50% dopuszczalnej powierzchni strefy pożarowej tej samej kategorii zagrożenia ludzi, określonej w ust. 1 dla pierwszej nadziemnej kondygnacji tego budynku.
Zmniejszenie dopuszczalnej powierzchni strefy pożarowej, o której mowa w ust. 2, nie dotyczy przypadku, gdy wyjścia ewakuacyjne z kondygnacji podziemnej prowadzą bezpośrednio na zewnątrz budynku. Dopuszcza się powiększenie powierzchni stref pożarowych, o których mowa w ust. 1, z wyjątkiem stref pożarowych w wielokondygnacyjnych budynkach wysokich (W) i wysokościowych (WW), pod warunkiem zastosowania:
- stałych urządzeń gaśniczych tryskaczowych – o 100%,
- samoczynnych urządzeń oddymiających uruchamianych za pomocą systemu wykrywania dymu – o 100%.
Przy jednoczesnym stosowaniu urządzeń wymienionych w pkt 1 i 2 dopuszcza się powiększenie powierzchni stref pożarowych o 200%. Wielkość stref pożarowych dla budynków PM określa § 228 [1]. Dopuszczalne powierzchnie stref pożarowych PM, z wyjątkiem garaży, określa tabela 3.
Strefy pożarowe w podziemnej części budynków nie powinny przekraczać 50% powierzchni określonych w tabeli.
Dopuszcza się powiększenie powierzchni stref pożarowych, o których mowa w § 228, pod warunkiem ich ochrony:
- stałymi samoczynnymi urządzeniami gaśniczymi wodnymi – o 100%,
- samoczynnymi urządzeniami oddymiającymi – o 50%.
Przy jednoczesnym stosowaniu urządzeń wymienionych w ust. 1 dopuszcza się powiększenie stref pożarowych o 150%.
Garaż
Powierzchnia strefy pożarowej nie może przekroczyć 5000 m2, uwzględniając zastosowanie w budynku stałych urządzeń gaśniczych tryskaczowych strefa może być powiększona o 100%, tj. do 10000 m2.
Ad. 8) Klasa odporności pożarowej budynku oraz klasa odporności ogniowej i stopień rozprzestrzeniania ognia elementów budowlanych
W celu określenia kryteriów budowlanych ze względu na wymagania ochrony przeciwpożarowej ustanowiono pięć klas odporności pożarowej budynków lub ich części, podanych w kolejności od najwyższej do najniższej i oznaczonych literami: „A”, „B”, „C”, „D” i „E”. Powyższa klasyfikacja związania jest z wysokością budynku jego przeznaczeniem lub występującą w min. gęstością obciążenia ogniowego.
Klasa odporności ogniowej i stopień rozprzestrzeniania ognia elementów budowlanych
Wymagania dotyczące minimalnej klasy odporności ogniowej poszczególnych elementów budowlanych dla ww. klas odporności pożarowej przedstawiono w tabeli 4.
W większości budynków wszystkie elementy budynku powinny być wykonane z elementów nierozprzestrzeniających ognia (NRO).
Wymagania dla kotłowni
Ściany wewnętrzne i stropy wydzielające kotłownie, składy paliwa stałego, żużlownie i magazyny oleju opałowego, a także zamknięcia otworów w tych elementach, powinny mieć klasę odporności ogniowej nie mniejszą niż określona w tabeli 5.
Ad. 9) Warunki ewakuacji
Z każdego miejsca w obiekcie, przeznaczonego do przebywania ludzi należy zapewnić odpowiednie warunki ewakuacji, umożliwiające szybkie i bezpieczne opuszczanie strefy zagrożonej lub objętej pożarem, dostosowane do liczby i stanu sprawności osób przebywających w obiekcie oraz jego funkcji, konstrukcji i wymiarów, a także zastosować techniczne środki zabezpieczenia przeciwpożarowego, polegających na:
- zapewnieniu dostatecznej liczby, wysokości i szerokości wyjść ewakuacyjnych;
- zachowaniu dopuszczalnej długości, wysokości szerokości przejść oraz dojść ewakuacyjnych;
- zapewnieniu bezpiecznej pożarowo obudowy i wydzieleń dróg ewakuacyjnych oraz pomieszczeń;
- zabezpieczeniu przed zadymieniem wymienionych w przepisach techniczno-budowlanych dróg ewakuacyjnych, w tym: na stosowaniu urządzeń zapobiegających zadymieniu lub urządzeń i innych rozwiązań techniczno-budowlanych zapewniających usuwanie dymu;
- zapewnieniu oświetlenia awaryjnego (ewakuacyjnego i zapasowego) w pomieszczeniach i na drogach ewakuacyjnych wymienionych w przepisach techniczno-budowlanych;
- zapewnieniu możliwości rozgłaszania sygnałów ostrzegawczych i komunikatów głosowych przez dźwiękowy system ostrzegawczy w budynkach, dla których jest on wymagany.
Odpowiednie warunki ewakuacji określają przepisy techniczno-budowlane.
Szczegółowe wymagania dla dróg i wyjść ewakuacyjnych powinny być określone projekcie uwzględniając przeznaczenie i występujące w nim zabezpieczenia.
Jedną z metod szacowania bezpieczeństwa w czasie ewakuacji jest metoda obliczeniowa przedstawiona w brytyjskim standardzie BS PD-7974-6. Zakłada ona porównanie ze sobą dwóch parametrów:
- dostępnego czasu bezpiecznej ewakuacji DCBE,
- wymaganego czasu bezpiecznej ewakuacji WCBE.
Aby warunki ewakuacji mogły zostać uznane za bezpieczne, spełniony musi zostać warunek opisany wzorem:
DCBE – WCBE ³ 0
Za kryterium oceny przyjmuje się założenie, że DCBE to czas od początku pożaru do momentu w którym na drogach i przejściach ewakuacyjnych wystąpi ograniczenie lokalnej widzialności poniżej 10 m i wzrost temperatury na wysokości 1,8 m powyżej 60°C.
W obiektach gdzie występują duże grupy ludzi dla ustalenia warunków ewakuacji wykorzystuje się analizy numeryczne oparte na programach komputerowych dedykowanych do symulacji ewakuacji ludzi w obiektach. Należy jednak pamiętać, że narzędzie to powinno być jedynie elementem wspomagającym ocenę warunków ewakuacji w obiekcie i nie należy go bezkrytycznie stosować jako jedynej wyroczni.
Elementy wystroju wnętrz i dróg ewakuacyjnych
Elementy wykończenia wnętrz mają istotny wpływ na poziom bezpieczeństwa pożarowego w obiekcie a szczególności szybkość rozwoju pożaru i na warunki ewakuacji.
Na drogach ewakuacyjnych elementy wystroju i wykładziny podłogowe muszą być wykonane z materiałów co najmniej trudno zapalnych. W strefach pożarowych ZL I, ZL II, ZL III i ZL V stosowanie do wykończenia wnętrz materiałów i wyrobów łatwo zapalnych, których produkty rozkładu termicznego są bardzo toksyczne lub intensywnie dymiące, jest zabronione.
Okładziny sufitów oraz sufity podwieszane z materiałów niepalnych lub niezapalnych, nie kapiących i nieodpadających pod wpływem ognia.
Ad. 10) Sposób zabezpieczenia przeciwpożarowego instalacji użytkowych, a w szczególności: wentylacyjnej, ogrzewczej, gazowej, elektroenergetycznej, odgromowej
Zasilanie
Budynek, w którym zanik napięcia w elektroenergetycznej sieci zasilającej może spowodować zagrożenie życia lub zdrowia ludzi, poważne zagrożenie środowiska, a także znaczne straty materialne, należy zasilać co najmniej z dwóch niezależnych, samoczynnie załączających się źródeł energii elektrycznej, oraz wyposażać w samoczynnie załączające się oświetlenie awaryjne (zapasowe lub ewakuacyjne). W budynku wysokościowym jednym ze źródeł zasilania powinien być zespół prądotwórczy. Linie zasilające powinny być prowadzone poza pomieszczeniami użytkowymi w wydzielonych kanałach lub szybach – w przypadku, gdy przechodzą przez różne strefy pożarowe wydzielone elementami o odporności ogniowej co najmniej EI 60 (dotyczy to także zamknięć otworów). Przepusty instalacyjne o odporności ogniowej co najmniej EI60 i EI120 należy stosować na wyjściu kabli z pomieszczeń elektrycznych oraz przy przejściu kabli przez ściany klatek schodowych, elementy oddzieleń przeciwpożarowych. Kable zasilania urządzeń niezbędnych w czasie pożaru (pompownia przeciwpożarowa, instalacje wentylacji pożarowej, klapy oddymiające, instalacja sygnalizacyjno-alarmowa), powinny być w specjalnym wykonaniu ognioodpornym lub powinny być prowadzone w kanałach zapewniających klasę odporności ogniowej wymaganą dla zapewnienia pracy danego urządzenia.
Awaryjne oświetlenie zapasowe należy stosować w pomieszczeniach, w których po zaniku oświetlenia podstawowego istnieje konieczność kontynuowania czynności w niezmieniony sposób lub ich bezpiecznego zakończenia, przy czym czas działania tego oświetlenia powinien być dostosowany do uwarunkowań wynikających z wykonywanych czynności oraz warunków występujących w pomieszczeniu.
Awaryjne oświetlenie ewakuacyjne należy stosować:
1) w pomieszczeniach:
a) widowni kin, teatrów i filharmonii oraz innych sal widowiskowych,
b) audytoriów, sal konferencyjnych, czytelni, lokali rozrywkowych oraz sal sportowych, przeznaczonych dla ponad 200 osób,
c) wystawowych w muzeach,
d) o powierzchni netto ponad 1000 m2 w garażach oświetlonych wyłącznie światłem sztucznym,
e) o powierzchni netto ponad 2000 m2 w budynkach użyteczności publicznej, budynkach zamieszkania zbiorowego oraz w budynkach produkcyjnych i magazynowych,
2) na drogach ewakuacyjnych:
f) z pomieszczeń wymienionych w pkt 1,
g) oświetlonych wyłącznie światłem sztucznym,
h) w szpitalach i innych budynkach przeznaczonych przede wszystkim do użytku osób o ograniczonej zdolności poruszania się,
i) w wysokich i wysokościowych budynkach użyteczności publicznej i zamieszkania zbiorowego.
Awaryjne oświetlenie ewakuacyjne nie jest wymagane w pomieszczeniach, w których awaryjne oświetlenie zapasowe spełnia wymagania jak dla awaryjnego oświetlenia ewakuacyjnego. Awaryjne oświetlenie ewakuacyjne powinno działać przez co najmniej 1 godzinę od zaniku oświetlenia podstawowego.
W pomieszczeniu, które jest użytkowane przy wyłączonym oświetleniu podstawowym, należy stosować oświetlenie dodatkowe, zasilane napięciem nieprzekraczającym napięcia dotykowego dopuszczalnego długotrwale, służące uwidocznieniu przeszkód wynikających z układu budynku, dróg komunikacji ogólnej lub sposobu jego użytkowania, a także podświetlane znaki wskazujące kierunki ewakuacji.
Oświetlenie awaryjne należy wykonywać zgodnie z Polskimi Normami dotyczącymi wymagań w tym zakresie.
Ochrona odgromowa
Ochrona odgromowa powinna być realizowana na podstawie obowiązujących PN.
Instalacje wentylacyjno-klimatyzacyjne
W obiektach budowlanych w których występuje system sygnalizacji pożarowej (SSP) i podział na strefy pożarowe przewiduje się, że instalacja wentylacyjna i klimatyzacyjna będą włączone w system zabezpieczenia przeciwpożarowego obiektu. W przypadku powstania pożaru w danym pomieszczeniu i wywołaniu przez SSP alarmu II stopnia następuje automatyczne wyłączenie funkcji wentylacji i klimatyzacji całej strefy pożarowej.
Przewody wentylacyjne przechodzące przez strefy pożarowe których nie obsługują, powinny być obudowane elementami o odporności ogniowej jak ściany oddzieleń przeciwpożarowych lub zabezpieczone klapami przeciwpożarowymi klasy odporności ogniowej EIS.
Przewody oddymiające wentylacji pożarowej powinny być obudowane w sposób zapewniający ich klasę odporności ogniowej takiej jak stropy i wyposażone w klapy przeciwpożarowe odcinające w sposób zapobiegający rozprzestrzenianiu się pożaru między poszczególnymi strefami pożarowymi. Klapami przeciwpożarowymi należy zabezpieczyć również przewody wchodzące i wychodzące z central klimatyzacyjno-wentylacyjnych.
W kanałach nawiewnych i wywiewnych należy umieścić czujki dymowe. Pojawienie się dymu w kanałach klimatyzacyjnych lub centrali klimatyzacyjnej powinno spowodować wyłączenie jej i uruchomienie wentylacji pożarowej.
Ad. 11) Dobór urządzeń przeciwpożarowych w obiekcie, dostosowany do wymagań wynikających z przyjętego scenariusza rozwoju zdarzeń w czasie pożaru, a w szczególności: systemu sygnalizacji pożarowej, instalacji wodociągowej przeciwpożarowej, urządzeń oddymiających, dźwigów
Doboru instalacji i urządzeń przeciwpożarowych w danym obiekcie powinni dokonać projektant i rzeczoznawca do spraw zabezpieczeń przeciwpożarowych na podstawie scenariusza rozwoju zdarzeń podczas pożaru. Istotne jest, aby proces tworzenia scenariusza rozpoczął się już na etapie koncepcji od oceny występujących zagrożeń i był realizowany (uszczegółowiany) w dalszych etapach tworzenia dokumentacji projektowej. Na poziomie projektu wykonawczego scenariusz rozwoju zdarzeń podczas pożaru powinien uwzględniać wszystkie elementy wchodzące w skład systemu bezpieczeństwa pożarowego budynku, ustalając algorytmy sterowania i monitorowania poszczególnych urządzeń w określonych sytuacjach.
ocena zagrożenia pożarowego
Analizując zagrożenia pożarowe w budynku należy określić najbardziej prawdopodobne przyczyny powstania pożaru. Do najczęściej występujących przyczyn pożarów należą:
- zwarcie instalacji elektrycznej – szczególnie w pomieszczeniach technicznych w bezpośrednim sąsiedztwie materiałów palnych,
- stosowanie prowizorycznych (przenośnych) urządzeń grzewczych w przypadku awarii ogrzewania,
- zaprószenie ognia przez pracowników np. podczas palenia tytoniu w miejscach do tego nie przeznaczonych,
- prowadzenie prac niebezpiecznych pożarowo z użyciem ognia otwartego podczas remontów np. spawanie,
- wady lub awarie w procesach technologicznych.
Jeżeli obiekt jest wyposażony w system sygnalizacji pożarowej, zakłada się, że pożar zostanie wykryty w pierwszej fazie jego rozwoju, a ochrona podejmie stosowne działania polegające na:
- rozpoznaniu sytuacji,
- sprawdzeniu, że faktycznie występuje zagrożenie pożarem, czy jest to alarm fałszywy,
- ustaleniu, czy występuje zagrożenie życia ludzi w związku z pożarem,
- określeniu, czy jest konieczność powiadomienia straży pożarnej, czy też zagrożenie jest na tyle małe, że można je zlikwidować własnymi siłami,
- podjęciu stosownych działań przewidzianych w procedurach postępowania w zależności od występującej sytuacji i jej oceny,
- podjęciu działań gaśniczych przy użyciu gaśnic oraz hydrantów wewnętrznych,
- rozpoczęciu ewakuacji ludzi w zakresie wynikającym z występującego zagrożenia (ewakuacja częściowa lub całkowita obiektu).
Uwzględniając prawidłowe działanie ochrony obiektu oraz zabezpieczenie obiektu instalacją sygnalizacji pożaru można spodziewać się, że pożar nie będzie szybko rozprzestrzeniał się, a ewentualna ewakuacja ludzi będzie przebiegała sprawnie w możliwie krótkim czasie.
algorytm działania instalacji i urządzeń przeciwpożarowych
W powiązaniu z reakcją ochrony w sytuacji zagrożenia pożarowego powinny automatycznie zadziałać techniczne systemy zabezpieczeń przeciwpożarowych oraz instalacje i urządzenia mające wpływ na bezpieczeństwo ludzi w budynku. Wiodącą rolę w tym względzie ma system sygnalizacji pożarowej SSP. W zdecydowanej większości przypadków system SSP działa w układzie dwustopniowym. Przy pierwszym stopniu alarmu pożarowego system alarmuje operatora o występującym zagrożeniu. Zwłoka czasowa (3-5) minut pozwala na weryfikację alarmu.
Zadziałanie alarmu pożarowego drugiego stopnia spowoduje:
- automatyczne przekazanie sygnału do komendy Państwowej Straży Pożarnej ,
- wyłączenie wentylacji i klimatyzacji obsługującej pomieszczenia w strefie pożarowej, w której zaistniał pożar,
- załączenie wentylacji pożarowej,
- zjazd wind na przystanek podstawowy i otwarcie drzwi,
- zamknięcie drzwi przeciwpożarowych w strefie pożarowej w której zaistniał pożar,
- zniesienie ewentualnych blokad drzwi wyjściowych z budynku ,
- automatyczne włączenie sygnału alarmowego systemu SSP lub dźwiękowego sytemu ostrzegawczego (DSO), informującego ludzi o pożarze i konieczności ewakuacji z zagrożonej części budynku.
Można założyć, że w początkowej fazie pożaru akcję ratowniczo-gaśniczą będą prowadzili odpowiednio przeszkoleni pracownicy ochrony.
techniczne systemy zabezpieczeń przeciwpożarowych
W budynku, w zależności od jego funkcji i wysokości mogą być zastosowane następujące instalacje i urządzenia przeciwpożarowe:
- stałe i półstałe urządzenia gaśnicze i zabezpieczające,
- urządzenia inertyzujace,
- system sygnalizacji pożarowej SSP,
- system wentylacji pożarowej,
- klapy przeciwpożarowe odcinające,
- kurtyny dymowe,
- wyłącznik pożarowy prądu,
- hydranty pożarowe 25, 52 i 33 w garażach,
- oświetlenie awaryjne oraz podświetlane znaki ewakuacyjne,
- drzwi i bramy przeciwpożarowe sterowane SSP,
- dźwigi dla ekip ratowniczych.
W scenariuszach pożarowych przyjmuje się, że system sygnalizacji pożarowej będzie sterował wszystkimi urządzeniami przeciwpożarowymi występującymi w obiekcie.
Jeżeli w budynku przewiduje się zastosowanie systemu kontroli dostępu w celu ochrony przed wejściem osób niepowołanych do wyznaczonych stref lub pomieszczeń to w sytuacji zagrożenia pożarowego system ten powinien umożliwić ewakuację ludzi bez konieczności stosowania kart dostępu , kluczy itp. W zdecydowanej większości przypadków następuje automatyczne zniesienie blokad wprost z systemu SSP lub stosuje się awaryjne przyciski wyjścia umieszczone bezpośrednio drzwiach zabezpieczonych kontrolą dostępu.
Ad. 12) Wyposażenie w gaśnice
W dokumentacji projektowej określa się jaki rodzaj gaśnic powinien zostać zastosowany w obiekcie ustalając, jaka ilość sprzętu powinna przypadać na jednostkę powierzchni oraz jakie typy gaśnic należy zastosować do pomieszczeń technicznych i magazynowych uwzględniając występujące w nich materiały. Szczegółowe ustalenia w tym zakresie mogą się znaleźć w oddzielnym dokumencie tj. Instrukcji bezpieczeństwa pożarowego opracowanej zgodnie z [5].
Ad. 13) Zaopatrzenie w wodę do zewnętrznego gaszenia pożaru
Zapewnienie przeciwpożarowego zaopatrzenia w wodę do zewnętrznego gaszenia pożaru jest wymagane dla:
- jednostek osadniczych o liczbie mieszkańców przekraczającej 100 osób, niestanowiących zabudowy kolonijnej, a także znajdujących się w ich granicach: budynków użyteczności publicznej i zamieszkania zbiorowego oraz obiektów budowlanych produkcyjnych i magazynowych;
- budynków użyteczności publicznej i zamieszkania zbiorowego oraz obiektów budowlanych produkcyjnych i magazynowych, znajdujących się poza granicami jednostek osadniczych wymienionych w pkt 1, o kubaturze brutto przekraczającej 2500 m3 lub o powierzchni przekraczającej 500 m2;
- obiektów budowlanych niebędących budynkami, przeznaczonych na potrzeby użyteczności publicznej lub do zamieszkania zbiorowego, w których znajduje się strefa pożarowa o powierzchni przekraczającej 1000 m2 lub przeznaczona do jednoczesnego przebywania ponad 50 osób;
- obiektów budowlanych gospodarki rolnej o powierzchni strefy pożarowej przekraczającej 1000 m2.
Dla pozostałych obiektów budowlanych woda do celów przeciwpożarowych do zewnętrznego gaszenia pożaru powinna być zapewniana w ramach ilości wody przewidywanych dla jednostek osadniczych.
Wymaganą ilość wody do celów przeciwpożarowych dla obiektów budowlanych określa się na postawie [3]. Woda do celów przeciwpożarowych dla tych obiektów powinna być dostępna w szczególności z urządzeń zaopatrujących w wodę ludność. W miastach straż pożarna korzysta z hydrantów umieszczonych na sieci wodociągowej – przeważnie hydranty 80 mm, nadziemne a w uzasadnionych przypadkach również hydranty podziemne.
W przypadku braku źródła wody zapewniającego wymaganą ilość wody do celów przeciwpożarowych, właściwy miejscowo komendant powiatowy (miejski) Państwowej Straży Pożarnej na wniosek właściciela budynku, obiektu budowlanego lub terenu, może dopuścić na czas określony zastępcze źródło wody do celów przeciwpożarowych, w szczególności naturalny lub sztuczny zbiornik wody, studnię lub ciek wodny, wyposażone w stanowisko czerpania wody wraz z dojazdem.
Jeżeli w budynku występuje pompownia pożarowa, to pompy powinny być zasilane z sieci elektroenergetycznej z obwodu niezależnego od wszystkich innych obwodów w obiekcie, spełniającego wymagania dla instalacji bezpieczeństwa, określone w Polskiej Normie dotyczącej instalacji elektrycznych w obiektach budowlanych.
Ad. 14) Drogi pożarowe
Drogę pożarową o utwardzonej nawierzchni, umożliwiającą dojazd pojazdów jednostek ochrony przeciwpożarowej do obiektu budowlanego o każdej porze roku, należy doprowadzić do:
1) budynku zawierającego strefę pożarową zakwalifikowaną do kategorii zagrożenia ludzi ZL I lub ZL II;
2) budynku należącego do grupy wysokości: średniowysoki, wysoki lub wysokościowy, zawierającego strefę pożarową zakwalifikowaną do kategorii zagrożenia ludzi ZL III, ZL IV lub ZL V;
3) budynku zawierającego strefę pożarową produkcyjną lub magazynową oraz do strefy pożarowej poza budynkiem, obejmującej urządzenia technologiczne, plac składowy lub wiatę, jeżeli gęstość obciążenia ogniowego wymienionych stref pożarowych przekracza 500 MJ/m2 i zachodzi co najmniej jeden z warunków:
- powierzchnia strefy pożarowej przekracza 1000 m2,
- występuje pomieszczenie zagrożone wybuchem;
4) budynku zawierającego strefę pożarową produkcyjną lub magazynową o gęstości obciążenia ogniowego poniżej 500 MJ/m2 o powierzchni przekraczającej 20 000 m2;
5) budynku niskiego:
- zawierającego strefę pożarową zakwalifikowaną do kategorii zagrożenia ludzi ZL III o powierzchni przekraczającej 1000 m2, obejmującą kondygnację nadziemną inną niż pierwsza, lub
- zawierającego strefę pożarową zakwalifikowaną do kategorii zagrożenia ludzi ZL V i mającego ponad 50 miejsc noclegowych;
6) obiektu budowlanego innego niż budynek, przeznaczonego do użyteczności publicznej lub zamieszkania zbiorowego, w którym przewiduje się możliwość jednoczesnego przebywania w strefie pożarowej ponad 50 osób;
7) stanowiska czerpania wody do celów przeciwpożarowych.
Szczegółowe wymagania dotyczące dróg pożarowych określone są w [3].
Literatura
- Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 12 kwietnia 2002 r. w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie (DzU nr 56, poz. 461).
- Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 16 czerwca 2003 r. w sprawie uzgadniania projektu budowlanego pod względem ochrony przeciwpożarowej (DzU nr 121, poz. 1137 i z 2009 r. nr 119, poz. 998).
- Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 24 lipca 2009 r. w sprawie przeciwpożarowego zaopatrzenia w wodę oraz dróg pożarowych (DzU nr 124, poz. 1030).
- Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 16 czerwca 2003 r. w sprawie uzgadniania projektu budowlanego pod względem ochrony przeciwpożarowej (DzU nr 121, poz. 1137 z późniejszymi zmianami).
- Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji dnia 21 kwietnia 2010 r. w sprawie ochrony przeciwpożarowej budynków, innych obiektów budowlanych i terenów (DzU nr 109, poz. 719).
- Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 22 kwietnia 1998 r. w sprawie wyrobów służących do ochrony przeciwpożarowej, które mogą być wprowadzone do obrotu i stosowane wyłącznie na podstawie certyfikatu zgodności (DzU nr 55, poz. 362 z późniejszymi zmianami).
- Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 3 lipca 2003 r. w sprawie szczegółowego zakresu i formy projektu budowlanego (DzU nr 120, poz. 1133 z późniejszymi zm.)
- PN-B-02857:1982 Ochrona przeciwpożarowa w budownictwie. Przeciwpożarowe zbiorniki wodne. Wymagania ogólne
- PN-B-02852:2001 Ochrona przeciwpożarowa budynków. Obliczanie gęstości obciążenia ogniowego oraz wyznaczanie względnego czasu trwania pożaru.
- BS PD 7974-6:2004 The application of fire safety engineering principles to fire safety design of buildings. Part 6: Human factors: Life safety strategies. Occupant evacuation.
- PN-EN 12845:2008 Stałe urządzenia gaśnicze. Automatyczne urządzenia tryskaczowe. Projektowanie, instalowanie i konserwacja.
- PN-EN 671-1:2002 Stałe urządzenia gaśnicze. Hydranty wewnętrzne. Część 1: Hydranty wewnętrzne z wężem półsztywnym.
- PN-EN 12101-6: 2005 + AC:2006, IDT Systemy kontroli rozprzestrzeniania dymu i ciepła. Część 6: Wymagania techniczne dotyczące systemów różnicowania ciśnień. Zestawy urządzeń.
- PN-B-02877-4:2001/Az1:2006 Ochrona przeciwpożarowa budynków. Instalacje grawitacyjne do odprowadzania dymu i ciepła. Zasady projektowania.
- PN-IEC 60354 -5-56:1999 Instalacje elektryczne w obiektach budowlanych. Dobór i montaż wyposażenia elektrycznego. Instalacje bezpieczeństwa.
- PN-HD 60354 -5-56:2010 Instalacje elektryczne niskiego napięcia. Część 5-56: Dobór i montaż wyposażenia elektrycznego. Instalacje bezpieczeństwa.
- PN-EN 60849:2001 Dźwiękowe systemy ostrzegawcze.
- PN-N-01256-01:1992 Znaki bezpieczeństwa. Ochrona przeciwpożarowa.
- PN-N-01256-02:1992 Znaki bezpieczeństwa. Ewakuacja.
- PN-N-01256-5:1998 Znaki bezpieczeństwa. Zasady umieszczania znaków bezpieczeństwa na drogach ewakuacyjnych i drogach pożarowych.
- PN-EN 1838: 2005 Wyposażenie oświetlenia. Oświetlenie awaryjne.
- PN-EN 50172: 2005 (oryg.) Systemy awaryjnego oświetlenia ewakuacyjnego.
- PKN-CEN/TS 54-14:2006 Systemy sygnalizacji pożarowej Część 14: Wytyczne planowania, projektowania, instalowania eksploatacji i konserwacji.