Wymagania dla instalacji elektrycznych funkcjonujących w czasie pożaru
Kable ognioodporne sterujące działaniem klapy przeciwpożarowej prowadzone w rurkach instalacyjnych mocowane zwykłymi uchwytami
W budynkach oprócz instalacji zasilających obwody użytkowe występują często instalacje odpowiedzialne ze bezpieczeństwo pożarowe. W większości przypadków odpowiadają za wczesne wykrycie, alarmowanie i rozgłaszanie sygnałów i komunikatów ewakuacyjnych, a także zasilanie i sterowanie urządzeń przeciwpożarowych.
Zobacz także
mgr inż. Piotr Wasiucionek Zgodnie z warunkami technicznymi, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie [1], „Przeciwpożarowy wyłącznik prądu, odcinający dopływ prądu do wszystkich obwodów, z wyjątkiem obwodów zasilających instalacje i urządzenia, których funkcjonowanie jest niezbędne podczas pożaru, należy stosować w strefach pożarowych o kubaturze przekraczającej 1000 m3 lub zawierających strefy zagrożone wybuchem.
Zgodnie z warunkami technicznymi, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie [1], „Przeciwpożarowy wyłącznik prądu, odcinający dopływ prądu do wszystkich obwodów, z wyjątkiem obwodów zasilających...
Zgodnie z warunkami technicznymi, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie [1], „Przeciwpożarowy wyłącznik prądu, odcinający dopływ prądu do wszystkich obwodów, z wyjątkiem obwodów zasilających instalacje i urządzenia, których funkcjonowanie jest niezbędne podczas pożaru, należy stosować w strefach pożarowych o kubaturze przekraczającej 1000 m sześc. lub zawierających strefy zagrożone wybuchem.*)
mgr inż. Łukasz Gorgolewski Przeciwpożarowy wyłącznik prądu w świetle regulacji prawnych i normatywnych
Wymagania dotyczące przeciwpożarowego wyłącznika prądu (PWP) i zasady jego stosowania zawarto w kilkunastu aktach prawnych oraz kilku polskich normach – zarówno tych powołanych, jak i niepowołanych. Dokumenty...
Wymagania dotyczące przeciwpożarowego wyłącznika prądu (PWP) i zasady jego stosowania zawarto w kilkunastu aktach prawnych oraz kilku polskich normach – zarówno tych powołanych, jak i niepowołanych. Dokumenty te nie zawsze są ze sobą skoordynowane.
mł. bryg. mgr inż. Piotr Musielak Instalacje i urządzenia, których funkcjonowanie jest niezbędne podczas pożaru, zasilane sprzed przeciwpożarowego wyłącznika prądu (PWP)
W niniejszym artykule autor stara się odpowiedzieć na pytanie: jakie urządzenia i instalacje, które muszą funkcjonować podczas pożaru, powinny być zasilane sprzed przeciwpożarowego wyłącznika prądu, na...
W niniejszym artykule autor stara się odpowiedzieć na pytanie: jakie urządzenia i instalacje, które muszą funkcjonować podczas pożaru, powinny być zasilane sprzed przeciwpożarowego wyłącznika prądu, na czym polega zasada zapewnienia ciągłości dostawy energii elektrycznej lub przekazu sygnału przez czas wymagany do uruchomienia i działania urządzenia oraz w jaki sposób wymagania te powinny być realizowane w obiekcie budowlanym.
Oprócz zapewnienia działania instalacji wykrywających i sterujących, przewody ognioodporne stosowane są również do zasilania urządzeń elektrycznych. W przypadku instalacji elektrycznych konieczne stało się zarówno zapewnienie odpowiedniego poziomu ich bezpieczeństwa poprzez zastosowanie przewodów niewydzielających w czasie palenia szkodliwych i toksycznych związków, jak i zapewnienie funkcjonowania niektórych instalacji w czasie pożaru.
Zasilanie urządzeń elektroenergetycznych oraz użytkowanie odbiorników energii elektrycznej jest często związane z wydzielaniem się w nich znacznych ilości strat energii, która to w większości przypadków zamieniana jest w ciepło. W normalnych warunkach pracy jest ono oddawane do otoczenia bez wywołania znaczącego przyrostu temperatury instalacji i urządzeń. Inaczej dzieje się w przypadku, kiedy niezachowane zostały podstawowe zasady prawidłowego zaprojektowania, wykonania i użytkowania instalacji i urządzeń.
Generalną zasadą przy projektowaniu i eksploatacji urządzeń i instalacji elektrycznych jest to, aby osoby oraz urządzenia stałe i materiały, które się w nich znajdują, były trwale zabezpieczone przed szkodliwymi skutkami nagrzewania i/lub wywoływanego przez nie promieniowania cieplnego. Zabezpieczenie to powinno chronić w szczególności przed:
- spaleniem lub zniszczeniem materiałów,
- oparzeniem,
- zakłóceniem bezpiecznego działania zainstalowanych urządzeń elektrycznych.
Często jednak zdarza się, że nawet poprawnie zaprojektowana i wykonana instalacja staje się przyczyną pożaru. Dzieje się tak na skutek jej nieprawidłowej eksploatacji oraz braku odpowiedniego nadzoru. W większości wykonywanych i przekazywanych instalacji największy nacisk kładzie się na jej prawidłowe wykonanie w pierwszej fazie, do momentu, aż zostanie ona przekazana do eksploatacji, natomiast jej późniejsza obsługa, ewentualna przebudowa i modernizacja odbywa się często już bez fachowego nadzoru i wykonywana jest przez osoby nieposiadające odpowiednich kwalifikacji i doświadczenia zawodowego. Często też osoby odpowiedzialne za eksploatację instalacji cechuje brak znajomości podstawowych przepisów ochrony przeciwpożarowej.
Pożary od instalacji elektrycznych
Mechanizm powstawania pożarów od instalacji elektrycznych polega przede wszystkim na przyrostach temperatury większych od granicznych dopuszczalnych wartości mogących wystąpić przy zastosowaniu określonych materiałów i w określonym środowisku. Wzrost temperatury powoduje nagrzewanie się elementów składowych instalacji oraz urządzeń składowych. Dlatego przy wykonywaniu instalacji oraz jej eksploatacji należy unikać:
- bezpośredniego instalowania urządzeń zbyt blisko ścian oraz materiałów łatwo palnych,
- małych odległości od podstawowych elementów wystroju wnętrz,
- uszkodzenia izolacji przewodów spowodowanych długotrwałym przepływem prądów upływowych o znacznych wartościach, ponieważ mogą one doprowadzić do zapalenia się izolacji,
- zatkania otworów wentylacyjnych urządzeń,
- dopuszczania do nadmiernego gromadzenia się pyłów i zanieczyszczeń w pomieszczeniach oraz na powierzchniach urządzeń i instalacji,
- bezwzględnie unikać nadmiernej liczby przyłączonych odbiorników energii elektrycznej,
- eksploatacji urządzeń, w których stwierdzono zły stan zestyków zarówno rozłącznych, jak i nierozłącznych.
Zagrożenia powodowane przez instalacje elektryczne
Nagromadzenie dużej liczby kabli i przewodów rozprowadzających energię elektryczną oraz obwodów teleinformatycznych przyczynia się do znacznego zwiększenia ilości materiałów palnych w budynku – materiałów, których nie można wyeliminować, a związanych z jego funkcjonowaniem. Jednak w większości przypadków nie ma konieczności, aby funkcjonowały one w czasie pożaru, z wyjątkiem tych, których działanie jest związane z bezpieczeństwem budynku, o których będzie mowa w dalszej części artykułu. W czasie pożaru większość obwodów instalacji elektrycznych powinno być wyłączonych, zwiększa to bezpieczeństwo ekip ratowniczych i ogranicza możliwość rozprzestrzeniania się pożaru. Podstawowe zagrożenia powodowane przez te instalacje wynikają z:
- zastosowanych materiałów izolacyjnych kabli i przewodów oraz ich podatności na zapalenie się, charakteryzowanej tzw. indeksem tlenowym i temperaturowym. W przypadku indeksu tlenowego mamy do czynienia z minimalnym stężeniem tlenu w atmosferze azotu, przy którym tworzywo ulega zapłonowi (w powietrzu atmosferycznym stężenie tlenu wynosi 21%). Im wyższa wartość tego indeksu (procentowe stężenie tlenu), tym materiał jest trudniej zapalny. Z kolei w przypadku indeksu temperaturowego wyznaczana jest minimalna temperatura, w której materiał po zapłonie utrzymuje palenie przy określonym stężeniu tlenu. Oba indeksy są więc ze sobą ściśle powiązane,
- zwiększenia gęstości obciążenia ogniowego – a więc ciepła spalania zgromadzonych materiałów (w tym przypadku izolacji) w przeliczeniu na powierzchnię strefy pożarowej lub całego budynku, obliczoną zgodnie z PN-B-02852:2001 Ochrona przeciwpożarowa budynków. Obliczanie gęstości obciążenia ogniowego oraz wyznaczanie względnego czasu trwania pożaru. Ciepło spalania to ilość ciepła, jaką jednostka masy tworzywa wydziela podczas palenia. Im więcej ciepła wydziela materiał podczas spalania, tym łatwiej podtrzymuje pożar,
- rozprzestrzeniania się płomienia wzdłuż kabla – powoduje to szybkie rozprzestrzenianie się pożaru i jego rozwój. Zjawisko rozprzestrzeniania płomienia wiąże się zwykle z palnością – łatwopalne tworzywa szybko rozprzestrzeniają pożar. Pewne tworzywa (np. polietylen) topią się podczas palenia i spływają z nich palące się krople, ułatwiając rozprzestrzenianie się ognia,
- wydzielanie gazów – podczas palenia się kabli, oprócz dymu, wydzielają się gazy, będące wynikiem rozpadu (pirolizy) materiałów niemetalicznych, głównie tworzyw. Gazy te są na ogół szkodliwe dla człowieka. Najgroźniejszymi są związki chloru, fluoru, rzadziej bromu, które mogą wchodzić w skład tworzyw używanych w przemyśle kablowym. W czasie pożaru wydzielają się z nich podobne w działaniu związki chlorowodoru, fluorowodoru i bromowodoru.
Ciągłość dostawy energii
W Rozporządzeniu Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z 7 czerwca 2010 r. w sprawie ochrony przeciwpożarowej budynków, obiektów budowlanych i terenów (DzU z 2010 r. 109 poz. 719 z późniejszymi zmianami) określono definicję urządzeń przeciwpożarowych oraz rodzaje obiektów, w których wymagane są instalacje sygnalizacji pożarowej, dźwiękowych systemów ostrzegawczych i stałych urządzeń gaśniczych. Zgodnie z cytowanym rozporządzeniem przez pojęcie urządzenia przeciwpożarowe – rozumie się urządzenia (stałe lub półstałe, uruchamiane ręcznie lub samoczynnie) służące do wykrywania i zwalczania pożaru lub ograniczania jego skutków, a w szczególności: stałe i półstałe urządzenia gaśnicze i zabezpieczające, urządzenia wchodzące w skład dźwiękowego systemu ostrzegawczego i systemu sygnalizacji pożarowej, w tym urządzenia sygnalizacyjno-alarmowe, urządzenia odbiorcze alarmów pożarowych i urządzenia odbiorcze sygnałów uszkodzeniowych, instalacje oświetlenia ewakuacyjnego, hydranty i zawory hydrantowe, pompy w pompowniach przeciwpożarowych, przeciwpożarowe klapy odcinające, urządzenia oddymiające, urządzenia zabezpieczające przed wybuchem oraz drzwi i bramy przeciwpożarowe, o ile są wyposażone w systemy sterowania, przeciwpożarowe wyłączniki prądu oraz dźwigi dla ekip ratowniczych.
Większość wymienionych urządzeń współpracuje najczęściej z systemami wykrywającymi pożar w możliwie wczesnym stadium. Od tego momentu rozpoczyna się ich praca w warunkach pożaru. Wszystkie sygnały docierające do instalacji gaśniczych, rozgłaszających, itp. mają miejsce w czasie trwania pożaru, muszą więc posiadać odpowiednie cechy umożliwiające zapewnienie ciągłości dostaw energii i przekazywania sygnałów w bardzo ekstremalnych warunkach oddziaływania ognia i wysokiej temperatury.
Instalacje, w których powinno się stosować kable i przewody wraz z odpowiednim systemem mocowań, mają bezpośredni wpływ na bezpieczeństwo ludzi przebywających w obiekcie, odpowiedzialne są za wczesne wykrycie i ograniczenie pożaru, jego rozwój oraz przekazywanie informacji o zagrożeniu. Są to głównie instalacje:
- sygnalizacji pożarowej (układy sterowań, sygnalizacja o zagrożeniu),
- oświetlenia bezpieczeństwa i ewakuacyjne (rozwiązania z centralną baterią),
- dźwiękowego systemu ostrzegawczego (linie głośnikowe, połączenia między CSP a CDSO, kiedy znajdują się w różnych pomieszczeniach),
- urządzeń gaszących (linie sterujące),
- wentylacji pożarowej (sterowanie),
- zasilające i sterujące wind pożarowych,
- urządzeń do odprowadzania dymu i ciepła (zasilanie siłowników i przyciski sterujące),
- zasilające pompy wodne do gaszenia pożaru, pompy substancji chemicznych,
- bezpiecznego wyłączania urządzeń,
- zasilające i sterujące drzwiami i bramami pożarowymi.
Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 12 kwietnia 2002 r. w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie (DzU z 2009 r. nr 56, poz. 461 z późniejszymi zmianami) określa wymagania stawiane instalacjom elektrycznym i urządzeniom przeciwpożarowym w zakresie funkcjonowania i dostaw energii elektrycznej w warunkach pożaru. Określono, że odporność ogniową kabli i przewodów należy dobierać tak, aby zapewnione było funkcjonowanie urządzenia przez wymagany czas jego pracy w czasie pożaru.
W obiektach budowlanych, w których przewody i kable przebiegają w obszarach chronionych stałymi urządzeniami gaśniczymi tryskaczowymi – a więc takimi, które z punktu widzenia ochrony przeciwpożarowej przyczyniają się w znacznym stopniu do ograniczenia rozprzestrzeniania się pożaru, dopuszcza się ograniczenie czasu zapewnienia dostaw energii do 30 minut, ponieważ instalacje działają samoczynnie w przypadku nadmiernego wzrostu temperatury i posiadają dużą skuteczność gaśniczą. Zasilanie przez 30 minut jest również wymagane w przypadku instalacji zasilających i sterujących urządzeniami klap dymowych – powinny one zadziałać w początkowej fazie pożaru i nie wymagają późniejszego sterowania.
Do przewodów i kabli odnoszą się kryteria uzupełniające badań dotyczące zapewnienia ciągłości dostawy energii. Zgodnie z PN-B-02851-1:1997 Ochrona przeciwpożarowa budynków. Badania odporności ogniowej elementów budynku. Wymagania ogólne i klasyfikacja, kryteria uzupełniające dotyczą: pH – ciągłości dostawy energii przez kable i przewody o średnicy do 2,5 mm, H – ciągłości dostawy energii przez kable i przewody o średnicy przewodów równej lub większej niż 2,5 mm2. Ponadto elementy konstrukcyjne budynku, w zależności od przeznaczenia, powinny spełniać kryteria:
- R – nośność ogniowa (w minutach), określona zgodnie z Polską Normą dotyczącą zasad ustalania klas odporności ogniowej elementów budynku. Jest to stan, w którym element przestaje spełniać funkcję na skutek zniszczenia mechanicznego, utraty stateczności lub przekroczenia granicznych wartości przemieszczeń, lub odkształceń,
- E – szczelność ogniowa (w minutach), określona jw. Jest to stan, w którym element przestaje spełniać swoją funkcję na skutek odpadnięcia od konstrukcji lub powstania pęknięć i szczelin, przez które przedostają się płomienie lub gorące gazy,
- I – izolacyjność ogniowa (w minutach), określona jw. Jest to stan, w którym element przestaje spełniać swoją funkcję oddzielającą na skutek przekroczenia granicznej wartości temperatury powierzchni nienagrzewanej,
- S – szczelność dymowa.
Badania przeprowadzane są według normy niemieckiej DIN 41021-12 Zachowanie się materiałów i elementów budowlanych pod wpływem ognia. Podtrzymywanie funkcji urządzeń w czasie pożaru. Wymagania i badania. Norma ta określa sposób badania i wymagania dla systemów podtrzymywania funkcji w przypadku pożaru: kabli i przewodów, elementów łączeniowych i zamocowań, wraz z przynależnymi kanałami, powłokami i okładzinami.
Przy badaniu określa się czas funkcjonowania systemu podczas pożaru testowego, kiedy w instalacji nie występuje ani zwarcie, ani przerwa w przepływie prądu w badanych instalacjach. Zgodnie z cytowaną normą uważa się, że funkcja kabla została podtrzymana, jeżeli w przewodach zasilających w czasie próby ogniowej nie nastąpiło zwarcie oraz przerwa przepływu prądu w sprawdzanych elektrycznych liniach kablowych. Zawarte w niej standardowe konfiguracje systemów mocowań kabli określają następujące rozwiązania:
- trasy kablowe z systemem mocowań konstrukcji nośnej co 1200 mm prowadzone w drabinkach o szerokości 400 mm, maksymalny ciężar zastępczy to 20 kg/m,
- trasy kablowe z systemem mocowań konstrukcji nośnej co 1200 mm prowadzone w korytkach kablowych o szerokości 300 mm, maksymalny ciężar zastępczy to 10 kg/m,
- pojedyncze kable lub przewody mocowane na suficie za pomocą szyn i obejm kablowych z rynienkami zamocowanymi co 600 mm (rys. 3., rys. 4. i rys. 5.).
- pojedyncze kable mocowane na suficie za pomocą pojedynczych obejm zamocowanych co 300 mm (rys. 7.).
Podczas badania mierzony jest czas podtrzymania funkcji. Na jego podstawie określa się klasę podtrzymania funkcji, zgodnie z tabelą 1.
Sam test polega na umieszczeniu w specjalnej komorze kompletu kabli lub przewodów i mocowań, podłączeniu zasilania elektrycznego oraz nagrzaniu pomieszczenia do odpowiedniej temperatury, zgodnie z krzywą narastania temperatury określoną wzorem:
gdzie:
T – standardowa temperatura nagrzewania elementu próbnego, w [°C],
t – czas, w [min],
zgodnie z którym:
- po 30 minutach temperatura osiąga ok. 842°C;
- po 60 minutach temperatura osiąga ok. 945°C;
- po 90 minutach temperatura osiąga ok. 980°C.
Kable i przewody oraz osprzęt poddany badaniom powinien prawidłowo funkcjonować w przedziałach czasu 30, 60 i 90 minut, co odpowiada kryterium zachowania funkcji zespołu kablowego (kabel + osprzęt) E30; E60 i E90 lub PH15; PH30; PH60; PH90 – według PN-EN 50200 [2].
Ponieważ według normy badaniu poddawane jest tylko poziome ułożenie tras kablowych, otrzymane wyniki badań przy ułożeniu obowiązują również na liniach prowadzonych ukośnie i pionowo, w takim przypadku należy jednak w miejscach przejściowych zabezpieczyć kable przed załamywaniem się i osuwaniem za pomocą specjalnych obejm. Ważne jest, aby po wykonaniu systemu mocowań instalator montujący trasy kablowe odpowiednio je oznakował specjalną tabliczką zamontowaną na linii kablowej, która powinna zawierać: nazwę firmy instalującej trasę, oznaczenie zgodne ze świadectwem sprawdzenia, klasę podtrzymywania funkcji, rok wykonania.
Podczas pożaru w przewodach i kablach zachodzi szereg zjawisk wpływających na ich trwałość i niezawodność działania. Mamy tu do czynienia ze:
- zjawiskami chemicznymi:
- temperatura w czasie pożaru często zbliża się lub może przekraczać temperaturę topnienia miedzi
- i może wynosić ok. 1000°C,
- mika zawarta w kablach może ulegać rozkładowi, co wpływa na ich „ognioodporność”,
- wydzielające się gazy powodują stopniową degradację i tym samym zmniejszenie się przekroju żyły przewodu,
- zjawiskami elektrycznymi:
- pod wpływem działania wysokiej temperatury w otoczeniu kabli wzrasta ich rezystancja, nawet o ok. 5 razy w stosunku do rezystancji w temp. 20°C (więcej o tym zjawisku i zasadach doboru przekroju przewodów pisał mgr inż. Julian Wiatr w „elektro.info” nr 12/2008),
- prąd płynący w przewodzie podnosi temperaturę żyły,
- w wysokich temperaturach wzrasta w wyniku jonizacji upływność wzajemna pomiędzy żyłami, a także uziemionym podłożem, prowadzi to do konieczności odpowiedniego doboru zabezpieczeń uwzględniających to zjawisko,
- zmieniają się odległości pomiędzy żyłami kabli, co powoduje zmianę ich parametrów transmisyjnych,
- zjawiskami mechanicznymi:
- pod działaniem ognia konstrukcja budynku ulega ugięciu i odkształceniom,
- ulegają ugięciu koryta i drabinki kablowe umieszczone pomiędzy wspornikami,
- następuje wydłużenie żył kabla inne niż wydłużenie podłoża,
- ulegają zniszczeniu powłoki zewnętrzne kabli.
Warunki budowlane, które muszą być spełnione, aby kable i przewody nie uległy wcześniejszemu, niż to jest założone, uszkodzeniu, mają wpływ na działanie całego systemu podtrzymania funkcji:
- sposób przeprowadzenia kabla lub przewodu przez ściany i stropy – przejścia, przez które są prowadzone kable, powinny być uszczelnione odpowiednimi materiałami ognioodpornymi, w sposób zapewniający klasę odporności ogniowej przepustu instalacyjnego, zgodną z klasą odporności ogniowej przenikanego elementu,
- przejścia kabli i przewodów przez poziome przegrody przeciwpożarowe i przez ściany szybu – przejście kabli przez wewnętrzne ściany pomieszczeń, przegrody i stropy należy wykonywać w rurach, blokach itp.,
- rodzaj podłoża, na którym jest układany kabel lub przewód – z punktu widzenia bezpieczeństwa pożarowego najwłaściwszym materiałem, na którym powinno się układać przewody, jest podłoże betonowe, ponieważ konstrukcja budynku jest różna, wówczas kable powinno się układać głównie na elementach konstrukcyjnych posiadających klasę odporności ogniowej równą co najmniej klasie podtrzymywania funkcji kabla lub kabla wraz z konstrukcją mocującą,
- osprzęt łączeniowy i rozdzielczy – zastosowany osprzęt powinien posiadać stosowne dopuszczenia poświadczające jego klasę odporności ogniowej i tak być dobrany, aby umożliwiał funkcjonowanie instalacji przez czas wymagany dla funkcjonowania kabla wraz z systemem mocowania,
- sposób mocowania do podłoża – pod pojęciem zamocowań należy rozumieć systemy nośne tras kablowych:
- z kablami lub przewodami ułożonymi pojedynczo mocowanymi na szynach obejmami z długimi rynienkami, mocowanie pojedynczymi lekkimi obejmami, układanie kabla w kanałach ochronnych na ścianach lub sufitach,
- trasy kablowe złożone z korytek kablowych,
- trasy złożone z drabinek kablowych.
Wszystkie te systemy mocowań powinny posiadać poświadczoną odpowiednim dokumentem klasę odporności ogniowej co najmniej równą klasie podtrzymania funkcji mocowanego kabla lub przewodu. W przypadku otaczających go elementów konstrukcyjnych i instalacji budynku – instalacje powinny być prowadzone w określonej odległości od elementów konstrukcyjnych budynku oraz odpowiednio zabezpieczone przed możliwością ich uszkodzenia w wyniku pożaru przez mocowania innych instalacji, np. wentylacji, wodno-kanalizacyjnych itp. Projektant powinien przy tym pamiętać, że:
- trasy należy prowadzić w sposób niezagrażający obniżeniu funkcji podczas pożaru przez np. spadające elementy budowlane, dylatacje budynków itp.,
- przy pionowym prowadzeniu tras co 3,5 m należy wykonać zapasy kompensacyjne oraz zamocować kable do konstrukcji wsporczej min. co 300 mm,
- wszystkie pozostałe elementy systemu, takie jak puszki łączeniowe czy przepusty w ścianach powinny posiadać klasyfikację co najmniej równą klasyfikacji trasy kablowej,
- kable i/lub przewody układać z zapasem kompensującym ugięcie sufitu oraz ugięcie konstrukcji wsporczych,
- unikać uchwytów z ostrymi krawędziami mogącymi blokować przesuw kabla lub przewodu,
- uchwyty dobierać co najmniej o jeden rząd wielkości większe niż wynika ze średnicy kabla lub przewodu, zapewniając jego swobodny przesuw,
- stosowanie innych powłok lub osłon na kable, lub przewody, np. prowadzenie w korytkach PCV lub ognioodpornych jest możliwe po uzyskaniu pozytywnej opinii nadzoru budowlanego i CNBOP,
- kable i przewody ognioodporne należy mocować i układać powyżej instalacji wodnych i tryskaczowych, izolacja kabli pod działaniem wysokiej temperatury nie jest szczelna,
- wszystkie elementy łączeniowe, takie jak puszki, powinny posiadać klasę odporności nie niższą od klasy odporności trasy.
Zmiany w przepisach
Część przedstawionych zaleceń i zasad znalazła swoje odzwierciedlenie w nowelizacji Rozporządzenia Ministra Infrastruktury z dnia 12 marca 2009 r. w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie (www.mi.gov.pl) [5]. Szczególne zmiany dotyczą m.in. wykonywania i prowadzenia tras ognioodpornych oraz rodzajów instalacji, gdzie będą wymagane takie kable. I tak, zmiany dotyczą:
- pojawienia się nowego określenia, jakim jest „zespół kablowy”, czyli przewody i kable elektryczne oraz światłowodowe wraz z ich zamocowaniami, stosowane w systemach zasilania i sterowania urządzeniami służącymi ochronie przeciwpożarowej, które powinny zapewniać ciągłość dostawy energii elektrycznej lub przekazu sygnału przez czas wymagany do uruchomienia i działania urządzenia. Czas zapewnienia ciągłości dostawy energii elektrycznej lub sygnału do urządzeń może być ograniczony do 30 minut, o ile zespoły kabli i przewodów znajdują się w obrębie przestrzeni chronionych stałymi samoczynnymi urządzeniami gaśniczymi wodnymi. Nie ma uzasadnienia wymaganie zapewnienia ciągłości dostawy energii elektrycznej do urządzenia przeciwpożarowego przez 90 minut, skoro wymagany czas pracy tego urządzenia może być krótszy,
- ocena zespołów kablowych w zakresie ciągłości dostawy energii elektrycznej lub przekazu sygnału powinna odbywać się z uwzględnieniem rodzaju podłoża i przewidywanego sposobu mocowania do niego i być wykonana zgodnie z warunkami określonymi w Polskiej Normie dotyczącej badania odporności ogniowej,
- zespoły kabli i przewodów umieszczone w pomieszczeniach chronionych stałymi wodnymi urządzeniami gaśniczymi powinny być odporne na oddziaływanie wody, przy czym jeżeli przewody i kable ułożone są w ognioochronnych kanałach kablowych, to wówczas wymaganie odporności na działanie wody uznaje się za spełnione,
- wymagania, aby przewody i kable elektryczne w obwodach urządzeń alarmu pożaru (przy czym chodzi tu zapewne o obwody sterujące – przyp. aut.), oświetlenia awaryjnego (rozumieć należy instalacje oświetleniowe z centralną baterią – przyp. aut.) i łączności powinny mieć klasę PH odpowiednią do czasu wymaganego do działania tych urządzeń, zgodnie z wymaganiami Polskiej Normy dotyczącej metody badań palności cienkich przewodów i kabli bez ochrony specjalnej, stosowanych w obwodach zabezpieczających,
- wymagania, aby zespoły kablowe były tak zaprojektowane i wykonane, aby w wymaganym czasie, o którym pisaliśmy, nie nastąpiła przerwa w dostawie energii elektrycznej lub przekazie sygnału, spowodowana oddziaływaniami elementów budynku lub wyposażenia.
Literatura
- J. Wiatr, Jak dobierać przewody do urządzeń elektrycznych, które muszą funkcjonować podczas pożaru, „elektro.info” nr 12/2008 r.
- PN-IEC 60364-4-482:1999 Instalacje elektryczne w obiektach budowlanych. Ochrona zapewniająca bezpieczeństwo. Dobór środków ochrony w zależności od wpływów zewnętrznych. Ochrona przeciwpożarowa.
- PN-HD 60364-5-51:2011 Instalacje elektryczne w obiektach budowlanych, część 5-51. Dobór i montaż wyposażenia elektrycznego. Postanowienia ogólne.
- PN-HD 60364-4-42:2011 Instalacje elektryczne w obiektach budowlanych, część 4-42. Ochrona dla zapewnienia bezpieczeństwa. Ochrona przed skutkami oddziaływania cieplnego.
- Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 12 kwietnia 2002 r. w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie (DzU z 2009 r. nr 56 poz. 461, z póżniejszymi zmianami).
- Załącznik normy PN-83/E-08115 Klasyfikacja materiałów elektroizolacyjnych.
- DIN 4102-12 Zachowanie się materiałów i elementów budowlanych pod wpływem ognia. Podtrzymywanie funkcji urządzeń w czasie pożaru. Wymagania i badania.
- Informator techniczny TECHNOKABEL 2007.
- A. Paradowska-Rychlik, Referat marketingowy Zakładów Kablowych Bitner, materiały konferencji szkoleniowej „Bezpieczeństwo instalacji elektrycznych”, 30 września 2008, SGSP Warszawa.
- PN-B-02852:2001 Ochrona przeciwpożarowa budynków. Obliczanie obciążenia ogniowego oraz wyznaczanie względnego czasu trwania pożaru.
- Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 7 czerwca 2010 r. w sprawie ochrony przeciwpożarowej budynków, innych obiektów budowlanych i terenów.