Oświetlenie awaryjne jako element wspomagający ewakuację (część 1.)
Emergency lighting as an aid to evacuate
Oświetlenie awaryjne jest systemem działającym na zmysł wzroku, który ma największy udział percepcji otoczenia, fot. pixabay.com
W przypadku wystąpienia zagrożenia zdrowia i życia w obiekcie budowlanym konieczne jest zapewnienie skutecznej ewakuacji oraz zapewnienie odpowiednich jej warunków. Jednym z wielu elementów skutecznej ewakuacji jest zapewnienie podania informacji o konieczności ewakuacji oraz drogach ewakuacyjnych.
Zobacz także
leroymerlin.pl Barwa światła, liczba lampek, długość łańcucha... Sprawdź, czym kierować się przy wyborze zewnętrznych lampek choinkowych
Dekoracyjne sople, migoczące figurki, kolorowe sznurki oplatające drzewka… Nastrojowe oświetlenie to jeden z ważniejszych elementów Bożego Narodzenia. Wyjątkowy klimat świąt można również stworzyć w ogrodzie...
Dekoracyjne sople, migoczące figurki, kolorowe sznurki oplatające drzewka… Nastrojowe oświetlenie to jeden z ważniejszych elementów Bożego Narodzenia. Wyjątkowy klimat świąt można również stworzyć w ogrodzie lub przy wejściu do domu. Wystarczy wybrać odpowiednie lampki. Które z nich sprawdzą się na zewnątrz? Poniżej przydatne wskazówki.
V-TAC Poland Sp. z o.o. Oszczędne, ekologiczne i z długą żywotnością - oświetlenie LEDowe z mechanizmem Long Life
Oświetlenie odgrywa kluczową rolę w naszym codziennym życiu, zarówno w domu, jak i w miejscach publicznych czy przemysłowych. Tradycyjne żarówki, zwłaszcza te oparte na technologii żarzenia, były dominującym...
Oświetlenie odgrywa kluczową rolę w naszym codziennym życiu, zarówno w domu, jak i w miejscach publicznych czy przemysłowych. Tradycyjne żarówki, zwłaszcza te oparte na technologii żarzenia, były dominującym źródłem światła przez wiele lat. Jednak wraz z postępem technologicznym i wzrostem świadomości ekologicznej, coraz więcej osób zwraca uwagę na oświetlenie LEDowe, które charakteryzuje się nie tylko oszczędnością energii, ale także ekologicznością i długą żywotnością. Jednym z ciekawych rozwiązań...
BOTLAND Czujnik światła kolorowego - pomoc w wyborze specjalistycznego urządzenia
Czujniki światła to urządzenia wykorzystywane w wielu miejscach i sytuacjach. Są niezastąpione w trakcie obsługi budynków o dużej powierzchni, których funkcjonowanie nadzoruje automatyka budynkowa. Wówczas,...
Czujniki światła to urządzenia wykorzystywane w wielu miejscach i sytuacjach. Są niezastąpione w trakcie obsługi budynków o dużej powierzchni, których funkcjonowanie nadzoruje automatyka budynkowa. Wówczas, dysponowanie odpowiednim czujnikiem może być kluczowe w udzielaniu dostępu, załączaniu włączników, uruchamianiu systemów osłonowych lub inicjowaniu innych działań. Czujniki nastawione na detekcję światła o określonej barwie znajdują natomiast wykorzystanie przy różnych procesach produkcyjnych...
Ludzie otrzymują informacje poprzez różne zmysły. Na przykład w przypadku pożaru poprzez zmysł węchu wyczuwamy swąd, poprzez zmysł dotyku – gorące drzwi lub ścianę, a poprzez zmysł słuchu – informację od innych ludzi czy z systemów automatycznych, np. DSO. Wreszcie poprzez zmysł wzroku widzimy, co się dzieje w otoczeniu.
Zgodnie z informacjami przedstawionymi w magazynie „The Teacher” szacuje się, że około 90% informacji zawdzięczamy zmysłowi wzroku, podczas gdy zmysły dotyku, węchu i smaku dostarczają nam pozostałych 10%. Choć niemożliwe jest przypisanie każdemu ze zmysłów konkretnej wartości liczbowej, umowny podział 90% –10% wyraźnie wskazuje na ogromną przewagę poznawczą przypisywaną zmysłowi wzroku [1].
Oświetlenie awaryjne jest systemem działającym na zmysł wzroku, który ma największy udział percepcji otoczenia. Dlatego oświetlenie awaryjne jest tak ważnym elementem wspomagającym ewakuację.
Przepisy prawne
Na terenie Rzeczpospolitej Polskiej Zgodnie z artykułem 87 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej źródłami powszechnie obowiązującego prawa Rzeczypospolitej Polskiej są:
- konstytucja,
- ustawy,
- ratyfikowane umowy międzynarodowe,
- rozporządzenia,
- akty prawa miejscowego (na obszarze działania organów, które je ustanowiły).
Zgodnie z Ustawą o Państwowej Straży Pożarnej (DzU 1991 nr 88 poz. 400 z późn. zm.).. Państwowa Straż Pożarna jest zawodową, umundurowaną i wyposażoną w specjalistyczny sprzęt formacją, przeznaczoną do walki z pożarami, klęskami żywiołowymi i innymi miejscowymi zagrożeniami.
Do podstawowych zadań Państwowej Straży Pożarnej należy:
- rozpoznawanie zagrożeń pożarowych i innych miejscowych zagrożeń;
- organizowanie i prowadzenie akcji ratowniczych w czasie pożarów, klęsk żywiołowych lub likwidacji miejscowych zagrożeń;
- wykonywanie pomocniczych specjalistycznych czynności ratowniczych w czasie klęsk żywiołowych lub likwidacji miejscowych zagrożeń przez inne służby ratownicze;
- kształcenie kadr dla potrzeb Państwowej Straży Pożarnej i innych jednostek ochrony przeciwpożarowej oraz powszechnego systemu ochrony ludności;
- nadzór nad przestrzeganiem przepisów przeciwpożarowych;
- prowadzenie prac naukowo-badawczych w zakresie ochrony przeciwpożarowej oraz ochrony ludności;
- współpraca z Szefem Krajowego Centrum Informacji Kryminalnych w zakresie niezbędnym do realizacji jego zadań ustawowych;
- współdziałanie ze strażami pożarnymi i służbami ratowniczymi innych państw oraz ich organizacjami międzynarodowymi na podstawie wiążących Rzeczpospolitą Polską umów międzynarodowych, oraz odrębnych przepisów;
- realizacja innych zadań wynikających z wiążących Rzeczpospolitą Polską umów międzynarodowych na zasadach i w zakresie w nich określonych.
Zatem to na Państwowej Straży Pożarnej spoczywa obowiązek nadzoru nad przestrzeganiem przepisów pożarowych.
W dalszej części zostanie przedstawione zestawienie wybranych przepisów wynikających z Ustaw i Rozporządzeń oraz Norm, dotyczące oświetlenia awaryjnego w obiektach budowlanych w odniesieniu do projektowania i użytkowania oświetlenia awaryjnego.
Wymagania stawiane w prawodawstwie urządzeniom technicznym, np. oprawom oświetleniowym, bateriom centralnym czy kablom wykorzystywanym do oświetlenia awaryjnego zostaną tu pominięte, gdyż wymagania te dotyczą bezpośrednio producenta lub wprowadzającego na rynek a projektanta tylko pośrednio.
Oświetlenie awaryjne – ustawy i rozporządzenia
Poniżej przedstawione są podstawowe informacje dotyczące ustaw i rozporządzeń dotyczących bezpośrednio lub pośrednio oświetlenia awaryjnego.
1. Ustawa z dnia 7 lipca 1994 r. prawo budowlane (DzU z 2018 r., poz. 1202 z późn. zm.):
a. wymaga projektowania i budowania w sposób określony w przepisach w tym warunkach technicznych zapewniając:
-
- spełnienie bezpieczeństwa pożarowego i bezpieczeństwa użytkowania,
- warunki bezpieczeństwa i higieny pracy,
b. przedstawia wymagalność dotyczącą użytkowania obiektu budowlanego zgodnie z jego przeznaczeniem oraz utrzymania w należytym stanie technicznym.
2. Ustawa z dnia 24 sierpnia 1991 r. o ochronie przeciwpożarowej (DzU z 2009 r., nr 178, poz. 1380 z późn. zm.):
a. przedstawia definicję ochrony przeciwpożarowej,
b. określa obowiązki właściciela budynku, dotyczące zapewnienia ochrony przeciwpożarowej,
c. wymaga, by projektanci zapewnili zgodność dokumentacji z wymaganiami ochrony przeciwpożarowej,
d. określa konieczność uzgodnienia projektu w zakresie ochrony przeciwpożarowej,
e. określa, że oceny projektu, dokonuje się w oparciu o Polskie Normy, a w przypadku ich braku – wymagania techniczno-użytkowe określone w rozporządzeniu,
f. określa, że wyroby służące zapewnieniu bezpieczeństwa, mogą być stosowane wyłącznie po uprzednim uzyskaniu dopuszczenia do użytkowania.
3. Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 7 czerwca 2010 r. w sprawie ochrony przeciwpożarowej budynków, innych obiektów budowlanych i terenów DzU 2010 nr 109, poz. 719. (wraz ze zmianą DzU z 2019 poz. 67):
a. definiuje pojęcie urządzeń przeciwpożarowych, włączając w to oświetlenie ewakuacyjne,
b. określa warunkowe dopuszczenie do użytkowania urządzeń przeciwpożarowych poprzez przeprowadzenie odpowiednich prób i badań,
c. określa warunki ewakuacji z zagrożonych stref a także wskazuje oświetlenie awaryjne jako jeden ze środków technicznych pomagających w ewakuacji,
d. brak wymaganego oświetlenia awaryjnego jest podstawą do uznania, że użytkowany istniejący budynek uznaje się za zagrażający życiu ludzi.
4. Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 12 kwietnia 2012 r. w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie (tekst jednolity DzU nr 1422 z 2015 r. z późniejszymi zmianami:
a. określa, że zanik napięcia może spowodować zagrożenie życia lub zdrowia ludzi, poważne zagrożenie środowiska, lub znaczne straty materialne,
b. wymaga, by takie obiekty wyposażać w samoczynnie załączające się oświetlenie awaryjne,
c. określa zakres stosowania oświetlenia awaryjnego,
d. określa zakres stosowania oświetlenia zapasowego,
e. określa czas działania oświetlenia awaryjnego,
f. określa obowiązek wykonania oświetlenia awaryjnego zgodnie z Polskimi Normami dotyczącymi wymagań w tym zakresie – § 181 ust. 7 przywołuje normy z numeru i daty: PN-EN 1838:2005, PN-EN 50172:2005 i PN-IEC 60364-5-56:2010,
g. określa wymagania oświetlenia awaryjnego dla budynków tymczasowych, wiat oraz pomieszczeń pneumatycznych.
5. Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 17 czerwca 2011 r. w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać obiekty budowlane metra i ich usytuowanie (DzU z 2011, nr 144, poz. 859):
a. określa zakres stosowania oświetlenia awaryjnego w pomieszczeniach metra,
b. określa zakres stosowania oświetlenia awaryjnego w tunelach,
c. określa czas działania oświetlenia awaryjnego ewakuacyjnego ze względu na bezpieczeństwo ekip ratowniczych.
Oświetlenie awaryjne – wybrane normy i wymagania
W załączniku nr 1 do Rozporządzenia Ministra Infrastruktury i Budownictwa z dnia 14 listopada 2017 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie zostało przywołany wykaz norm powołanych w rozporządzeniu. Zgodnie § 181 ust. 7 RMI przywołane zostały następujące normy:
- PN-EN 1838:2005 P Zastosowania oświetlenia. Oświetlenie awaryjne (norma wycofana przez PKN a przywołana w RMI). Natomiast PN-EN 1838:2013-11 E Zastosowania oświetlenia. Oświetlenie awaryjne (norma aktualna w PKN – do czasu opublikowania nowej normy w języku polskim obowiązuje norma dotychczasowa. Norma w języku oryginału może być stosowana przez pracodawcę (producenta wyrobu) tylko na zasadzie uznaniowej [2]) Mimo, iż norma PN-EN 1838:2005 została przez PKN wycofana i zastąpioną normą PN-EN 1838:2013-11 – wersją angielską to jednak do projektowania oświetlenia awaryjnego jest normą obowiązującą, gdyż została enumeratywnie powołana w rozporządzeniu Ministra Infrastruktury z dnia 12 kwietnia 2002 roku w sprawie warunków technicznych,
- PN-EN 50172:2005-12 P Systemy awaryjnego oświetlenia ewakuacyjnego,
- PN-IEC 60364-5-56:2010 Instalacje elektryczne niskiego napięcia. Część 5-56: Dobór i montaż wyposażenia elektrycznego. Instalacje bezpieczeństwa.
Jak wcześniej określono, rozporządzenia nakazują wykonanie oświetlenia awaryjnego zgodnie z Polskimi Normami. Zebranie i przedstawienie wszystkich prawnych wymagań odnośnie oświetlenia awaryjnego jest dość skomplikowane, gdyż wymagania znajdują się w wielu aktach prawnych, które niejednokrotnie się przenikają.
Aby spełnić wymogi prawa właściciel, zarządca lub użytkownik obiektu musi:
- zapewnić bezpieczeństwo pożarowe,
- w budynku, w którym zanik napięcia może spowodować zagrożenie życia lub zdrowia ludzi, poważne zagrożenie środowiska, a także znaczne straty materialne, należy zainstalować samoczynnie załączające się oświetlenie awaryjne (zapasowe lub ewakuacyjne),
- utrzymywać obiekt i jego instalacje w odpowiednim stanie technicznym,
- wyposażyć budynek w wymagane urządzenia przeciwpożarowe (oświetlenie ewakuacyjne),
- zapewnić konserwację oraz naprawy urządzeń przeciwpożarowych w sposób gwarantujący ich sprawne i niezawodne funkcjonowanie,
- zapewnić odpowiednie warunki ewakuacji z każdego miejsca przebywania ludzi poprzez zapewnienie oświetlenia awaryjnego w pomieszczeniach i na drogach ewakuacyjnych,
- przeprowadzać kontrole i testy systemów zgodnie z harmonogramami.
Od projektanta wymaga się, by:
- zapewnić zgodność dokumentacji projektowej z wymaganiami ochrony przeciwpożarowej,
- uzyskać od Komendanta wojewódzkiego PSP zgodę na wszelkie rozwiązania zamienne,
- spełnić ewentualne dodatkowe warunki postawione przez Komendanta PSP w przypadku stosowania rozwiązań zamiennych,
- zaprojektować w obiektach przeznaczonych na przebywanie ludzi oświetlenie ewakuacyjne,
- nie instalować opraw oświetleniowych na podłożu palnym,
- uzgodnić projekt z rzeczoznawcą – ocenę projektu, dokonuje się w oparciu o Polskie Normy, a w przypadku ich braku – wymagania techniczno-użytkowe,
- zastosować wyroby, które posiadają świadectwa dopuszczenia do użytkowania, wydane przez jednostki badawczo-rozwojowe Państwowej Straży Pożarnej.
W ustawach i rozporządzeniach znajdują się również bardziej szczegółowe wymagania.
- oświetlenie zapasowe należy stosować w pomieszczeniach, w których po zaniku oświetlenia podstawowego istnieje konieczność kontynuowania czynności w niezmieniony sposób lub ich bezpiecznego zakończenia,
- awaryjne oświetlenie ewakuacyjne należy stosować w pomieszczeniach:
- widowni kin, teatrów i filharmonii oraz innych sal widowiskowych,
- audytoriów, sal konferencyjnych, czytelni, lokali rozrywkowych oraz sal sportowych, przeznaczonych dla ponad 200 osób,
- wystawowych w muzeach,
- o powierzchni netto ponad 1000 m2 w garażach oświetlonych wyłącznie światłem sztucznym,
- o powierzchni netto ponad 2000 m2 w budynkach użyteczności publicznej, budynkach
- zamieszkania zbiorowego oraz w budynkach produkcyjnych i magazynowych;
- awaryjne oświetlenie ewakuacyjne należy stosować na drogach ewakuacyjnych:
- z pomieszczeń wymienionych wyżej,
- oświetlonych wyłącznie światłem sztucznym,
- w szpitalach i innych budynkach przeznaczonych przede wszystkim do użytku osób o ograniczonej zdolności poruszania się,
- w wysokich i wysokościowych budynkach użyteczności publicznej i zamieszkania zbiorowego,
- oświetlenie ewakuacyjne nie jest wymagane w pomieszczeniach, w których awaryjne oświetlenie zapasowe spełnia wymagania dla awaryjnego oświetlenia ewakuacyjnego.
- awaryjne oświetlenie ewakuacyjne powinno działać przez co najmniej 1 godzinę od zaniku oświetlenia podstawowego, w pomieszczeniu, które jest użytkowane przy wyłączonym oświetleniu podstawowym, należy stosować podświetlane znaki wskazujące kierunki ewakuacji,
- oświetlenie awaryjne należy wykonywać zgodnie z Polskimi Normami dotyczącymi wymagań w tym zakresie,
- oświetlenia awaryjnego, wymaga się również w budynkach istniejących, które uznaje się za zagrażające życiu ludzi,
- odcięcie dopływu prądu przeciwpożarowym wyłącznikiem nie może powodować samoczynnego załączenia drugiego źródła energii elektrycznej, w tym zespołu prądotwórczego, z wyjątkiem źródła zasilającego oświetlenie awaryjne, jeżeli występuje ono w budynku,
- przewody i kable elektryczne w obwodach oświetlenia awaryjnego powinny mieć klasę PH odpowiednią do czasu wymaganego do działania tych urządzeń, budynek tymczasowy może być przeznaczony na cele widowiskowe lub inne zgromadzenia ludzi, jeżeli ma oświetlenie awaryjne,
- pomieszczenie z obudową pneumatyczną może być wykorzystywane jako tymczasowy budynek, jeżeli jest wyposażony w oświetlenie awaryjne, możliwość natychmiastowego użycia drzwi ewakuacyjnych w przypadku pożaru lub konieczności ewakuacji.
Literatura
- Ustawy i Rozporządzenia – Dzienniki ustaw publikowane na stronach ISAP – Internetowy System Aktów Prawnych http://prawo.sejm.gov.pl/
- A. Bucior (2006). What Colour Is the Wind? Problems Th at the Invisible Teacher Has to Cope With. „The Teacher” 4(38).
- https://www.portalbhp.pl/prawa-i-obowiazki-pracodawcy/-stosowanie-polskich-norm-w-obcym-jezyku-2301.html
- J. Wiatr, Oświetlenie awaryjne w budynkach – wymagania i zasady zasilania. Zeszyty dla elektryków – nr 2. wyd. 2, Dom Wydawniczy Medium, Warszawa 2012.
- K. Kuczyński, Oświetlenie awaryjne w świetle normy PN-EN 60598-2-22:2015-01 P Klasyfikacja opraw i wybrane badania (część 1.), „elektro.info” 10/2017.
- K. Kuczyński, Wymagania dla systemów oświetlenia awaryjnego – obowiązujące rozporządzenia, „elektro.info” nr 1–2/2010.
- K. Kuczyński, Wymagania normalizacyjne dla oświetlenia awaryjnego, „elektro.info” nr 10/2010.
- PN-EN 1838:2005 Zastosowania oświetlenia. Oświetlenie awaryjne
- PN-EN 50172:2005 Systemy awaryjnego oświetlenia ewakuacyjnego
- PN-EN 12665:2011E Światło i oświetlenie. Podstawowe terminy oraz kryteria określania wymagań dotyczących oświetlenia
- PN-EN 60598-2-2 Oprawy oświetleniowe. Część 2-2: Wymagania szczegółowe. Oprawy oświetleniowe wbudowywane.
- PN-EN 62034 Systemy automatycznego testowania awaryjnego oświetlenia ewakuacyjnego
- ISO 3864-1 Graphical symbols. Safety colours and safety signs. Part 1, 2, 3, 4.
- EN ISO 7010 Graphical symbols. Safety colours and safety signs. Registered safety signs